Fundur 14.mar., 1873
| Fundir 1873 | ||||
|---|---|---|---|---|
| 24.jan. | 31.jan. | |||
| 7.feb.? | 14.feb. | 21.feb. | 28.feb. | |
| 7.mar. | 14.mar. | 28.mar. | ||
| 18.apr. | 25.apr. | |||
| 27.maí | 30.maí | •1874• | ||
- Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1871-1874
- Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
- Dagsetning: 14. mars 1873
- Ritari: Valdimar Briem
- Staðsetning höfundar: Reykjavík
- Viðstaddir: XXX
- Lykilorð:
- Efni:
- Nöfn tilgreind: XXX
Texti
Bls. 1 (Lbs 488 4to, 0128v)
14. fundur, 14. marz.
Jón frá Melum (í málinu um barbarismos in
lingua patria): þetta mál verðr eigi útkljáð
með skynseminni einni, því tilfinningin á hér
mikinn þátt í því. Álit mitt um þetta er: að
hverri þjóð beri að halda uppi sínu þjóðerni,
og eitt hið helzta af þeim atriðum sem Styðja
þjóðernið er málið. Vjer Íslendingar höfum
sjerlega ástæðu til að halda upp á mál vort,
þar sem þjóðin talar enn í dag hið sama
mál, sem forfeður hennar á næstliðinni
öld. Jeg verð að vera á móti því, að tekin
sjeu upp ný útlend orð í íslenzku, þar sem
mögul. er að koma því við, heldur vil jeg
láta mynda ný orð úr íslenzkunni sjálfri
þar sem eigi eru til gömul orð. Nú hefur
komið upp stefna, sem vill taka upp sem
flest útlend er orð án þess að taka eða
Bls. 2 (Lbs 488 4to, 0129r)
mynda góð orð í málinu sjálfu. þessi
stefna kemur fram hjá ritstjóra Gönguhrólfs,
og finnst mjer það bæði óþarft að orð má fá
í málinu sjálfu sjálfa, og óhentugt af því
að þjóðin skilur það ekki. Jeg get ekki
skilizt svo við þetta mál, að jeg ekki
minnist á þann ósið, sem hjer hefur komið
fram, nl. skrípanafninu, hálfíslenzk. (t.d.
Þorlákína, Guðbrandína, Björgvin,
Gunnjóna, Friðdóra, Þjóðgata etc.). þessi
skrípanöfn og öll hálfútlend orð vil
jeg nema úr íslenzkunni, til til þess
að varveita þjóðernið.
Jón Ólafsson: þetta er mál heyrir undir
skynsemina en ekki undir tilfinninguna.
Það hafa svo margir spolerað sínu sproki
fyrir þessa vitlausu national tilfinníngum.
það mál sem frummælandi og se*r[blekklessa]
Bls. 3 (Lbs 488 4to, 0129v)
menn vilja skrifa er þjóðernisleg lygi,
nl. það mál, sem var úrelt á dögunum
stjórnar Snorra Sturlusonar, en ekki
það sem lifir á tungumálirótum
þjóðarinnar. Menn vilja ekki er brúka annað
eins orð og að brúka, sem allir menn brúka!
Hann (frumm) vildi útrýma ýmsum orðum úr íslenzku,
en því vildi hann ekki útrýma málinu
líka. Hví skyldum við Ísl. vilja láta
einhverja hugsun taka sig út öðruvísi en aðrar
þjóðir? Hvað á að þýða það að vera að
taka upp óendanleg eitt íslenzk orð fyrir eina
hugmynd. Hann talaði um Gönguhrólf; en
hvað skilur almúginn betr andleg en object.
Hann nefndi reformera, en hvaða ísl. orð er
til yfir það. Hvað vill hann kalla renolition,
eða revolutionera; æramenn tiler annað enrevolitioner.
Hví skyldum vjer, verstu skítbuxur verald-
arinnar, ekki geta látið oss nægja þau sömu
orð, sem allar þjóðira hafa? Ekkert orð
Bls. 4 (Lbs 488 4to, 0130r)
er verra nje betra fyrir það hvort það er
innlent eða útlent. Photograp er kallað
ljósmyndari, en skaparinn er eiginl. ljósmynd-
ari, en photografinn ekki. Úr og byssa
eru útlend, sem ekki eru verri en þó hefði
verið mynduð ný orð yfir. Jeg bífell allt,
sem ekki er óbrúkandifrá asthetikurinner
eða praktikurinnar standpúnkti.
Gísli Magnússon: Jeg hef líklega fátt að tala.
Frummælandi talaði vel. Andmælandi
Andmælandi talaði eins og óður maður.
Frummælandi talaði eins og skynsamur,
hægur maður; hann sagði þó að þetta mál
ætti fremur undir tilfinningu en undir
skynsemi, en það á jafnt undir hvorttveggja.
það má gjöra sólina svarta með því að bera fyrir
hana potthlemm. Mjer finnst það sem frummæl.
sagði vera nokkuð óskýrt. Málið er nokkuð en
sú bezta guðsgjöf, sem til er, og Ísl. eiga
sóma skilið fyrir að hafa varðveitt sitt mál
meðan allar þjóðir svívirtu sitt mál.
Bls. 5 (Lbs 488 4to, 0130v)
Lúters mikilleiki var að birta alþýðu ritn.,
sem var hulin, Caesar að breyta tímataki
Rómverja. Mjer fannst frummálsmaður
gjöra of lítið úr því að útrýma orðum úr
málinu; í mínu ungdæmi voru brúkuð orð eins
og item og dto. Ritst. Gönguhrólfs er tilfinn-
ingamaður; hann talar um að eitthvað sé óþýtt
af því hann er ekki vanur því. aposioþesis hef
jeg útlagt sem þagnarmynd; triarii er þriðju-
raðamenn. Þegar útl. maður talar, heyrum við
við ekki hvað hann segir, af því að orðin eru
óþýð. Hver veit hvað er seil? Hver veit hvað er
hald? Hver veit hvað er þretlandi? Halld.
Friðr. er enginn meistari í að mynda orð. Andm.
bregður mér um andlag, en hver skilur object?
Þegar J. Ól. kveður fegurst, þá talar hann bezt
mál. Sumt er rangt í merkingunni er=þó,
því það er ventrum af samr. Það er
dæilegt að þegar barnið legst á eitt með
föðurnum að misþirma móðurinni. Þegar
jeg var í skóla var brúkað að tvíula, for-
Bls. 6 (Lbs 488 4to, 0131r)
tvíula, stóla, stóla uppá. Þetta er svívirðing.
Jeg vil spyrja hvað vill hann kalla Góðrar-
vonarhöfða. Jeg Hekúla lenti á þrak-
skaga, og þar viltist hún og varð að tík og
var grafinn í Tíkarhaug (Kepnosama*). Dégas
Polamai er ekki = Geitafljót, heldur Geitálar.
Thermolaipylai = Vermimúli. þetta á að
taka upp, og það veldr engum ruglingi.
Jeg gef formönnum skít fyrir að kalla
Hippodromos: Padreim. Þegar jeg var
í skóla var brúkað máske, nú þetta helvítis-
eftilvill; það er: má vera, kann vera. Póst-
skip er orðið svo fast í málinu, að það
verður varla reynt úr málinu; það er eiginl.
=dyrastafaskip. B Mjer er obrið á brýn
að jeg sje s vilji hafa gamalt, en það er lygi.
Meining vil jeg ekki hafa. Hvenær er rjett að
kalla hafa forlagningu fyri rframan nefniorð?
ástæða er ekki rjett, því að standa á er ekki til í
samsvarandi merkingu. Afmeyja er gott orð
Bls. 7 (Lbs 488 4to, 0131v)
afeysta líka gott: hreystra fisk og spyrða
er málhelgi. Við ættum af hatri fyrir Dönum
að forðast dönsk orð. Latínuletrið hefur
orðið til þúsundfaldrar bölvunar um
allan heim. Timeo Danaos et dana ferentes,
það er haft það er; það er eptirepja. Í
Ölvusi í mínu ungdæmi voru 70 hórdóms-
menn, (3/4). Frakkar byrjuðu á þessu bölvuðu
„il“. Það er flekkur á Heiberg, hvað hann
hefur flekkað málið. Baggeren og Odenseh,
dto., Grundtvig hefur vakið englaflokka.
Bölvað þvaður er í Sibbern og Mortensen.
Schewing hafði viljann en ekki máttinn. þetta
helvítis eins og, sem Halldór Friðr. ber fram;
hið tilvisil. fornafn er er. Jeg læri dönsku
á Bessastöðum. það er þægil. fyrir mann,
sem á gamla konu að eiga gott við vinnukon
una. Hvað margir prestar drukku í mínu
ungdæmi? Í Arnessýslu drukku þá 8 af 13,
nú 3 eða 4; líður er ekki gott orð. Akur-
yrkjan stynur undir oki arbeidskallanna.
Bls. 8 (Lbs 488 4to, 0132r)
Við frá eldri tímum megum harma að
hinir nýju leiðtogar vilduja spilla öllu
sem ekki er spillt. Gísli Brynjólfsson er
föðurlandssvikari, verri en verið hefur
í 300 ár. Rask skökvar að málið sé að
mestu óbreytt; en þó er það svo óbreytt að
engin þjóð á eins óbreytt mál. Hvað kemur
til að við ekki töllustum við. Halld. er kenndur
við hreyfingar, en er enginn hreyfingamaðr,
en situr eins og guddaðr klár freðnum
hrosshaus. Jeg fæ mjer staup; hvað gjörir mjer
það? Tilfinningin kemur þar til greina.
Jeg hef sið andmælanda nokkuð svíraðan.
Fyrirgefning er ekki manglar. Manneskja.
Manneskja er humanitas: þegar búið er
að bera á völl má tala um taðneskju.
Jeg er strákur og segi nómer, en ekki númer,
og af því hef jeg fengið andstyggð á öllum
útlendum. Danir gjörðu menn á Dampvagn
og Loeumatio*. Hvað er telgraf? Svívirðing
nýju málanna eru útlendu orðin í þeim.
Bls. 9 (Lbs 488 4to, 0132v)
Bandit er sá maðr, sem á að setja í bönd,
Bajanet veit enginn nema jeg. Lengi
lifi gamli Bjarni. Bölvuð fari
sú nýja kynslóð, sem er að rísa skríða
upp. triremis er þríæringur eða þriggja-
raða skip. Kristján í Skógarkoti átti börn
með frillu, og sagði við Sveinbjörnsen:
Svona hefur kóngurinn það, svona hafði
Davíð það. Enska og franska eru
þau svívirðilegustu mál.
Jón Ólafsson: Mikill Fölelsessag er mathe-
matikin, a+b+c(!!!). Hann bar mig saman
við páfann, sem vildi byrgja ljósið, en
það er þvertámóti. Alþýða skilur ekki betur.
þessi svokölluðu íslensku orð, en útlendu
orðin sjálf. G. M. vildi heldur hafa böggladuggu
en póstskip. það er barnaglingur að
vera að berjast fyrir þessu, sem
ekkert er í varið, og sem ekkert er nema
vani. Skiljanlegleiki er fornuftsag, en
Bls. 10 (Lbs 488 4to, 0133r)
en fegurð tilfinningasag. Ástæða er rétt
er í riti nl það ef það er rétt í tali, og rétt í
í tali ef það er rétt í riti; þjóðin
er talar ekki eptir grammatik, en gramma-
tikin lagar ekki eptir sjer sig eptir þjóðinni.
Frummælandi Andmælandi vill ekki
hafa dönskuleg orð af hatri við hatri Dani:
það er samkvæmt öðru hans bulli. Enska
er eitt hið dýrðlegasta mál. Englendingar
væru enn í dag barbarar, ef þeir hefðu verið
að gefa sig þessu grammatikurgutli. Jeg
vildi að andmælandi ættu spánýjan
krakka, og hann yrði 90 ár að kenna
honum að tala eptir sinni theorie.
Gísli Magnússon: Jeg svara andmælanda engu.
það er eitthvað líflegt eða hressandi að
bregða þeim fyrir sig. Egilsen sagði að enginn
talaði betra mál en Gísli Magnússon.
Jón frá Melum: Fyrsti andmælandi
sagði að þetta sé ekki tilfinningamál, en að fegurðin
Bls. 11 (Lbs 488 4to, 0133v)
sé líka tilfinningarmál, en þetta er þó
tilfinningar mál, sem snertir fegurðina,
og fegurðartilfinninguna. - (þá var útrætt um málið.)
Næst var ákveðið að tala um „stúdentalífið“,
og sömul., „um útgáfu Kristjánskvæða“; frum-
mælandi Ól. Björnsson; andmælendur:
Jón Ólafsson og Jens Pálsson.
þá var fundi slitið.
H.E.Helgesen Valdimar Briem
- Athugasemdir:
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Elsa
- Dagsetning: 02.2015
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
