Ritgerð (SG05-15) Um hreinlæti og smekk

• Handrit: SG:05:15 Um hreinlæti og smekk
• Safn: Þjóðminjasafn Íslands
• Dagsetning: XXX

---

• Lykilorð: þjóðbúningur, smekkur, hreinlæti, óþrifnaður, þrifnaður, fátækt, barnauppeldi, smekkleisi, dýrahald, sáluhjálp, sjálfshjálp, málsháttur
• Efni: Lýsing á óþrifnaði Íslendinga og hvaða áhrif það hefur á heilsu líkama og sálar. Á þessu plaggi kemur fram að þjóðbúningurinn sé ein leið til að auka á hreinlæti sem hvati til almens þrifnaðar og þar með leið til að sporna við fátækt og volæði. Sigurður afsakar einnig að hann beini þessum orðum til kvenþjóðarinnar en telur að þær hafi meiri skynbragð á smekk og því hæfari til að koma málum í stand.
• Nöfn tilgreind: XXXXXXX

---

Um hreinlæti og smekk

• Texti:

bls. 1

[framsíða]
Efað vand lega er að gætt þá hefir
skeitingar leisið eður rettara sagt smekk
leisið verið sá versti eitur ormur og
sjúk dóm ur sem hér hefir geis að ifir
alt land í lángan tíma. þó að fáir hafi
veitt því eptir tekt þá hefir ein midt þessi
vondi sjúk dómur verið orsök til flestra
ó digða landsmanna t.d. heilsu leisi
deifð og jafn vel fátæktar sálar á hreinleika
því saurugar hugsanir og saurugur líkami filgist
jafnan að því eru flestir sam dóma
en hreinn líkami og snotur klæði eru firir boði
hreinnar sálar, það er kinlegt. þó allir sjái
að dírin hreinsa saur af sér og vilja vera sem hrein
ust að menni[??]hrönnum saman slandi <corr>[standi]</corr> lægra
en dýrin, og haldi að það sé sér með skapað að vera
óhreinn og að það sé jafn vel sálu hjálp sinni til
hindrunar að þvo ser og að vera hrein legur og
sig. „eg held egverði sálu holpin þó eg þvoi mer ekki eða kémbi„
eg geíng út frá því að sámaður sem er hreinn
og bir sig snirti lega f ái um leið til finning
firir fleiru, til dæmis að hafa góð og hrein
leg húsa kinni þáð mun optast verða samfara,
þar af leiðir að hann fær betri heilsu, sú konaer
elskar man sin mun valla þola að sjá han ó hrein an
og illa til fara ef hun á annað borð er sjálf

===bls. 2===
[vinstri opna]
vel til fara ^{og hreinleg} því síðar mún meiga kalla að
nokkur sám áður elski börn sín, s er þolir þá ásjón,
að sjá þau ó hrein og úfin það erað gera það
mesta og smekkleisur við bjóð legasta smekkleisi
sá sem hefir feingið til finning firir því sem nú er
talið mûn varla þola að sjá hest sin sem
er það fagrasta dyr illa hírtan (það þarf stilling
til ann ars eins) þar með filgir og að sálin sami mun
varla þola að sjá hund sin eð nokkra skepnu
ílla hirta, sá maður sem hefir til finning
firir að vera hreinn vel klæddur, hafa goð
og holl husa kinni og að hirða vel hundsin
oog hest og allar skepnur hann mun ekki leíngi
þola að sjá sitt tún þípt og ó um grit eður
ílla lírt <corr>hirt</corr> þar af leiðir að fátektin er komin
í raun og veru af smekkleísí og eins
sjuk domar og deifð, því því sá maður
sem ekki hirðir sin líkama, og heldur hön
um hreinum, hefir valla til finníng firir
að að bera sig vel eður að hirða um þær
líkams æfíngar sem ^{eins eru}nauðsin legar eru til
þess að halda hraustum og fjörugum líkamanum
en þar af leiðir að maðurin verður daufur
fjörlaus til sálar og líkama og vanheill.
eður lifandi dauður (líkam ann sin ræki líða hver
heilsa er holdum framar.
hugsvins mál.)

bls. 3

[hægri opna]
„aldrei skartar skoru nema á feitu barni
og öldum hesti„
íslendskur málsháttur.
Hver[j??]^t það þjóð mál efni sem verða
fram geingt, veitir mönnum hug til
að reina að koma fleiru til leiðar, það
er því valla svo lítið mál efni til sem á
annað borð sigrar, að það ekki stirki
hið stóra alþjóðlega ætlunar verk, því
það upp örfar alla sem vilja g éra uppa stúngur
en veiki krapta þeirra sem hafa indi af
að hæðastað og hindra öll ný fyrirtæki.
Svona mun verða með búníngs málið
þó margir á líti það litið á ríðandi eður með
öllu ó þarft, geti men komið því fram
og feingið fólk til að hugsa um það með
skin semi þá mun þar margt fleira á
eptir fara sem því er meira ná skilt en
men halda í stuttu máli eg hefi ekki séð
aðra hnúta sem reinandi væri að losa um í
því á standi sem þjóðin er nú. og higg eg að
það sé bæði sá beinasti og réttasti vegur
til að lag færa almenna fegurðar til finning
Íslendinga, því hjá fatækri þjóð verða men first
að birja á litlu og helst almennu, og síðan
færir almenníngur sig uppá skaptið af sjálfu sér

bls. 4

[bakhlið]
sum um mun þikja kynlegt að maðr
snúi ser nær því alveg að kvenn fólkínu
en þá mun það vera rétt í alla staði úr
því nú er að ráða hér á landi því konur
hafa þá helst haft húgann við þess konar,
enda hefir það fagra sterkari á hrifa á
skap kvenna en karla eins og alt, en þæg<corr>þær</corr> geta
haft mjög góð og skaðleg á hríf á fegurðar
til finning karlmansins frá firsta að, því þær
eru í firstu ná kvæmasta sambandi við
hann sem born, og síðan sem fulltíða
þær eru eins og skap að ar til að stjórna öllu
innan huss, og til að g er manninum lífið
unað samt með sinni egin fegurð ^{og dígð} og fegurð
og hrein læti hússins og als sem þar til heyrir
svo það er ekki of mikið sagt er eg hefi
aður minstá að allri fegurð ar til finníng
lans ins sé mikil hætta búin ef konurnar
eru smekklausar, það verða ekki hrakíð að
sagan sínír að vér erum allír meira en vér
vítum undir orpnir^leiddir tilfinníngum kvennfólksins

---

• Gæði handrits:
• Athugasemdir: Eitt blað brotið saman í tvennt. Heildar stærð=27x20,3cm en er saman brotið 13x20,3 cm.
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af: Edda Björnsdóttir
• Dagsetning: 06. 2012

---

Sjá einnig

Sigurður Guðmundsson: Um íslenzkan faldbúníng með myndum, Guðrún Gísladóttir bjó til prentunar og gaf út. Kaupmannahöfn 1878. Í formála vitnar Guðrún með langri beinni tilvitnun í þessa ritgerð og telur hana ritaða í kríngum 1860 sem jafnvel uppkasti að blaðagrein.