Ritgerð (SG-05-8) Um þjóðbúninga
- Handrit: SG:05:8 Um þjóðbúninga
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: XXX
- Lykilorð:
- Efni: Röksemdafærsla Sigurðar fyrir ágæti og nauðsyn þjóðbúninga á Íslandi
- Nöfn tilgreind: Franklín, Ríkarður Sigurður Fáfnisbani
Hvað veldur því að sjerstaklegir búníngar mindast hjá hinum ymsum þjóðum
- Texti:
bls. 1
- 1.
- Hvað veldur því að sjerstaklegir
- búníngar mindast hjá hinum ymsum þjóðum.
búníngarnir verðað að vera eptir loptslæginu
hita og kulda – úr efnum þeim er menn gjeta
veitt sér í því og því landi. Sem á við loptið
lin ull. Kínverjar. Arabar.
og eptir trú og hugsunar háttum þjóðanna
rauðir hjá hernaðar þjóðum
1 forn Norðmenn, Romverjar purpura. (skrælingjar.
hvítir arabar, musteris riddararnir
svartir svarti prinsinn, Ríkarður Sigurður Fafn
ersbani þótt voðalegt. eða ældur mann legt
hjá íslendingum og ein kennir þá
þjóðlitir bundnir við sögu viðburði er menn
vorðu frelsi sitt, merki, her kunst, þaraf
klæða eða þjóðlitir
Svíar
Frakkar
danir
Franklín, Íslendíngar,
búníngarnir eru sprottnir af viðburðum sög
unnar (ekki í firstu) skaldskapi, nátturunni,
− búníngur verður að vera þjóð legur af
sömu á stæðum og matur, biggíngar háttur
eptir þeim efnum er eiga við og hægt er
að veita sér í því landi.
því eta ekki allar þjóðir sama mat?
Negnar
Grændingar og Arabar, (af því sinn matur
er fánn legur í hverju landi)
bls. 2
[Hér er teiknuð vangamynd af Sigurði Guðmundssyni. Myndin er miðjusett á blaðinu.]
því ganga þeir ekki eins klæddir
Kínverjar, arabar, Grænlendingar (því
ann að landið er heitt enn hitt kalt
aðrir hafa skinn enn aðrir lín
því hafa ekki Grænlengingar opna
glugga enn negrar lokaða og hús úr
torfi og húðum af sömu astæðu
því tala ekki allir sama mál?
- 2 af hvaða rótum er búnigur
- Íslendinga kominn
- 3 hvað einkennir þjóð búninginn
- 2 af hvaða rótum er búnigur
- Gæði handrits: Vönduð skrift, blaðið nokkuð vel farið.
- Athugasemdir: Í þessum flokki SG-05-8 Um þjóðbúninga eru 6 aðskilin skjöl sem hafa ekki sér númer. Þau eru því höfð saman hér. Á Þjóðminjasafni Íslands eru skjölin undir: Safn Sigurðar Guðmundssonar Aðfangabók Þjóðminjasafns Íslands, bls. 104: „8. Um þjóðbúninga. 6 blöð þar eru tekin fyrir spursmál eins og Upphaf þjóðbúninga, eðli íslenska þjóðbúnings[ins], nauðsyn þess að koma á þjóðbúningi á Íslandi. Vangamynd af Sigurði – tússuð. Líklega sjálfsmynd (nr 82 í Mannamyndir Sigurðar Guðmundssonar málara eftir Halldór J. Jónsson)" Texti eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur. Annað sem vakti athygli hennar þegar að hún las gögnin frá Sigurði var það að hann virðist oft á tíðum ekki hafa sparað pappírinn þegar hann skrifar. Hann er oft með langt bil á milli orða og mikið rými í kring. Það er vel þess virði að skoða þetta handrit sérstaklega vegna skissunnar.
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Edda Björnsdóttir
- Dagsetning: 05.2012
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
Tenglar
- Handrit: SG:05:8 Ritgerð Um þjóðbúninga
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: XXX
- Lykilorð:
- Efni: Röksemdafærsla Sigurðar fyrir ágæti og nauðsyn þjóðbúninga á Íslandi
- Nöfn tilgreind: Napoleon, Gústaf Adolf, Benjamín Franklín, Ríkarður, Sigurður Fáfnisbani, Hallgrímur, Eggert, Snorri Sturluson, Páll polstuli
Er þjóðbúníngur ómerkur?
- Texti:
bls. 1
- 1
1 er þjóðbúníngur ómerkur? nei (sem sumirhalda
a) hann verður að vera eptir loptslægi
b) hugsunar hátt og þjóðerni þjóðanna
c) eptir efnum og ur efnum er þeir geta veítt sér
[3cm langt bil]
- 2
er búningarnir ekki idell eður þjóðar spursmál?
a)því er þá firsti ferða bókum jafnang etið um hvaða
búning þjóðirnar hafa, sem framfara og smekksog talið þeim tilgildis
ef þær hafa þjoðbúníng, lígt og men telja þeim
tilgildis að þær hafi þjóðlegann bigingarhátt
kunst, málverk, myn dasmiði drama
b) því verður bíggíngar háttur og buníngur
að vera þjóðlegur? eptir því er hægast er aðveita sér í því landi
c) af því loptslag erekki alstaðar eins
af því atvinnu vegir verslar, samblendni misjaft efni í þesskonar er
ekki alstaðar það sama, og gétur ekki
verið það sama
[5cm langt bil]
- 3
því jéta ekki allar þjóðir sama mat
er það ekki af somu orsök er það ekki
af somu orsök <ref>[*ath! hér að framan hefur Sigurður sett hornklofa sem tengir þessar tvær klausur saman, sjá mynd]</ref>
að ætla sér að hafa sama búníng í öllum
löndum, væri heimskulegra, og verra
að koma til leiðar, en því að allir töluðu
sama mál, hvernig mundi fara ef Negrar
væru hér í sínum þjóðbúníning, eða ef
grænlendingar væru í Africu í sínum
þjóðbúning, eður ef men hefðu torfbæi
þar og opna glugga ætíð hér
bls. 2
[vinstri opna]
þjóðbúníngur í rettum skilníng er ætíð mjög
skáldlegur, og fast bundin við stóra
atbúrði sögunnar td. þjóðlitir í klæðum
eru optar bundnir við eitt hvert hermerki
sem til forna hefir blakt ifir þjóðhetjum
er þæir hafa með af öllu afli með oddogegg
varið frelsi sitt, hver gétur séð hin bláa
og gutu <ref>[gulu]</ref> klæði Svía bæði kalla ogkvenna
án, þess að honum detti í hug hinir
bláu og gulu herflokkar Gústafs
aðólfs <ref>[adólfs]</ref> er féll firir trú vóra, hver getur
vitað að svíar haldi þessum lit á klæðum
sínum til minningar um þennan stóra
atburð látum það vera á sjálfradt
þvi það væri ennþá betra,
er ekki hermerki Napóleons firir mind
og upp haf hins frakkneska þjóðlitar,
er ekki sá svarti klæða litur Benja
míns franklins scaláuga<ref>[sáluga?]</ref> hríð hefir sett þann
alfar lega dokkvalit á klæði Norðuralfu
manna, hafa ekki rauðu klæðin á
dönsku hermönnunum sinn uppruna
frá þeim tíma er þer first feingu sitt rauða
merki, þanníg má, með fullum rökum sega
að Saga enn ekki neinn einstakur hafi
gefið þjóðonum sinn þjóðlit. hver þórir
að neita því,
Ver islendingar höfum aldrei veriðsvo
hepnir að verja frelsi vort og ættjörð
undir hermerki alþjóðlegu hermerki, og
og hefir því Saga ekki g efið oss vorn
þjóðlit til minningar um það, en á
gull öld vorri, vörðu hinir bláklæddu
öldungar lands vors frelsi vort [innsetningar merki] með [sama merki á spássíu] Þingvelli
andansverði og hofðu himinin firir merki. [undir blaum himni]<ref>[hornklofi í frumtexta á spássíu]</ref>
á meðan aðrar norður landa þjóðir æddu framm
í skruð búnum filkíngum [innsetningarmerki] sátu íslendingar [innsetningamerki á spássíu] og gleimdu öllu að jafnóðum
klæddir sínum óbrotna alvarlega blá
svarta lit og rítuðu verk þeirra,
þannig hefir Saga gefið oss vorn alvar
lega þjóðlit til minningar um það þann
alvöru tíma
bls. 3
[hægri opna]
þó að hinn Íslendski skart búníngur
sé ekki með öllu samkvæmur annari
einfeldni, og fatækt íslendinga og að
hann sé ekki ur islensku efni vanalega,
þá verða men að gæta þess að íslendingar
hafa áður verið höfðingjar þó þeir seu
það ekki nú, ogað þettað er aðals ættar
skraut þeirra semer sú einasta sog.
sinilega minni hinnar fornu frægðar
er engin mun géta frá þeim tekið af
af því það er bigt á sterkara grund
velli en margir halda það er
endur skin af íslandi sjálfu þegar
þegar það var í blóma, og sinir sig mjöglísir ætt
kröptugt í skaldskapnum sem er það
sterkasta mannlega afl
þettað er lítill? geísli af kvöldsól
frægðar vorrar vakið á meðan dagur
er á lopti
[3,5 cm langt bil]
þannig eru ekki einungis þjóðlitirnir
orðnir til heldur einnin megnið af
þjoðbúníngonum meír eða minna, og eru
þeir að mörgu leiti ósjálfradt runnar af þeirri hæðstu
uppsprettu skáldskaparins, eður af
sjálfri náttúrunni, eður komnir af stæðstu
viðburðum sögunnar
bls. 4
[bakhlið á blaði]
- 4
Íslendingar eptir apa mest þess konar.
a) af hverju er það? (af ó mertum etc.
b) af misskilníng, og kirsetum
c) er það gert annarstaðar eins
d) er það ekónomiskt og verður það
prakti serað,
e) því ekki
- 5 [miðjusett]
hvað er unnið við þjóð búníng
a) það á best við lopts lægið,
b) það eikur nu innlendar handyrðir ogiðjusemi
auðgar almenníng
c) það gerir aldrei men hlægi legu í
utlendra manna augum því lands
vani er lands heiður hugsa allir ferða
men, sem koma í annað land til að
sjá eitt kvað nítt,
Það eikur altsá álit lands manna
í augum útlendra og voðstórum og
er þeim til sóma meira en mislukkað eptir
ap ___________________
1 :::6 [miðjusett]
er þettað úr mér eða er það gömulæg
gild skoðun
a) allir halda því við sem þeir geta
b) máalverk, og álíta hitt ílt,
c) géfa út minda bækur,
d) préðíka um það prestur
e) skoðun heims á deilu kvæði
forn og ní Hallgrím, Eggert,
Snorra sturlu son,
spámennina, Pál postula
Grikki
sáluholpnir og ó digð að vera vel klæ
ddur prakiskt snokka<ref>[sjá mynd, síðustu 2 línur skrifaðar með blýanti, gæti verið strikað yfir prakiskt srokka, ath líka hvað stendur]</ref>
- 7 [miðjusett]
1 þýóðbuníngur 2 hús 3 mataræði
er það sem þjóðírnar verða allra
helst að hafa þjoðleg og sem best
á við landið, þó þeir haldi þessu geta þeir
tekið aðra goða siðu eptir út lendum sem eiga við
- Gæði handrits:
- Athugasemdir: [Punktarnir eru skrifaðir á blað sem er 26x21 sem er svo brotið í tvennt langsum 10,5x21]
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Edda Björnsdóttir
- Dagsetning: 05.2012
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
Tenglar
- Handrit: SG:05:8 Ritgerð Um þjóðbúninga
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: XXX
- Lykilorð:
- Efni: Röksemdafærsla Sigurðar fyrir ágæti og nauðsyn þjóðbúninga á Íslandi
- Nöfn tilgreind: Sæmundur Magnússon, Franklín
H H H H H H H
- Texti:
bls. 1
[framhlið]
H H H H H H H<ref>[skrifað með skrautskift.]</ref>
21 Hvað einkennir þjóðbún ing
Íslendinga, og af hverjum rót –
1 um er hann runninn
3 Hvað veldur því að sjérstaklegir
búningar myndast hjá hin-
um ymsu þjóðum –--
<ref>[Hér er strik þversum yfir blaðið. Það sem kemur hér á eftir hefur verið strikað yfir með 3 línum lóðrétt. Sjá mynd]</ref>
1 verður að vera eptir loptslægi.
2 úr efnum er þær g eta veitt sér. ull, lín,
og eptir efnum.
og eptir trú og hugsunar hætti þeirra
rauður hjá hernaðar heiðnum þjóðum , eða hvítur
Svartur svarti, prins þranriðunar<ref>[ath! óskýrt orð! Gæti jafnt eins verið kronriðunar, þránriðunar]</ref> hvitur
blóðlitur<ref>[ath! óskýrt orð</ref> á rom verjum
-
Það verður að vera þjóðlegt afsömu
á stæðum og biggingar hátturinn
eptir þeim efnum er hægt erað veita
sér í því landi,
-
því jeta ekki altar <ref>[allar]</ref> þjóðir sama mát <ref>[mat]</ref>?
negrar og Grænlendíngar og arabar
því ganga þeir ekki eins klæddir
því hafa negaraGrænlendingar ekki opna glugga
enn Negara opna – því tala ei allir
sama mal
<ref>[Hér hefur verið teiknaður kassi utan um það sem á eftir kemur að neðsu línunni undanskilinni. Textinn innan kassans er skraut skrifaður en einnig er búið að
strika yfir það sem þar stendur.]</ref>
Heljarslóðarorrusta [miðjusett]
Sæmundur Magnussonur
Hólm, vindanna vængjum [plássið búið, á ætti því að vera þarna]
á vatt sjer málunum frá
Telst það ekki til hreinlynd
is að (búníngar, hús, matur,) <ref>[það sem stendur innan sviga er aftur skrifað með hraðskrift.]</ref>
bls. 2
[bakhlið]
Þjóðlitir bundnir við sögu viðburði
<ref>[þessi hluti hér að ofan frá bls. 2 er yfirstrikaður með þremur strikum líkt og á við um textann á framhliðinni bls. 1.]</ref>
svíar ermenn vörðu frelsi sitt
svíar, frakkar, danir
Franklín, Íslendíngar, herkuml,<ref>[þýðir varða á þessum tíma?]</ref>
búningarnir eru sprottnir af merki skaldskap
náttúrunni eða standa í sambandi
við stæðstu viðburði sögunnar
um upprunann
2 faldur hjá Hindúum dansmeyarr
smyrna beinn<ref>[Ath! Skrift, hér gæti einnig staðið mynna leinn?]</ref> með hofuð dúk
tíbet ágoðum<ref>[Ath! Skrift]</ref> beinn með höfuð
dúk, í Kirgisíu beinn með höfuð
dúk Kasan beinn upp mjór
með höfuð dúk niður undann
harðángur strompur Normandí
Bretagne faldur um 56,
ogsama er um flestannað í bún
íngum sem tiðkast hjá tirkjum og
her tiðkaðist alveg eins a 14, öld.
að hylja andlitið
4 Karlmanna búníngur húfur
horna<ref>[Ath! Skrift óskýr]</ref> lindar, peisa og mussa Hollensk.
morauðir sokkar og sokka bönd forn
hettur fornar skotthúfann oþekkt
stutt brækur hollenskar
kvenn peisa hollenzk og húfann
af karnlmans hufunni bakleggíngar
breiði faldurinn kragi, halsmál
belti
- Gæði handrits:
- Athugasemdir: [Þessi miði hefur augljóslega verið notaður sem uppkast fyrir: SG:05:8 Hvað veldur því að sjerstaklegir búníngar mindast hjá hinum ymsum þjóðum. Blaðið hefur verið rifið í tvennt langsum og hefur verið eins í laginu og SG:05:8 Hvað veldur því að sjerstaklegir búníngar mindast hjá hinum ymsum þjóðum. 26x21 cm en er nú einungis 10,5x21 cm. Blaðið hefur verið marg saman brotið.]
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Edda Björnsdóttir
- Dagsetning: 05.2012
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
Tenglar
- Handrit: SG:05:8 Ritgerð Um þjóðbúninga
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: XXX
- Lykilorð:
- Efni: Röksemdafærsla Sigurðar fyrir ágæti og nauðsyn þjóðbúninga á Íslandi
- Nöfn tilgreind:
Eg held að lítill pífu kraiin færi betur
- Texti:
bls. 1
[það hefur verið strikað yfir textann hér að neðan með rauðum trélit niður að: „er eini sénís“ sjá hornklofa hér að neðan. Á vinstri spássíu hefur verið skrifað lóðrétt: „onítt"]
eg held að lítill pífu kraiin færi betur því hann hefurgetur haft þásomu
þyðíngu og annað hals línxað vernda treiuhálsmálið og hals klutin firir svíta og þá þirftí ekki framar en villað
hafa háls klút því hann sínist ekki að ega eíns velvið falð -
búníngin eins og húfu búnínginxþellað<ref>[þettað]</ref> lítivelút og er gamallÍslendskur siður. í fornöld var buingurin
⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯
næstariallur ein falldari og betur tilhagað skrautínu á honum,
þá varaf beltið aðal príðir á honum| firir utan menið og það vönduðu menn sem
mest þær ríku héfðu beltinþað úr tómum silfur stokkum, og aðframan
skjöld kringlóttann eða tígul mindaðann og þar ofan úrundan sprota
nokkuð lángan með laufi á endanum eða likklum ef það att husfreja
á þessum sprota gatu menn stítt ogleéngtmatti stítta og leingjabeltíð, en þærfátækari
höfðu útsaum að band með hríngju og stprota þettað hefur verið bæði
liðlegt og haganlegt og fagurt, af þessum beltum eru fá eftir á
lanðinu en þó hefi ég séð nokkur það er eingin efi á að það færi
betur að hafa þessi belti og vanda þaug eínúngjis en fellaheldur burtu
X hnappana sem eru orðnir langt of stórir þeir eru orðnir nærri
einsog herða festarnar frá miðoldonum sem vóru eins og stædstu
beislis kjeðjur og brjost skildirnir eins og hlemar soað það leitút
X eins og konan sem bar það væri útbúin í orustig þóað þettað sé
gamalt þá sakna eg þess ékki því þettað var oftast
óafgurt en þó getur samt verið undantekning
og þa er réttað brúka þær festár ogað, noða festonum brjóst krínglur
⎯⎯ um ____ með því að maðurin er eini sénís
[hér hættir hann að strika yfir með rauðum trélit]
um húfu búningin
með því að Adam og efa gmdríðgðu það ohappu
stríkíparadís sem flestum mun vera kunugt
og sem dró á eftir sér margar óþarfar afleiðíngar ein af
þeim er sú að við gétum ekki gengið öldungís eins og við komum
verst frá natturunar hendi, síst hér á norður löndum
við verðum að hafa eittkvað að skíla okkurmeð
að minsta kosti firi kuldanum það skaðar eki þó að
það sé fallegt og haganlegt eg vil heldur ekki lata það
lín það afminðu hinu fagra mannlega vogst of mikið ogsíst
á kven fólkinu <ref>[hér hefur Sigurður merkt greinaskil, sjá mynd]</ref> það er þesvegnahevurverið gamalt alit hjá flestum
þjóðum sem hafa haft fegurð að því einfaldari ogbúnínguriñ
erog samsvarandi inum mannlega vexsti að því fagrari se hann
hin Íslensdski húfu búníngur hefur báða þessa kosti
maskje fram ifir alla aðra búnínga i en þessir kostir
spilla firir þessum fagra buníng af þvixx það blur svont sem að meñ alment
ekki hafa vita þessu kuni að meta þettað,
bls. 2
[vinstri opna]
eg vil taka til dæmis að ein kona se mjög fríð sínum
og hafi fagurt vagstar lag, þá er það víst að hún verður
heñar fegurð sínir sig best þegar hú er semfríðust þegar hún er sem ein faldast búin þettað er eðli
legt því þá er ekkert smá flíngur sem avglepur firir auganu
X eðga dregur það fra andlitinu eða öðrusemþ það leitar að
eg neíta því ekki að þær kuni þennann galður stundum
en því miður of skjaldan, her a Íslanði en hinar sem fegurðar gíðjurn
ar ekki hafa lánað einsmíkíð af síni fegurð eða eru farnar
fölna þær þerra bitklæði og skarteptir þí sem sumir halda sjálvsagt til þess að draga
augunhana burt aþurfenda burt fra andtitinu annur þaðaná til að vera eitt hvað
en eða þettað þikir mér unðarlegt eg held að ein hvur
smá brellin hafi ljóst að ur þessum kvitt því eptir því semneandir
hafa sagt aðu flestar af dætrum Evu að þær
mis virtu e ki þá að mönum irði nokuð starsínta
þeírra andlit hvurt sem þög er nú fogur eða eki
nattúran hefur þar hagan lega hliðrað til við
þær og okkur að láta þettað mál lækið sannast hér svo velþ
x sínum augum litur hvir á silvrið, þövita best
sjáfar hvaða orsök er til að margar íslendskar meiri hattar konur
í Reiykjavík og öðrum kupstöðum og víðar um landið
þikjast of goðar til að bera hin Íslendsku húfu buníng
+ þeim þikir það líklega að honum að han er skortur en efsoer
þá verð eg að benda þeim á að það er sá lítur sem lest sínir hín
íslendska andtilslití íallri síni fegurð og þess vegna er han orðinþjoðlitur, og þar að auki er sá
lítur eftir allra þjóða dóm sá eínasti sem ekkert verður
sagtum han á við hvern dagslega líka á hátíðum í song
+ og gleði og við ött<ref>[öll]</ref> tækifæri, en maskje að þeim þíki hítt að
honum að hann sé of gróvur en þá verð eg aftur að benda
þeim á að hið kvenlega andlit verður aldrei einsfagur
og þegar maður sér þaðí mótsetníng við nokkuðgrof og ein föld
+ klæði og sama er að segja um höndurnar, nú eru þær
teknar uppá þeimóþarfa að þær eru farnar að sníða peisur
úr klæði sem aldrei gétur eíns haganlega lag að sig
eftir vegstínum eða faríð eins vid og prjónapeisan
x því á meðan hufan er prjónuð á peisan líka að vera
prjónuð því annars á ekkertþað ekki saman, þó að þessi búníngr
se fagur þá eru hevur þeim þó lekistað skjema han með
ímsum fegurðar leisum þær eru farnar að haffa
bls. 3
[fyrrihluti blaðsíðunnar er yfirstrikaður með rauðum trélit líkt og á bls. 1 alveg að niður að: „slíkan búníng sem gerði okkur eíns fallega eins og þeirra gerír þær”]
skúf hólkana eins stóra og missndískven<ref>[ATH! óskýr skrift]</ref>hisk<ref>[ATH! óskýr skrift]</ref> hólka svo að
þessi þungi hólkur togar hufuna niður af hofðinu |ef holkurin
á að vera mátu lega stór þa má hann aldrei ná að markji niður
firir húfu brúnina, þær eru farnar að hafa fauélið svo
ákavlega breitt að það nær næri miðja leið út að handleggjumhöndum
og á hand leggjunum ámiðja leið frá ulflið upp að olnboga
þettað ætti hvurn tveggja að vera lalsvert mjóra en það er
stunðum, og horu tveggja hérum bil jafn breidt
xhúfu búníngin ætthvur hven maður að brúka mis helst hvurs|dagslegaá íslandi ungar og gamlar
af hærri og lægri stígum því han er eki so grófur að nein af þeim
þurfi að skamastsinse of góð til að bera han, þær eiga að láta ser þíkja virðing að að
bera sín ein handaverkutan ásér, úr því efni sem þær géta
x veitt sér í landinu sjálfu, en ekki að gesína sig meiri hattar
einungis með útlendu klæða sniði úr utlendu efni, því öllþeirra
framgánga og latbragð sinir hvurt þær erñ sanarlega meirihattar
x eða ekki en ekki klæðin, þeg neta þvi ekki aðþettað hafi ögnlagas
á seinni árum en þó miklu miður er skildi, það er undur að ollum
kvennfolki skuli ekki þíkja virðíng að bera slíkan búníng,
ó! kvað við karlmenirnir gétum öfundað þær efvíð bara hfðum
slíkanbúning sem gerði okkur eins fallega eíns og þeirra gerír þær,<ref>[yfirstrikun líkur]</ref>
X við aumíngarnir höfum aungvan þjóð búníng leingur, haner
ekki þessumtalsv verður sá sá sem við nú höfum því það er eínungís klaufalegt
míslukkað eftirap af útlendum sjómannabúníng því
sjómeñ taka þeir sér helst til firirmindar, gleraðurhattur
og gúlparaleg stutttreija ogsíðþegar og klöfalega sníðnar láng
brækur, stundum síðtreija eða frakka mind þegar besteráað vera og stun
dum 9 marka hattur állura hofdínu, eiru koll af mörgþúsund
hefur stuttbækur bolog mussu sem þer með sóma og heðri hafa haldið
af virðing firir þjóð buníng og sem bráðum deir með þeim, nú ertalin
allur okkar vanaleigji búningursem brúkast alment um landið
mývetningar hafa haldið sini gömlu hettu sem er ein kjennileg og
haganleg firir þá, i suð ausutr landinu eru til ulpur og borur
sem eru nokkuð einkenilegar, af fornaldarbúningum eru
einúngís eftir skornir mórauðu sokkarnir skornir sokkaböndin meðskuonumog
prjónamenbrækurnar og þó er þettað ekki eftir nemað sumstaðar,
nú eru gúlparalegar nær brækur saumaðar komnar í
staðín fírír hína fornuog fjallalegu prjónabrók sem gérði hin Íslendska
smalaso léttilegan og speingilegan það gat verið stór gleði
firir minða smið að mætahonum í fjalli og horfa ánæiua í sínum þraungvu prjóna
brókum og prjóna peisu með röndotta húfu á hofðínu sem
sam svarar so vel kven húfunni, það er eingín efi á að
þaungvar brækur sem sína vögstin fótlægið
bls. 4
[baksíða á örkinni]
er það fagrasta sem karlmaðurin gétur boríð því
svol á meðan mian kínið játar að vel lagaður armur
sé eitt hvað það fagrasta á konunni, þá er að sínuleiti vellagaðr
fótur ettkvað það fagrasta á kallmaninum
og verðað géta þess að altjend þegar einu reglu legur þjóð
búníngur hefur míndasst ioþóhefur karlmansog kvennbúníngurín altjenð
sem svarað hvur öðrum þettað gérði búníngurin í fornöld
hjá okkur Íslendíngum, en nú sjá allir að han gérir það ekki
til að sams svara húfu búníngnúm gætu kvennfólksins ættu
karlmenn að bera peisu eða mussubúníngín gamla, han á
best saman við kvenn bhúfubuníngín afþví að han erlíklega upprunalega
af sömu rót, mussan en uprunalega hollendsk komin til íslands á
17 ölð og hefur altaf síðar verið bænda buníngrviðastumland
þángað til firir skömu, húner bædi haganleg og líturvelút
og sama erað segja um peisunar hún lítí miklu letur útjafnvel
til skarts en gulpara treiurnar sem menn nú brúka <ref>[textinn hér að neðan hefur verið strikaður út með rauðum blýanti]</ref>
— sú firsta rót til húfu búing síns kvennfolksíns er ekki eldri
en frá 17 öld eða maskje ingri peisan er líklega mín duð áf
hollenskri treíju sem var á þekk skott húfan helðeg sé algjörlega
Íslenðs, upphluturín meðogminnanu ú er hollenskur han sér
maðr á hollendskum mindum frá 17 öld en þellað<ref>[þettað]</ref> hefur
altsaman mikið bríst á íslandi og það til betra þegar
það er rétt, og nú er það orðið þjóðlegt, og því eiið þið að halda
því þellað<ref>[þettað]</ref> er al íslendskur búúíngur,
- Gæði handrits:
- Athugasemdir: [Þetta handrit er skrifað á blað örk sem hefur verið brotin í tvennt og svo aftur brotin saman. 34,3x21 cm, sundurtekin er hún 42x34,3 cm. Það hefur verið strikað yfir ca 1/3 af heildinni með auðum trélit. Hluta af bls. 1 hefur Sigurður sérstaklega tilgreint sem ónítt.]
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Edda Björnsdóttir
- Dagsetning: 05.2012
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
Tenglar
- Handrit: SG:05:8 Ritgerð Um þjóðbúninga
- Safn: Þjóðminjasafn Íslands
- Dagsetning: XXX
- Lykilorð:
- Efni: Röksemdafærsla Sigurðar fyrir ágæti og nauðsyn þjóðbúninga á Íslandi
- Nöfn tilgreind:
Er jafn mikil erékki á stæða til að koma upp þjóðbúning, karla sem kvenna á Íslandi?
- Texti:
bls. 1
[Framhlið. Efst á síðunni er óviðkomandi texti sem búið er að krassa yfir. Textinn nær frá bls. 2 og yfir á bls. 1 og má finna hér að neðan undir bls. 2-1.]
Er jafn mikil erékki á stæða til
að koma upp þjóðbúning, karla
sem kvenna á Íslandi?
1 Jú ef þjóðinn vill það!
kvenn búningurin er altaf og í öll
líkari og meir samhljóða sjálfum sér
enn karla __ búníngurin __ oguppruna
sínum
því er hægra að breita könum<ref>[ATH! þetta gæti einnig verið hönum þ.e. honum]</ref> ___
því það ber minna á því þó það sé
gert (breytinginn er líka nær eingin)
2 kvenn búníngurin var orðinn alveg
ósamkynja, og úr ohafandi efni og ólikur um
alt land og varð því að breyta
könum<ref>[Ath! sama hér]</ref> (enn að hann er orðinn meira
eins um alt land er aðal breitingin)
3 þará móti var karlmans búning
urinn að mestu sá sami um alt
land __ ein faldur og sam hljóða
hann er ein faldur
þó hann sé eftilvill ljotur ___
og óþjóðlegur (þarf því ei eins breiting)
og ekki vel hagann legur.
4 allir aðal þjóðbúning hafa það
sam eginn legt að karla og kvenna
búníngur er samhljóða (og einsog
kom inn hvör ur öðrum)
a) margir seigja að Ísl kvenn búningurin
sé ósam hljóða við karlmans búningin
það er rett
b)ein útlendir búningar eru það eins!
bls. 2
[Bakhlið. Efst á síðunni er óviðkomandi texti sem búið er að krassa yfir. Textinn nær frá bls. 2 og yfir á bls. 1 og má finna hér að neðan.]
c) berum saman ballbúníng <ref>[ATH! skrift.]</ref>
kvarla og kvenna
5 fyrst þarf að rann saka hvaða
bún ingar her hafi verið (skrifa um þá)
6 aðal búníngarnir eru þá 2
húfu og skautbún ingur ð: forn og nýr
a) og eins karlmanna ___
b) hvern þeirra á að velja eða báða
yfir hafnir og fóta buningur inn
af þeim forna og eins þeim nýrri
er hagann legur
enn sist bolklæðin<ref>[ATH! Skrift]</ref>
það er vanlegt fyrir ein staka menn
að leggja fólk á hne ser alveg;
þá verður þettað heldur ekki
þjóð búningur
maður má að eins gefa alþíðu
bending og ekki meir
bls. 2-1
[Hér byrjar textinn á bakhlið bls. 2 og nær þvert yfir blaðið ofan vert, þ.e. yfir á framhliðina. Það hefur verið strikað yfir þennan texta enda tilheyrir hann því sem stendur hinu megin á blaðinu og ef til vill því sem hefur verið rifið ofan af blaðinu. Það vantar því framan á þennan texta.]
er ábolti í miðju eru annars vegar smærri enn annar svegar beinokar hafa verið negldir
og sest ekkert votti á kambin báðum – megin með eirnöglum okarnir eru sifalir að utan og
fyrir skorpum hrigg með skoru lángsetis í miðju brotið er 1⅛
á fjöðrinni
bls. 3
[opna]
561 11/5 – hárgreið brot stórt úr beini með <ref>[afgangurinn af setningunni rifinn af]</ref>
562 11/5 – hálfsívalar beinleingjur (kinnar) af hnif eð sverði grafnar með hnútum∫[1]
563 11/5 – aðrar eins nema hvað naglarnir eru innar eða fjær endonum og eru þær því
X naumast sam kynja hinum og eru 2 þuml milli naglanna eins og á hinum 3-4 barnabrot 14-15
(3 þuml að miðju gatinu ½ breidd
onum kanturinn rúmur þuml. á breidd.[2]
564 15/7 heina býni<ref>[ATH! óskýr skrift]</ref> hefir verið gati endan sem er brotið af umgatið
565 11/5 – axar blað
566 11/5 – hófhringja úr járni
567 17/5 – 1 ketill úr járni með löddu í mörgum brotum þó líklega heldur leifar af [3]
2 rá naglar sjást og í neðsta brotinu efst sem synir að ketillinn er heill upp að
barm<ref>[Ath! óskýr skrift, gæti einnig verið borm eða form eða forn! Sjá frumrit.]</ref>
568 15/7 a) 4 rá naglar ur járni 1 þuml. milli ránna þeir leingstu.[4]
b) 1 stór reknagli 2/2 úr járni
c) 3 járn litlirnaglar holir, eða vafðir pífu naglar litlir
d) 1 keingur úr járni 1[6/8]<ref>[Ath! þetta á að vera 6 af 8. Sjá frumrit.]</ref>
e) 3 jánr naglar með tre utanum og 1 hniktur þar að auk [hníttur?]
f) margir stórir tré klumpar sem hafa drökkið
i sig við <image>∫</image> í einum sjást2bein tönnur af kamb eða greiðu? grofari enn hin um [5]
tönnurnar hafa verið 5 þegar það fanst og hafa 3 brotnað burt síðann
569 (a)-15/7 Leifar af fullorðins mans beinum 7 brot af höfuð skél
⎯⎯⎯ (b) kjálkarnir heilir með öllum tönnum og jöxlum
⎯⎯⎯ (c) mjaðmarbein
⎯⎯⎯ (d) viðbein i) fótleggur (tibia)15 ½
⎯⎯⎯ (e) leggur úr upphandlegg 14 þuml. k) 2 kjúkur úr fæti
⎯⎯⎯ (f) radíus }10 ¼ þuml.
⎯⎯⎯ (g) ulna } úr framhandlegg <image>∫∫</image>[6]
⎯⎯⎯ (k) lærleggur 18 þuml. lángur að spina togante.mjor<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>18 ½ þuml. als
570 (a) 15/7 fram handleggur (radius) úr 10-20 vetra gömlu barni
(b) sami leggur úr hinum handleggnum. 7 ¼ þuml
571 a 15/7 Leifar af hrossbeinum partur af hausnum með 4 jöxlum[7]
⎯⎯⎯ (b) sperruleggur12 þuml.
⎯⎯⎯ (c) mjaðmar leggur 10 ½þuml.
⎯⎯⎯ (d) bógleggurframsfótleggur8 þuml ¼ (e) bógleggur
572 15/7 hundsbein
⎯⎯⎯ (a) aptari partur af hausbeini kápa<ref>skrifað með bláum trélit og fer með teikningunni. Sjá frumtexta]</ref>
⎯⎯⎯ (b) brot af kjálkanu um með 4 jöxlum } það hefir verið stór hundur
⎯⎯⎯ (c) lærleggur 7 ¾ }
⎯⎯⎯ (d) bógleggur 7 ½
[ATH! Eftirfarandi eru athugasemdir sem Sigurður hefur skrifað á hægri spássíu og inn á milli. Athugasemdirnar eru númeraðar hér ekki í frumskjali.]
[1] enn fl[??afrifið]
hann hefði samt ekki getað
verið öllu hærri eptir höddu
viðis inni.
[2] botninn er 7 þuml. 1/8 vertgir og negldur á með 15
nöglum og standa hofuðinn niður sem eru kollótt enn
sjást ei að innann. handar c14 þuml milli enda beyjunnar
og sama hefir verið viddinniofan. dipt 3-3 ½ þuml mestþegar maður
ber fornubrotin við botninn sem líka sest forna brotunum X [vísar í x-ið í 5 línu á þessari blaðsíðu.]
sem eru falin
[3]2 kötlau því á 2
brotonum sjást tvö faldr
kantur negldur a sem er
liklega leifar af forn
eða botn af öðrum kalti
nema ef það væri í kringum
eirunu á þeim eina. því
eyrun vanta á
hann
[4] geta verið úr mund reð anum
eða skjaldar fetlinum ekki af
lángir til þess þegar þikt mad við dus<ref>[ath! óskýr skrift gæti verið þyktnad riðaus. Sjá frumrit.]</ref>
bætist við þikt skjaldarins.
[5]<image>∫</image> Þeir hafa verið
tæpur 1 þuml á þikt
og virðist að hafa verið
neglt tvö falt járn
annarsvegar á þá alla
sem sést þá maður britur
af þeim. nagli
stendurog i g égnum
einn klumpinn og
jarninu
[6][merki]∫∫ randirnar á beinunum sem
vöðfarnir festast á eru
stórar og syna að maðurinn
hefir verið vöðfa mikill.
[7]stærri enn almenn hvassbein nú á dög eg hefi borið
þau samann við mörg og fundið að eins 1 mjaðmar
legg af sömu stærð
- Gæði handrits:
- Athugasemdir: [Þessi blaðsnepill er: 20,5x21,4 cm. Það hefur verið rifið ofan af honum. Á bakhlutanum er óskilt efni því sem stendur framan á blaðinu að frátöldum efsta hluta á bls. 1-2 en þar hefur verið strikaður út texti sem nær þversum yfir bls. 1 og 2 efst og tengist ekki þjóðbúningum. Sá texti sem tengist þjóðbúningunum hefur verið skrifaður á blaðið þegar það er brotið saman langsum 10,4x21,4 cm. Á bls. 3 er blá blýantsteikning sem lýkist mjög teikningunni á umslaginu sem tilheyrir einnig þessum flokki SG:05:8. Sjá mynd af frumskjali. Ath einnig að á bls. 3 þar að breita tölum í brot. T.d. 561 11/5 á að vera 561 og ellefu fimmtu. Það komst ekki til skila á milli word og wiki.]
- Skönnuð mynd:
- Skráð af: Edda Björnsdóttir
- Dagsetning: 06. 2012
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
