Bréf (SG02-218)
- Handrit: SG02-218 Bréf til Steingríms Thorsteinssonar, rektors og skálds
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: 8. maí 1861
- Bréfritari: Sigurður Guðmundsson
- Staðsetning höfundar: Reykjavík
- Viðtakandi: Steingrímur Thorsteinsson
- Staðsetning viðtakanda:
- Lykilorð: Íslendingar, söngmennt, dans, skáldskapur,menning, málarar, leikhús, miðaldir, Hafnarstúdentar, Kaupmannahöfn
- Efni: „Álit bréfritara á Íslendingum og móttökurnar sem hann hefur fengið. Söngmennt Íslendinga og dans. Menning Íslendinga á miðöldum. Fordómar Hafnarstúdenta gagnvart íslenskum almenningi. Leikhæfileikar Íslendinga“ Sarpur, 2015
- Nöfn tilgreind: Jón Árnason, Jón biskup helgi, Halmar?, Gunnar?
Texti
bls. 1
Reykjavík 8da Mai 1861
heill og sæll!
Eg þakka þér firir bréfið og sendínguna
sem mér líkaði all vel, en mórauði pappírin
var samt heldur dökkur, en allt hitt gott
Af mér hefi eg litið að segja í þettað sinn
mér líður samt allvel, hvorki eg sjálfur eða
aðrir þurfa að kippa sér upp við þótt seigt og fast
gángi firir mér, þar sem eg er einn míns liðs,
og fáir vilja eður géta skilið mig fir en
eptir lángvarandi baráttu, því eg er
framsögumaður í þeim málum sem aldrei
hafa verið borin upp fir, og þessvegna ó
þekt hjá almenníng, eg verð samt að segja að
mitt álit á íslendingum er það, að þeir séu
framar öllum vonum móttækilegir firir
fögrum mentum, þeir fallast á skinsamlegar
á stæður ef stillilega er farið að þeim, og
eru þá ekki mikið of vanafastir, eg vil aðeins
sanna mál mitt með því hvað vel þeir
sóttu kómedíuna, og eins með því hvað
hindran litið kvennbúníngurinn hefir
rutt sér til rúms og siðar hér altaf til rúms,
af því margra fegurðar tilfinning segir
þeim að hann sé fegri enn hinn, sem
þeir þó halda að sé forn, saungur er alltaf
að aukast hér og breiðast út, þó hann fari
helgt sem von er, af því men vóru búnir
firir laungu að tapa öllum hljóðfærum
bls. 2
sem nóg var af i forn öld og á mið
öldunum, t.d. hörpur, gygjur simfón og lutt
en leingst hofðu þeir eptir, þau vestu sem eru
lángspil og fiðla, saungur og dans var hér
almennur á mið öldunum og alt fram á 16
öld sem sá mikli fjöldi af nótum vottar, sem
til hefir verið, Laurentins saga sinir og að
margir hörpu spilarar hafa verið hér um
1300 en Jón Arason er sá síðasti er eg veit
að att hefir hörpu lútt og simfón, þegar
viki vakarnir vóru firir boðnir og dansin,
þá var eðlilegt að allur saungur eyðilegð-
ist um leið, því til hvers áttu men þá að
brúka hljóð færin er ekki mátti dansa eptir þeim,
og eingin leikhús voru til, því eingin þjóð
hefir en verið svo músikölsk að hún hafi
keipt sér hljóðfæri einúngis til kirkjusöngs,
við sjáum því að það er mest heimska og
ofbeldi ifirvaldanna sem hefir mest
eyðilagt söngin, og margt annað sem leiðir
af því, Skáldskapurin spillist þegar
saungurinn spillist, því þá fara bragar hættirnir
í gönur, og tapa sinni einfeldni, og verður þá
ekki annað enn rím glamur helbert, og
kenninga benda, til þess að það skélt betur
í tönnunum, (first saungin vantar) er ætíð
verður að filgja með skáldskapnum, enda
sjá men að forfeður vorir höfðu tilfining
firir söngnum, á meðann þeir höfðu tilfinn
ing firir réttum skáldskap, Jón biskup helga
er talið til gildis að hann var góður hörpu spil
ari og söngmaður, enda lét hann kénna
bls. 3
söng á hólum ef eg man rétt. Halmari þákti
sárt að hverfa frá fögrum fljóðasungvi,
Gunnar sló hörpuna svo vel að raptarnir
í húsinu stukku í sundur, og innileg undur
heldu fornmen að þeir gætu gért með saungnum,
og það sinir að þeir hafa þekt saungin betur enn þeir
sem hér hafa á seinni öldum hnoðað saman rímna
leirburð, mér sínist samt alt benda á að tilfinníng
manna hér sé nokkuð farinn að lagast firir skáld
skapnum hjá því sem áður var, þó það gángi
seint eins og annað, Málarar og þess konar men
vóru hér margir til á miðöldunum að minsta kosti
að nafninu til, en þess konar er óhugsandi að
þróist, á meðan skáldskapurinn er alment
i spiltu ástandi, (hugsunarlaus rímborníngur)
og tilfinníngarlaus, því hugsunin er sú sama
hvort sem skáldið sinir hana sem skáld, málari,
eður saungmaður því þegar men skoða það alment,
er það altsaman hángandi keðja, eður 3 greinar á
sömu rót sem hafa eina og sama lífs vökva,
eg á lít því að það séu óhöpp tilviljanir og
illar kríngumstæður sem gerir að við Íslendíngar
erum orðnir smekklausir bæði útvotis og innvortis
en að náttúrunni held eg við seum það ekki,
enda hefir all jafnan vantað men til að brína það
firir almenning, að þeir gæti þess fagra, en nóa
hafa men haft til að brína firir þeim að firirlíta
sjálfa sig, og alt þjóðlegt,
Eg sé að þú heldur að eg hæli Íslendingum of mikið,
þettað kannað vera en það mun samt ekki skakka
miklu, aptur á hinbóginn verð eg að biðja ukkur
að sem eruð í Höfn að géra ekki of lítið úr þeim
þið megið vara ykkur á því, því innanum hafnar
flaumin hafið þið mist sjónar á mörgu góðu sem eri
kafanum á Íslandi. og enn sem komið er munu
bls. 4
munu men verða að sækja þángað máttar riðuna[sk 1] undir
flest sem géra á í Norrænum anda ef það á að verða
fullkomið. þó að lángt sé síðan að eg heirði
redd Hannesar rímuna, þá trúi eg varla
að sá sem gat gért hana, géti ekki látið
pessónar i drama tala með viti en vel trúi eg
að þú hafir ekki tíma eða kringumstæður til þess
og að þú sert orðin heldur ókunnugur landsháttum,
til þess, en þá gétur safn Jóns Arnasonar ráðið
nokkuð bót á því, þegar það kémur út, en víst
er það að stór nauðsin er á þesskonar ritum bæði
bæði til að géfa skáldskapnum fullkomnari
stefnu og eins til, að spana men til að æfa sig til
i að leika, því til þess hafa Íslendingar stærri
hæfilgleika en margir af ukkur sem eruð i
höfn halda, þú manst að eg til forna hældi
ekki hlutunum meira en þeir áttu skilið,
enda þikir mér það mikil sonnun að þeir sem
aldrei hafa séð leikið leika hér ef til
vill allra best. mer verða og að altungu það
að hvorki leikrit eða tableau eru gerð firir
hálf danska skrilin í Vík heldur firir þá
betri Íslendinga, sem margir unnu þeirri
skemmtun, og sækja það jafn vel meira enn
efnin leifa, en þott hinir horfi á það skaðar
ekki.
eg bið nú að heilsa konu þinni og svarta
rakkanum, og öllum heilögum,
lifðu svo vel og heill!
þinn
Sigurður Guðmundsson
- Skráð af: Heiða Björk Árnadóttir. Yfirfarið: Elsa Ósk Alfreðsdóttir
- Dagsetning: 07.2011
Sjá einnig
Skýringar
- ↑ Sennilega: "máttar viðuna" (Sbr. Lárus Sigurbjörnsson 1954, bls. 39)
