Fundur 2.apr., 1868
| Fundir 1868 | ||||
|---|---|---|---|---|
| 16.jan. | 23.jan. | 29.jan. | ||
| 6.feb. | 13.feb. | 20.feb. | 27.feb. | |
| 2.apr. | 30.apr. | |||
| 14.maí | ||||
| 19?.nóv. | 26.nóv. | •1869• | ||
- Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1866-1871
- Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
- Dagsetning: 2. apríl 1868
- Ritari: Árni Gíslason
- Staðsetning höfundar: Reykjavík
- Viðstaddir: XXX
- Lykilorð:
- Efni:
- Nöfn tilgreind: XXX
Texti
Bls. 1 (Lbs 487_4to, 0048v)
Fimtud. 2 Apríl var fundur í Kvöldfjelaginu til þess að
tala um háttu manna og sveitabrag í ýmsum hjeruðum
Islands Frummælendur Kristján Þórarinsson og Kristján Jónsson.
Kristján Jónsson. Menn hafa alitið litinn mismun á sveita-
brag og hattum manna sokum sameginl tungumals og
atvinnuvega. Þó er nokkur munur sem hægra er að finna
en lýsa og er okljúfandi verk ef lysa á hverri sveit
sem hann þekkir því margt er einkennilegt við hvert
byggðarlag. Vill því að eins taka fram Þingeyjarsyslu,
og þá er þar einkennilegast Kelduhverfið.- Þó Fyrst
eru þeir skartsmenn. Tjornnesingar nagrannar þeirra
eru gagnstæðir þ.e. soðar. Khv. montnir hinir líka
lítið yfir sér. Khv. hafa námslongun miklu betri en í
nærsveitunum. I Axarfirði eru meiri buhyggjumenn.
I þau 5 ar er h var á fjöllum var ætíð talað um sauði
og fé og ei annað einsog veiðar og sjáfarafli við sjó.
Bls. 2 (Lbs 487_4to, 0049r)
Myvetningar tala mest og verzlun eru verzlunar-
menn skapaðir og l vilja hafa allskonar tilbreytingar
í verzlunarfelogum. Þeir eru og fyrir glýmur og
fyrirlíta þá sem ei vilja taka þátt í þeim. Þeir
eru hæðnir og hermikrákur. Khv. eru og hæðnir
en í annari mynd þar ljúga þeir upp kymni-
sögur, og kemur það þó maské frá einum manni
er h aðrir hafa verið að reyna að stæla; I
Þistilfirði er nokkursk. Aristokrati; þar er fá-
tæk sveit með rikibubbum innaní; þá verðr
að spyrja ef ráð skal ráða. Maðr var barinn
á skipi hjá frú Than ranglega; hann stefnir
styrimanni; dóni kemr þar ei einn heldr 6 bændr
með honum ur Þistilfirði. Allt fyrir það fekk
dansi engu viðrétting. Klæðasníð er í Myvatns
sveit einkennilegt. A vetrum: hríðarulpur úr vað-
mali er ná niðrí kalfa; hettur prjónaðar, er
ganga undir kápuna niður á herðarnar; geta
verið laglegar. Khv. ganga á fínum klæðastregj.
kunnum á vetrardag yfir fjallgarða af spjatr-
ungsskap. Þar þykir skömm að hetta nema
í verstu hríð. Þessi lys á Khv. hefr atti bezt við
f' 8 árum hafa dafnað síðan. Sléttumenn eru
innanum mattadórar, en hafa utkjalkabuning
rauðrondott skotthús lítið skott beint upp í
lop soðaskapr í bæjum, sjobrælulykt oþolandi
A Sléttu reykja flestar eldri konur munntobak í
Bls. 3 (Lbs 487_4to, 0049v)
leirpípum. Það fluttist amerikanskt tóbak sem
tobaksin þótti oþolandi sterkt að taka upp í
sig en þær soktust eptir því til að reykja. Þeir
Sléttumenn drekka mikið lysi og eru mjög
hjátrúarfullir; borgir sínar hafa þeir optar og í
þeim eru ætíð draugar; allir sem dagar uppi í
slíkum borgum sjá þar að minnsta kosti eld-
glæringar. Vopnafjörðr er einkennilegr. Þar eru
stássmenn allir í frökkum; þeir eru allir hand-
verkamenn skóarar soðlarar og flestir sigldir,
ef ei öðruvísi þá sem matrasar; þeir hafa stór
hús, sem þeir eru söngmenn og dansarar og
eru þó ei smittaðir af kaupstaðnum. A bonda-
bæ dó sonur bonda; systur hans gengu í sorg á
eptir. I bruðkaupum dansa menn syngja og
spila á hljóðfæri og mæla fyrir skálum. Þeir eru
akaflega montnir en þí öðruvísi en Jokuldal-
ingar. Þessir eru drjugir af sauðum sínum en
hinir af fotunum. Um þetta pláss eru menn
mjög gestrisnir en þó einkum á Fjöllum; þar er
gestrisni almennust. Myvetningar hafa gjört sam-
tök til að selja greiða okunnugum mönnum.
Þeir vilja og koma í bindindisfélogum bæði í víni
kaffi og tóbaki. I Reykjadal verða menn aumir
tuddalegir heim að sækja heimkynni lúaleg
jarðirnar litlar og eins í Kinninni, en í Barðadal
Bls. 4 (Lbs 487_4to, 0050r)
eru menn líkir Myvetn., er fara snemma á
fætr en hatta snemma á kvöldin. svo og í Barðar-
dal. I Fnjoskadal er sambland þessaþ I
Hofðahverfi er Hakarlinn það sem þeir lifa í
þeir ganga í Hollenzk. frokkum og stígvelum, ovið
feldnir í bragði; eru svollarar og drykkjumenn
en um leið dugnaðarmenn til að afla; þeir
kaupa goð veðrarfæri en láta þau drabbast
út á einu ári; I Fjörðum er skotthúa og prjóna-
brók er nær eigi upp að treyjunni svo að hvit
hattar á milli. Fýla mikil er af þeim. -
Eyfirðingar eru spjátrungar. Utreiðir eru almennar
fram í firði þá eru menn glaðir en danfari
manudaginn eptir; fjör er mikið í þeim; þeir
létu einn dóna yrkja komedíu og léku hana
síðan; þetta lýsir fjöri. Þeir eru og hestamenn
miklir, þ einsog Skagfirðingar, er þó skara fram
úr í því. Honum lyzt vel á Hunvetn. eru buskapar-
og felagsanda menn; hafa áhuga á almennum
málum. Málið á Norðrlandi er nokkuð líkt
munurinn er lítill, en óhreinast við kaupstað-
ina hreinast í Mývatnssveit. Hofðhverfingar
tala og mjög vont mál. stalla = eta, borða. Að
ætla að setja í sig rögg er "að svífa á eitthvað"
"auðlegr discus" og "veraldt deskus" brukað um
ólíkustu hluti; ef þeir ætla að slá einhv í veðr
og vind = sla upp í verold diskus. "Villi dyra-
Bls. 5 (Lbs 487_4to, 0050v)
tenór" "Góðr maðr en hefr ekki ætíð þá réttu
lífsins ídees". Hef eptir H. Kröier. Kvað er
almennt í Þingeyjarsýslu en í Múlasyslu hvað
A Fjollunum er hvorttveggja. - Aðaleink máls á
Norðlandi að þeir segja ætíð kv. en ei hv. Þing-
eyingar hafa verba eptir 1 í fyrstu personu end eins
og konj: Jeg prjóni. Fjorðunar Völlurnar í Múla-
sýslu einnig hjernana etc. Arnesingar Rangvellingr
sida = sita. Hom Lítið hefir haldizt frá fornum sið.
húslestrar eru án efa um allt land; í Axarfirði
er lesið 2var á miðvikudag og sunnudali; á morg
nana Vidalín; á kvöldin Storm og Passíu-
sálmar. Milli bænar og lestrs var sungið áður
fyrri. Keldhverfingar lesa og rækilega nema
Olafr á Fjöllum, þó þeim hafi verið um það
brugðið, að þeir læsi ei. Bruðkaupssiðir eru
nokkuð einkennilegir. Fyrst riðið til kirkju
og svo til veizlustaðar menn leiddir í stofu
fá kaffi brauð og eitthvert vín; heldra folk
síðr í stofu hitt í skemmu. Bruðargangr
af aftekinn; frammístöðumenn hafa á leið-
inni til kirkjunnar flosku með til hressingar;
Steik á borðum með rauðavíni. Þegar matyr
er búinn þá kemr púns og söngur. Borðsálmur
ætíð fyrir og eptir. Eptir borðsalm bíðr einhver
prestr eða annar br gesti velkomna og eptir
Bls. 6 (Lbs 487_4to, 0051r)
máltíð þakkar sami gestum fyrir lítillætið
stundum í hálfgerðum ljóðum; Sumstaðr er siðr
að giptast ei fyrr en seint á degi og vakað alla
nottina; daginn eptir liggr í stórveizlum strand-
rek af þeim í kring, og þá er haldið áfram
hugmyndunum. Sumstaðar er eptir máltíð
glímt; fara þá spariföt í sundur; sumir syngja
sumir kveða sumir með nyjum sumir með
gomlum logum.-
Kristján Eldjárn Þórarinsson. Alinn upp í
Svarfaðardal. Þeir eru smiðir eða skáld; þar
ganga leirbögur um allt; þar eru og miklir
skíðamenn er reykja munntóbak, stela mikið
en læsa vel húsum jafnvel fjarhúsum; I
Hrútafirði hefr h og verið og þar eru sundur-
gerðarmenn; ganga í bláum klæðistreyjum
með silkikrogum. I brúðkaupi var eptir
að bruðhjón voru gengin til sængr. Forsöng-
vari marsjerar inn till þeirra og syngr á
hverju rúmi beggja bruðhjóna heilan kveld-
salm á hverju. bruðargangr. stuttr leiðtust á undan
brúðhjón leiddust á eptir hægt svo folk í rugl-
ingi. A Ströndum einkennilegt. Húsabygg-
ing: rekasúlur hvassar rekast niður í röð og aðrar
þar fyrir utan og svo klesst malr í. Hjáræmulegir
langt á milli bæja samgongur litlar; illa bunar
skotthúur stuttbuxnaleyfar; málið skringilegt
Bls. 7 (Lbs 487_4to, 0051v)
Sá sem þeir tala við kalla þeir unga. "má og setja
ungi". Þar eru leyfar af galdratrú. - fáfroðir mjög
maðr kemr 15 ára 1.skipti í Kkju sagðist hafa séð
mann fyrir stafni með kross á rassi og annan
frammi er sagði dinglum dunglum dángl. Þeir
gjöru mikil búsgögn. pör eru renndar kúpur;
felstir eru þolanlegir kopparar. syngja á
grallara; borgar 2-3 sái fyrir eina postillu;
gerðu aðr fyrri út mann til að kaupa grallara
hann nyddi allstaðar nyju salmabókina var
og kallaðr Grallarajörundur. Þar er mikið
af gömlum bökum, er þeir liggja á sem ormar
á gulli. - Þeir kalla baðstofur bjór; Hundarnir
voru að grumsa uppá bjórnum meðan eg var að
godda fyrir bröndurnar, var að gelta meðan
hún var að reka slá fyrir dyrastaf. Arinskæfur
það sem slejið er kringum tún dorningar eru
skinnsokkar; móleður = sillur eða hillur. - Kvenn-
folk hefr húur og skýlur að búningr lagaðr eptir
dönsku sniði. I Svarfaðardal hofðu konur
garðahúfur er mjókkuðu fram og aptur með
slöife í kollu eða hnapp. Glímur eru þar vestur mjög sjald-
gæfar. Þar eru ei skíðamenn; þó hafa menn nú verið
ut taka þau upp verðr ei heldr viðkomið; þar
eru þrúur brúkaðar: líka eru þær hafðar í Svarf-
aðardal og víðar um land. Natturusteinar og
Bls. 8 (Lbs 487_4to, 0052r)
lausnarsteinar, agat harpiskvoða sem rekr af
sjó bera Strandamenn á sér; þeir hafa silfur þar
hjá. - Þeir eru hræddir við rimarislingur; smjör
hnutar eru ætíð á öskjum þeirra. - Allt smíði
þeirra er haglega útflúrað; fáir askar eru ferhirndir
ýmist með 1 eða 2 handarhaldinu; þeir renna hval-
spæni og kupur með bjughníf en hafa ei renni-
smiðjur -
Eiríkur Briem tók fram að brauðveislur væri haldnar
í Eyjafyrði fyrst væri jetið brauð og siðan færi menn
að skemta sjer, en síðan væri hlaðið upp hraukum
úr allskonar brauði laufabrauði evilskivum haglda
brauði ofl og svo væri settur siropsbollar undir-
þarnæst var settst til borðs og sungin borðsálmur
síðan tekið til matar, en mest var gengið að siróp-
inu en hlífst við brauðið, að því búnu súngin
borðsálmur á eptir, og tók síðan hver veislugestur
afganginn af brauðinu og hafði heim með sjer
en þó var fyrst drukkið brennivin áður en farið er
af stað.
Kristján Skáld bætti því við sína fyrri tölu
að í brúðkaupsveislum væri sett borð sem kallað
var er háborð og fyrir því miðju sæti brúðhjónin
en presturinn og prestkonan til hliðar þeim
Bls. 9 (Lbs 487_4to, 0052v)
Kr E Þ I Grímsey eru líkkisturnar bornar þrisvar kringum
gröfina, og nálar settar neðan í iljar á þeim sem menn
óttast að aptur kynni að gánga. Kr.J I Þingeyjarsýslu
sumstaðar hofðu krossar á fjárhúsum til varnar móti
fjárpestinni; víða settir krossar í smjör mjólkurtrog
ofl. Talað var og um steinbataroða skófatnað i
Dýrafirði um sköturoða skóvefjur og fl.
Til næsta fundar var ákveðið umræðuefni: Skóla-
lífið á Bessastöðum. Frummælandi Sveinn Skúlason
Fundi slitið
H.E.Helgesen /ÁGíslason
- Athugasemdir:
- Skönnuð mynd:
- Skráð af: Eiríkur
- Dagsetning: 01.2013
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
