Bréf (Lbs1464,4to) PJtilSG
- Handrit: Lbs 1464 4to Bréf til Sigurðar málara Guðmundssonar frá Pétri Jónssyni, bónda og hreppstjóra Hofdölum (2 bréf)
- Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
- Dagsetning: 3.október 1858, 6. janúar 1865
- Bréfritari: Pétur Jónsson frá Hofdölum
- Staðsetning höfundar: Hofdalir
- Viðtakandi: Sigurður Guðmundsson, málari
- Staðsetning viðtakanda: Kaupmannahöfn
- Lykilorð:
- Efni:
- Nöfn tilgreind:
Bréf frá 3.okt. 1858
Bls. 1
Hofdölum þann 3. Octóber 1858
Ástkjæri frændi! falli þèr allt gott í Skaut.
Hjartanlega þakka eg þèr tilskrifið seínast eins og annað gott.
fátt gèt eg nú sagt þèr í frèttum í fáum orðum, jeg verð að vera
fáorður því margt kallar nú að mèr, líka muntú hafa frètt og fá
aðrar frètta-Rollur hèðann af landi, einkum hefir þú verið hèr
innlendur í Sumar eins og Ráðgjörðin, enn um það veit eg ekkert
jeg hef alltaf vonað eptir bréfi frá þèr, ef svo væri, en það er
árángurs laust híngað til. Mèr og mínum líður bærilega yfir
höfuð að segja, við höfum öll heilsu og forða sem stendr, enn heldr
horfist þúnglega á með það framvegis fyrir fleirstum, margt ber
til þess, enn það helsta er: bráðafárspestin á fjenu, sem alltaf fer
vagsandi svo að á 18 bæum í þessum hreppi drap hún í vetur nær 295
kindur þar af 18 hjá mèr af fáu fje. verðslunar þraungin í Sumar
og matar skortr, svo að færstir hafa feingið mat sem þurfu og ekki
þó þeir gjætu borgað hann útí hönd, en nóg framboðið af glisi og
óþarfa, nú eru fleirstir verðslunarstaðir hér matar lausir, og hvar
lendir það? Sumar veðráttánn hin bágasta vegna óþurka enn
grasið víðast nóg að vöxtum, nú er hèr mikill Snjór og bleyta svo
valla er fært bæa á milli fyrir ófærð, svo við sem í dag ættum að
fara í seinustu fjallskilagaungur, verðum að hætta við það á
meðann svona stendur, undir þessu liggur heíbjörg manna
útum víðaváng hjá sumum mikið sumum minna enn fleirst-
um nokkuð, og nú er fullkomið hríðar útlit. Auk þessa vofir
yfir oss fjárkláða pestin, enn ef við sleppum fyrir hen<n>i þó með
ærnum og íllþolandi kostnað til varðmannanna ár frá ári, þá
koma skaða bæturnar til Húnvetnínga á oss, Eins og þær eru
sanngjarnlega lagðar á!!! – Skeíðahreppsmenn úr Arnessyslu
komu híngað til fjárkaupa austann Hèraðsvatna; þann 26. f:m:
Bls. 2
lögðu þeir á fjöllinn með fjeð – að Sögn nær 1500 – þar af feingu þeir
50. í Ríps – 143. í Viðvíkur og 165. í Hólahreppi. Það fleirsta vetrgam
allt og hvör kind borguð með 3m eins 2 vetrar ær, enn lömb með 1m
jeg óska þeim af alhuga til lukku með heimferð sína og afnot
fjárins framvegis. í vor þann 16 Maí fæddist mèr sveinbarn
það var vatni ausið að gèfið Jóns nafn og lifir enn, svo nú hef eg
13 manns í heimili. Seinna í Sumar fæddi hin Systir þín dóttir, hún
dó óskyrð. jeg sagði þèr eitt sem að eg ekki hlakkaði til komu
Kammerráðs Christjáns í nágrennið af því það fylgdi: að við
yrðum að missa Hreppstjórann, þetta er nú framkomið, og mèr
uppá lagt það böl: trúss, sem eg er ekki fær fyrir: að vera kallaðr
Hreppstjóri enn gèta þó ekki verið það eptir þörfum, síst nú á þessum
verstu og síðustu tímum, er þó Kammerráðið bæði góður nágranni
og yfirvald, að því sem mèr er kunnugt. – tressið geingr
með Bókmentafjelags bækurnar, þú vissir mig vantaði 2. fyrstu
árángana 1855–56, seint í Sumar fjekk eg þá, með Clásen lausa-
kaupmanni, enn fyrir flutníngin á bókunum setti hann upp 3 mörk
jeg er heldr ekki búinn að fá þessa árs bækur nema Skírni og Skyrslur,
landshagsins, vantar Biskupasögur og Stjórnartíðindin sem Ari
segir ókomið, jeg hef heldur ekki greidt tillagið enn þá, og gèt
naumast haft góða trú á honum sem umboðsmanni fjelagsins því
illa er hann útsölu maður Þjóðólfs og Norðra, það veit eg. jeg vil
benda á Sigmund Palsson í Hofsós sem líklegann umboðsmann
fjelagsins ef hann feingist. Mörgum þykir slæmt að ekki kom
framhald af fornbrèfasafninu, og eptir því vona eg og óska svo
fljótt og iduglega sem verður, og eg vona að úr þessu bætist öllu
samann, Enn hvað sem nú þessu líður ætla eg að biðja þig
stórrar bónar og það er: að útvega mèr hjá fjelaginu svo
fullkominn og vandaðann Islands uppdrátt sem framast
er kostur á, jeg trúi ekki Ara mínum til þessa þó hann sje
Bls. 3
í þeim sporum að eiga að gjöra það, mèr er sagt að félags-
mennirnir fái hann með afslætti og þeim kjörum muntú líka
sæta fyrir mig, jeg treysti mèr ekki tilað geima hann í Einni
heild sundur sleginn, því bið eg þig að láta búa um hann á
líkann hátt og þann sem þú hafðir hèr um Sumarið eptir sem
þèr og þeim er kunna með að fara þykir best fara og senda
mèr hann á nærstkomandi Sumri svo umbúinn sem þèr best líkar
og um leið láta mig vita hvað hann kostar, og eins þín fyrirhöfn
jeg vil helst meiga ega við þig um hvörttveggja, enn með fyrstu
ferð láttú mig vita hvörs eg má vænta um þetta og fleira í frjettum.
Nú Sendi jeg þèr 5re í peníngum annaðhvört með þessum
miða eða í gègnum aðra uppá ávýsun, hvört heldr verður
veit eg ekki sem stendur, það er þóknun fyrir hann Axel
hvörn eg þakka þèr alúðlega. – Kona mín og börn,
móðir þín og kunníngjar biðja hjartannlega að heilsa
þèr. Lifðú nú vel og heill. Guð annist þig og allt þitt
Ráð! Þess óskar þinn einlæge frændi.
P Jonsson
P:S:
Mèr gleimdist að gèta þess: að kona mín sendir þér 1. Sokka, og eru þeir
saman við þá er móðir þín sendir þèr. Þetta verðr sendt með Arna Steffánss:
Skrifara frá Hofstaðaseli, sem nú ætlar að Sigla til hafnar frá Grafarós
með Skipstjórnar manni Dal. verðtú Sæll!
Umslag
Bréf frá 6.janúar 1865
Bls. 1
Hofdölum þann 6 Janúar 1865
Ástkjæri frændi. Líði þèr ætíð vel!
Ætíð það liggur að eg sje kominn í bindindi við penna, blek
og pappír, eins og þú gètur til – Ekki fyrir varúð eða sparsemi
heldur fyrir andstreymi, apturför og leti; En þar sem eg verð
þess var af brèfi til móður þinnar að þú munt vilja hafa nokkuð
fyrir þitt, þá verð eg að leitast við að tína í þig eitthvert rusl,
bæði er að frjettir hefi eg ekki til svo teljandi sjeu, sem blöðin
og millifarendur ekki tjá, enda fær Bróður þinn það lítið eg hefi
til af þeim og þar gètur þú máské feingið þær. – Þá er fáorðlega
að mynnast á afhendíngu þíngtíðindanna til Hreppanna; hver
hana hefur á hendi þetta eða hitt skiptið varðar að vísu lítið um
heldur hitt hvernig hann er að kominn þeim 40S. sem hann vill
hafa fyrir af hendíngu þeirra og sem kallast sölulaun, jeg man
þó ekki betur en þíngið ályktaði að þau skyldu gèfins veitast
hverjum Hreppi, eins og náttúrlegt var, eða á ekki þjóðin þíngið
og þess verk? borgar hún ekki bæði þíngmönnum og allann prent-
unar kostnað? á hún þá ekki tíðindin með frjálsu, án þess hún
ætti að þurfa að borga þau að nýu nærri til hálfs? á ekki þjóðin
og þingið neitt húsnæði fyrir tíðindin, svo ekki þurfi að kaupa
það dyrum dómum að óviðkomandi mönnum? hvað er þá sem rètt-
lega þarf að kaupa? það, að taka hvert hefti úr sínum hlaða
þángað til öll eru feingin, og rètta þau í viðtakarans hönd. búið.
gètur nú þetta sanngjarnlega kostnað 40S. eða nærri helfmíng af
verðinu? Nær og hvar er það lagaboð útgèfið, sem þú vísar
til að heimili þetta? Eg hef hverkji sjeð það í Stjórnarmálefna-
tíðindonum, nje heyrt það löggildt með upplestri, jeg held því
að þetta sje eitthvað bogið. – Vel gèt eg skilið að ef sá starfi
er feingin í hendur einhverjum þeim, sem annaðhvert ekki vill eða
gètur annað gjört, en ætli sèr að lifa af því hvern dag í vellist-
íngum praktuglega, þá gèti hann vel eydt eins mörgum 40S.
eins og Hrepparnir eru á landi hèr, en gètur þjóðin eða má hún
vera ánægð með þá ráðsmennsku yfir eignum sínum! Ellegar má
hver einstakur maður gánga svo á þjóðar rètti og eignum, sjer í hag að
Bls. 2
taka 4–10. penínga fyrir 1. sem honum að rettu lagi bæri, fyrir
litilvægis þjenustu í hennar þarfir? Eins og eg fúslega játa að
verkamaðurinn sje verðugur sanngjarnra launa, eins verð eg að mót-
mæla að hann megi verða of handstór og fíngralángur, þó hann egi að taka
laun af því opinbera, eins og allt of mörgum er þó mjög hætt við, háu
launin eru heldur engin tryggíng fyrir góðri embættisfærslu, en
þau ofvöxnu ef til vill, til að gjöra íllt verra, og til að sökkva manni
til fulls í munaðar lífi og gjörsamlegt heílsu- hyrðu og skeítíngarleysi.
Eg fæ ekki betur sjeð en afhendíng þíngtíðindanna sje full launuð með
8–12S. sèrdeilis væri sá starfi feinginn þeim er byr nærri tíðinda hlöðun(n)i
en það, sem nú viðgeingst í því tilliti, mætti þjóðin ekki láta hlutlaust, og
víst hefur þíngið ekki ætlast til þeirrar aðferðar, þegar það ákvað
tíðindin ókeypis til Hreppanna, eins og sjálfsagt var.
Um Höfuð eða yfirstjórn Kirkjunnar hjá oss hefur þú verið nærgjætastr
hún er þó sannarlega launuð af því opinbera með 10 pen: fyrir 1. hún á
líka að vinna fyrir hið opinbera, hún ætti því fyrir þessi háu laun að
vinna af alebli til gagns en ekki ógagns, og hvað er þá sem eptir
hana liggur það er helst syni að hún haldi á stjórninni? Það helsta
mun ef laust vera, að hún slítur í sundur prestaköllin og Söfnuðinn
þeim eins nauðugt sem viljugt og optast án allrar þarfar, svo er þeim
sleingt hverju ofan á annað, eða skipt í sundur og þá slett sínum parti
í hvern til viðbótar og það enda í þá, sem vel mætti velgja við þeim
ef þeir þekk<t>u sjálfa sig og hvað þeir ættu að gjöra; allt er þetta sprott
-ið af þágu hau launanna eða gyrnd til þeirra, og án þess að setja
sèr rètt fyrir sjónir hvert maður sje vel kominn að þeim, gleimist skyldu
ræktin von bráðar, þetta er sannarleg dóttir hinnar fyrstu Syndar, og
verður með öblugu fylgi við hana Ekki síður en hún, Lands og Líða töpun;
Ekki er þetta Stjórn, heldur óstjórn, og verðskuldar ekki annað framar
en þá sömu aðferð er höfð var við manninn á Möðruvöllum um árið,
fyrst hún hefur ekki vilja eða menningu til að gjöra það sem gjöra þarf, og
ekki þá Sómatilfinníngu sjálf að leggja af sèr embættis Kápuna; það
skal eitt með fleiru órækt merki uppá skyldurækt og hæfilegleíka hennar
að ef hún ekki bráðlega, annað hvert sjálf eða með sínu tilstilli, hrekur
ástæður Magnúsar Eyríkssonar gègn Joh: Guðspjalli, þá hefur hún litla
eða eínga vyrðíngu fyrir hinni Kristilegu-Lúthersku trú, sem hún hefur
Bls. 3
þó svarið tryggðir, og eínga viðleitni til að verja, sèr tiltrúaðann, Kristin Söfn-
uð þeim skjæðustu afvegaleiðslum; þetta hefur þó Presta öldúngurinn Séra E: Th:
orðið til að byrja, hann er þó hverki hátt launaður nje lærður nema í þeim fyrrum
fordæmda Hólaskóla. En þeim yngri, sem eru geingnir úr þeim háu og fjölhæfu
vísinda Skólum, og sem sagt er að þeinki og álikti, þeir þegja allir við þessu ennnú,
eins og þá skyldi vanta upplysíngu, kjark og sannleiksást, sem til þessa útheimtist,
er hafa þó, eða sjálfsagt hyggja á Stóru Brauðin og háu launin. Nú er öldin önnur!
Um forngripa safnið verð eg að vera fáorður í þetta sinn, Eg álít enn sem fyrri forn-
Sögurnar þarflegar bæði til fróðleiks og Skémtunar, en þar sem eg hygg að fornöldin
eða rètt eptir mynd hennar, vísi varla upp hèr á landi, þá synist mèr forngripa safnið
að fleiru leiti miður nauðsinlegt, nema ef mindir af því væru þá þrikktar með
inní Sögu textann allstaðar hvar þær eiga við og mun það verða torsókt og Kostbært. –
Annars hefur almenníngur hèr eingin not af Safninu nema þeir sár fáu af öllum er Koma
á staðinn, máské fyrir borgun; að vísu gjæti það útvegað álitleg laun þegar fram(m)
í sækti, ef 1. eða 2 menn feingju allrahærsta Eínkaleyfi!! til að syna það
fyrir þá borgun er þeir hefðu Einka eginlegleika!! til að þiggja. En máske þèr
synist að Koma upp vopna smiðju – búri – æfíngum og burði, og þyrfti það þá að
verða sem allra fyrst, því nú er það mál uppi milli Suðurlands á eina síðu
og vestur- norður og austur lands á hina, að gömlu Jslendíngar hefðu ekki
horft á að leggja það undir vopnaþíng og dóm, fyrst ekki duga hyggileg
ogð, verk vinveitt orð, verk nje eptirdæmi. Nóg um þetta. – –
Nú Kèm eg til þess er þig snertir sjálfann með handverkið, og er það
bæði Heiður og þakkar vert að þú þannig príðir Musteri drottins, og
eins og eg hugsa að þú gángir frá því smíði, vildi eg af hjarta óska að sjálfir
Kènnendurnir príddu þaug eins á sinn hátt, með hreinni Kristilegri Kènníngu
og óstraffanlegu framferði sem og árvekni í sinni heíður legu Emb:stöðu
er því miður, það mun fara talsverdt á mis yfir hofuð. – Nú vildi eg
þú gjörðir svo vel að gèfa mèr greinilega lysíngu af altaristöblum þeim
er þú hefur gjört, bæði mèr og öðrum Kunníngjum þínum hèr til fróðleiks
og skèmtunar, svo maður fái að vita hvað þær eru stórar, hvernig lagaðar
hvert í eínum eða fleiri pörtum, hvert málað er á bert trje eða ekki, hverjar
mindir á hverjum stað og hvernig þeim er niður skipað, hverjir litir við hafðir
og hvað þær kosta, miðað við bæði stærð þeirra og vöndun. skje má að Norðlend-
íngar vildu fá hjá þèr þessháttar, þegar þeir hefðu kynnt sèr það af frásögn.
Nú þikist eg hafa borgað þèr B: … stafa brèfið, eg fæ við hentugleika að
vita hvert þú telur til skuldar hjá mèr fyrir það. Móður þín biður Kjærl:
að heilsa þèr – svo kveð eg þig með forlátsbón og óskum allra sannra gjæða
og vil finnast þinn eínlægur frændi PJonsson gjæt vel að geimir þetta
stendr þar. –
Umslag
- Skráð af: Sveini Yngva Egilssyni
- Dagsetning: nóvember 2011
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
