Bréf (SG02-145)
- Handrit: SG02-145 Bréf frá Pétri Jónssyni, bónda í Hofdölum
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: 25. júní 1865
- Bréfritari: Pétur Jónsson frá Hofdölum
- Staðsetning höfundar: Hofdalir
- Viðtakandi: Sigurður Guðmundsson
- Staðsetning viðtakanda:
- Lykilorð: fjárkláði, forngripasafnið, Alþingistíðindi
- Efni: „Skoðanir höfundur á stjórunun lands og lýðs - í all löngu máli - og er víða komið við. Fjárkláðinn, Forngripasafnið, flutningar Alþingis ofl.ofl.“ Sarpur, 2015
- Nöfn tilgreind: M. (Magnús?) Stefensen, H: Bjelke, B. Sveinsson, E. prentari?, Gissur?, Kolbeinn?, Kristján 8., Anderson, Henderson
Texti:
bls. 1
Sarpur: Menningarsögulegt gagnasafn – © Rekstrarfélag Sarps.
(*)ATH í efra vinstra horn stendur skrifað:
Svarað
Hofdölum þann 25 Júní 1865
Kjæri frændi líði þér alltíð vel!
Þitt vinsamlega bréf af 18 April seinastliðna, sem eg vil
kalla 3ja b: gamans og alvöru, þakka eg sem ber, samt fynnst
mér að vigtirnar sjeu ekki með öllu rettar eða jafnar, og fæ eg ekki betra
sjeð en við egum nú hann hjá öðrum, og á hjá þér betri og rettari útlegg„
íngu enn eg fjekk, en þú átt hjá mér hvern?* skiluraðann?* leika?* viðurkénn„
íngu á því en eg þurti?* til hlytur í þinni laungu vollu?*, og bið eg þig
sem góðfúsann lesara?* að lagfæra og lesa?* í málið. - Það er þá fyrst að
taka á því, að ekki er þér um að kenna, þó eg enn sje vantrúaður hvað af„
hendingu þingtíðindanna snertir fyrir 40N Þú hefur skrifað mér um það
lángt erindi og snjallt, en hjálpaðu nú enn betur vantrú minni! Þarsem
þú nefnir innheftíngu þá fellur það í burtu í tilliti þeirra tíðinda
sem ætluð eru hreppunum, en sú viðbót á sér einúngis stað þegar þar eru eng?*„
pt?* af öðrum, þú þarft að skoða reikninginn aptan við tíðindin, og sjer
þú að ínnheftíngin er þar tekin með öðrum þínskapnaði, Tíðindin 1863 eru
II hefti, það eru 22N en þá 18 umfram, ætli þú gjætir ekki staðið við að
afhenda 30 Ex: á dag, þó þú feingir ekki nema 10N fyrir sumt þeirra
Dagverkið irði þó 3rd og 12N, jeg held jeg inni til að gánga útí hlöðu
og líta í 30 hugmeisa?* fyrir sama verð, og var það töluvert meira og
verra?* handarvik. Það veit eg þú segir satt að nægir seu í Reykjavík
sem þurfa penínga, en svo er í sveitinni líka, menn lifa þar ekki nema á
peningum eða penínga vyrði, en sá er Skatturinn bestur, sem með Skilum
er feinginn! - Nú er að mynnast á Emb:mannalaunin, þú segist geta
talað frjál*s*(i)lega um um<sic> það efni, því þú sjert ekki Emb:maður, En þú ert þó
líka Túlkur eða Talsmaður og veit eg ekki hvort sú staðan er þægri, eg verð nú
samt að tala fáein orð við þig um þetta efni, og skal eg fara svo varlega að
því sem eg gét, það er ekki allskostar rétt dæmt af þér, að vér höfum stjórn
í fúlu Reykjav: því það er náttúrunnar skuld að hún stendur þarna á mel„
um, undir grjóthaftinu við fúla tjörn, en á hitt er að líta: hreint ekki muni
oftalið í haga á melbakka þessum, að brítu?* þarna Stiftamt: Biskupi,
Presti, biggja?* Skóla tímunum?* sem eg man valla tölu á, þremur yfirvittea?*
dómurum, Fógeta m.m: og með öllu því hyski er þessum hersum fylgir, þarna
segi jeg - á nærri graslausann melinn, það held eg forfeður vorir, sem allir
voru búmenn og búsettir, hefðu kallað of talið í haga - það er ekki lángt á
að mynnast, Biskup St., bjó í Laugarnesi, M: Stefensen í Viðey, Assesorar á
Gufunesi og Brekku, Skólinn á Bessastöðum, kénnararnir á grasnytjajörð
bls. 2
Sarpur: Menningarsögulegt gagnasafn – © Rekstrarfélag Sarps.
um þar í kríng og landlæknirinn í Nesi; þá þurftu þessir ekki að kaupa
hvert smjörpundið á 2 mörk því búin gáfu þau af sér; það nya fyrirkomu„
lag er þá a?* vörtur upplýsingarinnar - svona er henni stjórnað - það er ekki frá
okkur dónunum. Satt er það að almenningur borgar ekki beinlínis það
sem tekið er úr Ríkisstjóði, en hitt veitstu að Biskupsstólagótsin ásamt öllum
þjóðjörðum er síðan hafa verið seldar, er nú að andvyrðinu til, horfið í Ríkis„
sjóðinn, auk þeirra jarða er H: Bjelke fjekk laungu fyr. - á rik?* dæmi vil
eg mynna þig sem þú að sönnu veitst, sem fyrir her?* æskilegt væri fyrir oss Bænd„
urna, að yfirmenn vorir væru búsettir, að þegar yfird: híran?* B. Sveinsson
fundaðist?* an þín til að sjá um böðun og lækning á kláðafjenu, með makt og
mikla veldi, þá var hann búlaus í B:v:?* - en nú síðan hann varð bóndi á
Vatni, er hann orðin alvarlegur niðurskurðarmaður, eða merkur?* stálshug„
inn eins og þú segir um E: Prentara. - Hvað er nú líklegra en að fjárkláð„
in hefði fyrir laungu verið upprættur, hefðu allir yfirmenn verið búsettir,
í staðinn fyrir að halda honum nú alltaf við. - Eg vona líka þú sjáir hvað
til þess hefur komið að á undan Skólarnir voru í Stólunum og á Bessast: þurfti
hvorki að draga pilta inní Skólann, sem hunda til heíngingar eða síðan inn í em„
bættin, því þá var engin skortur á Emb: mönnum. - Því trúi eg vel að þeim 2:
eða 3 Emb:m: í Vík, er þú minnist á, drekki fyrsta staupið með Skinsemi, og
gleðst eg af því, ef eg frjetti með sanni að þeir aldrei drekki svo mjög, að hún eða
hyndu?* mín tínist þess vegna. Hvað Sýslumennina útum landið snertir
þá þekki eg fáa af þeim, þeir eru 4 hér í norðurlandi, og þó sumir þeirra taki
sér máski híflega í Staupi, hryki?* eg?* vingann?* myndast á kvennafar þeirra
hitt er Dönum til sóma ef þeir útlendu géfast betur, oss mætti og þykja vænt um
það, en mig mynnir að Norðanf: gjæti þess að nokkuð þækti að ödrum danska
manninum í Múlaþíngi, sem þó var tekinn fram yfir Íslendskan, og elskaðan
lögfræðing er þar var settur áður, en þú munt segja að ver eigum að þegja
og ekki uppljúka vorum munni, af því Danska stjórnin gjörði það! -
Hvað prestana snertir, þá veit eg til að 1 af þeim var klagadur fyrir pró„
fasti og sem víst hafði til þess unnið, en hann gjörði lítið úr öllu og kristur
var við eptir sem áður, þetta komst þó um síðir fyrir Biskup en allt situr
við sama enn nú, - þú segir: til hvers er að setja krista af? engin sækir
um Brauðin! þetta máttú kenna Skóla fyrirkomulaginu um en ekki bænda
gungunum, - eptir lysingu þinni á Einari Pr. þa held eg þið megið ekki
missa hann í R.v. Mer kom það líka ovart að þú vísar okkur norðrí Keldu„
hverfi til að bæta Kristindóm vorn, eg gat búist við ef þú vildir oss vel, að
þú vísaðir oss í Franska norðurlanda Postulann, sem þið geimið altaf hjá
ykkur þarna í Reykjav:, en hann er ykkur máski eins ómissandi og Einar!!!
Öllu sem þú talar um þíngið, kosníngarnar og þjóðviljann, áhvdv?*„
andi launa bótina, þá er því að mestu svarað hér að framan; þörfin
bls. 3
Sarpur: Menningarsögulegt gagnasafn – © Rekstrarfélag Sarps.
til þessarar viðbótar, liggur mest í fyrirkomulaginu, þá öllum há
Embættismönnum og Skólunum er safnað sem sje í kví þarna á gras og gjæða
lausann blett í tóm og frosta gjörn timburhús, svo það er von þótt þeir meyr?*
ist, líkt og misfullir kústar?* í hörkum - þá verða öll lífs medöl að koma
útan frá. - þú segir máski: Svona er það í öllum borgum erlendis!
það er satt, en Reykjavík er hvorki Kaupmannah: né Lundún, og Ísland
hvorki Danmörk né England, nefndar borgir hafa mikla invortis verzl
un, ágóði hennar geingur ekki burtu eins og frá oss, þær hafa nogan auð,
Reykjavík minni. - Ísland verður aldrei nema Ísland, nema feingin
yrðu yxnu gömlu Géfjónar til að draga það suður í Jótlands haf - er það
ekki sama sem nú er kallað á Íslendsku Kattargat - Lagfærðu mig nú ef eg
stafa skakkt! jeg er svo ókunnugur að ekki veit hvort það kemst þar fyrir
en mætti þá ekki með gufuabli þessara tíma, þoka Jótlandi með Skaganum
ögn vestur á mið?? - þú veitst að þíngið hefur ekkert ályktunarvald, og þó
meiri hluti þess í einhverju velferðar máli sje með, þá færir minni hlutinn
fram sínar ástæður móti því, og þó ekkert þáng?* hefði verið, þurfa yfirvöldin
ekki annað en færa bæn sína með þóknanlegum ástæðum fram fyrir Stjór„
ina, þetta má sjá á kláðamálinu, það væri annað ef þjóðin hefði beðið um
eitthvað, eða þá einstakir menn, þá væri hægt og óhætt að segja Ney!
Hvað Örlygstaðasundin snertir þá er eg óf ókunnugur þeirri sögu til að átta
mig vel, en eg held að Gissur með Sunnlendíngum hefði farið litla sigurför móti
þeim feðgum hefði Kolb: ekki veitt þeim með Skagfyrðíngum og Húnvetníngum,
var ekki svo, þegar Sturla var fallin að Gissur segði: hér skal eg að vinna!
hljóp upp og reiddi Eggsi í höfuð Sturlu, liggjandi dauðum eða dauðvona
en kom hvergi nærri undan hann stóð uppi, var ekki þetta hans mesta hnyski?* verk?
og þar næst hitt er hann í Flugumyrarskála hjó upp í rúmi sínu rekkjutjaldið
í sundur. - þú veitst líka hitt, nokkru síðar, þá Hjalti átti að geima ríki
Gissurar þar syðra, en Þórður bróðir Sturlu kom norðan fyrningi?*sand að
Kéldum og reið þar vestur, en Hjalti hugsaði að Þórður mundi koma fjölmen„
ari að vestan, þá í staðin firir að búast við komu hanns heima, skipti hann
norður í Skagafjörð að sækja Kolbein og norðlínga og það undir vestur,
en þá þeir riðu í Miðfjörð og Hjalti kvartaði yfir ófriði þeim er Sunn„
lendíngar hefðu átt að sæta, svaraði Kolbeinn: vel mættu þeir hrinda
þessu af því?* ef þa *fa*(y) bristi ekki karlmennskuna í hvaður?* þetta? er það
ekki synishorn af sigursæld Sunnlendínga? - þá er forngripa safnið, við
erum ekki mjög gagnstæðir með það, gjæti það orðið landinu til sóma
og fróðleiks, þá er eg eins ánægður með það og þú, en engin minkun eða
skaði mundi okkur bændum verða að *að*(y) því, þó við tækjum upp suma búnaðar
háttu feðra vorra, eða þó unglíngar lærðu bæði sund og glímur, eða þó
bls. 4
Sarpur: Menningarsögulegt gagnasafn – © Rekstrarfélag Sarps.
Alþing væri flutt á Þíngvöll, eins og Kristján 8. bendti á, þá hann gaf
oss það aptur, en Íslendsku herrarnir hugsuðu þá meira um Reykjavík
heldur um þann þjóðlega Þíngvöll, og það má eg fullyrða að þjóðin, - víst
hér í Norðurlandi - óskaði þess í einu hljóði, þú ert líka sjálfur að undir
skrifa fornöldina hvað kvennbúninginn snertir, og er það lofsamt.
Að þú eða annar sem safnið fyrir fái hæfilega þóknun er eg ekki á móti
þó fynnst mér að þeir sem gefa Safninu, ættu að sjá það kauplaust, verði
lysíng útgefin yfir það sjerstaklega, þá borgar hún sig sjálf, verði hún svo
þjóðleg að margir kaupi hana, líka má fyrirfram vegna? það með boðsriti
það sem þú ritar í blöðin, borgar blaðastjórnin þér, en þeir sem blaðið
kaupa borga blaðastjóranum; Svo munu bændur laust?* géta staðið í skilum
að borga öllum stjettum það þeim ber, auk allra auka tolla og kvaða, sem
orðið er ærið margt, hvern herskara eg nenni ekki að tína og telja, - að
þeir forsómi hvorki skátt né útróðung?* þeim dugar ekki að sitja Embættislega
á legubekknum, og ef pýngjan tæmist, að gánga upp í musterið og biðja
Stjórnina um dírtíðar uppbót; það er gott að gjæta sóma síns í augum
útlendra, en ætli það fari ekki eins og fyrri að dómar þeirra verði mis„
jafnir, eptir sem mennirnir eru?* - Anderson lastaði Island, og það þókti
um of, Henderson lofaði það, sem mörgum þykir líka við of. Hvað
Brennivínið snertir þá er eins og Danska Stjórnin álíti oss það ómiss
andi, þar hún géfur stór fje árlega kaupmönnum - máske 20-000 dali
til að færa oss það, en síst er of mikið að gjört í nautn Kaffes og brenniv:
En hverjir fóru fyrst að brúka það? það vóru yfirmennirnir og prestar
þángað til þekktist það ekki! En bændur lalla?* eptir á, ymsir bralla smærri -
Ekki fæ eg sjeð að Embættismenn beri skérðan hlut frá Stjórninni. -
prestar fá laun sín eptir verðlagsskráarverði; hinir æðri uppbót úr
ríkis sjóði, en þá bændur biðja einhvers, hvernig mæla yfirvöldin
fram?* með þeim?? Skoðaðú til að minda kláðamálið! - það er
orðið móðins í blöðunum að skamma Embættismenn, en hræsna fyrir
bændum segir þú - þetta géta þeir fyrri borið af sér, og borgað í sömu
mind og hafa líka og gjört það eptir faungum, en í hverju Blöðin hræsna
fyrir bændum fæ eg ekki sjeð; Heldur þú það væri þá ekki æskilegt
fyrir Embættismennina, ef þeir feingi svo hagstæða golu, að þeir gjætu
látið alla bændur sigla, til ins svokallaða Hadesar heims, því þá gjætu
emb:m: vinsamlir búið eptir í Mannheimum, og orðið fullir og feitir.
jeg nenni nú ekki að leggja meira inn hjá því í þetta sinn, veit heldur
ekki hvernig þér vegst það, en þess krefst eg af þér að vogin sje rétt og
óvilhöll, og um það fæ eg vissu, þegar kvistníngurinn?* kemur frá þér.
fyrirgefðu klórið undan með alls góðs óskum og kveðju frá móðir þini
systur og mági - þínum vinlægum frænda
P. Jónssyni
- Skráð af: Heiða Björk Árnadóttir. Yfirfarið: Elsa Ósk Alfreðsdóttir
- Dagsetning: 07.2011
