|
|
| (13 millibreytingar ekki sýndar frá 2 notendum) |
| Lína 1: |
Lína 1: |
| − | {{Aðgreiningartengill|Jón Sigurðsson|Jón Sigurðsson}}
| + | [[File:Sgundercon.jpg|thumb|100px|left|]] |
| − | [[Mynd:Jon Sigurdsson.jpg|thumb|right|[[Brjóstmynd]] af Jóni Sigurðssyni máluð af danska málaranum August Schiött.]] | |
| | | | |
| − | '''Jón Sigurðsson''' ([[17. júní]] [[1811]] - [[7. desember]] [[1879]]), oft nefndur '''Jón forseti''', var helsti leiðtogi Íslendinga í [[Sjálfstæðisbarátta Íslendinga|sjálfstæðisbaráttunni]] á [[19. öld]]. Til þess að minnast hans var fæðingardagur hans valinn sem sá dagur sem [[Háskóli Íslands]] var stofnaður árið [[1911]] og sem [[þjóðhátíðardagur]] Íslendinga þegar [[Lýðveldið Ísland]] var stofnað þann 17. júní árið [[1944]]. | + | <span style="color:#8B2222">'''Kæri erkigrúskari.''' </span> |
| | | | |
| − | == Uppeldi og nám == | + | <span style="color:#8B2222">'''Hér á þessu vefsvæði er eitt og annað enn á prjónunum''' </span> |
| − | Jón Sigurðsson fæddist 17. júní árið 1811 á [[Hrafnseyri]] í [[Arnarfjörður|Arnarfirði]] á [[Vestfirðir|Vestfjörðum]]. Hann fæddist á Bótolfsvöku (á laugardegi). Hann var skírður í höfuðið á móðurafa sínum, Jóni Ásgeirssyni. Faðir hans var Sigurður Jónsson, prestur og móðir hans Þórdís Jónsdóttir, húsfreyja. Jón átti tvö systkini: Jens og Margréti. Margrét ól manninn á Vestfjörðum og gerðist bóndi á [[Steinanes]]i í Arnarfirði. Jens fluttist síðar til [[Reykjavík]]ur og gerðist kennari og rektor [[Lærði skólinn|Lærða skólans]]. Á uppvaxtarárunum stundaði Jón nám hjá föður sínum.
| |
| | | | |
| − | Jón fluttist til [[Reykjavík]]ur 18 ára gamall og tók stúdentspróf árið [[1829]] með ágætiseinkunn. Í Reykjavík vann hann í verslun föðurbróður síns, Einars Jónssonar, og þannig kynntist hann verðandi eiginkonu sinni Ingibjörgu, sem var dóttir Einars. Vorið [[1830]] réðist Jón til starfa sem skrifari hjá [[Steingrímur Jónsson|Steingrími Jónssyni]], [[biskup Íslands|biskupi Íslands]] í [[Laugarnes]]i. Steingrímur átti stæðilegt bókasafn og fékk Jón afnot af því. Þar vaknaði áhugi hans á [[saga Íslands|sögu Íslands]] og [[íslensk menning|menningu]].
| + | <span style="color:#8B2222">'''og það er okkar einlæg ósk að þessi síða verði fullgerð í náinni framtíð.'''</span> |
| | | | |
| − | Jón hélt til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]] árið [[1833]] til náms og þar bjó hann til æviloka. Í fyrstu nam hann [[málfræði]] en þá fékk hann styrk frá gjafasjóði Árna Magnússonar og sneri sér að lestri íslenskra bókmennta og seinna sögu við [[Kaupmannahafnarháskóli|Kaupmannahafnarháskóla]]. Hann lauk þó aldrei prófi. Hann vann sem málvísindamaður hjá [[Árnasafn]]i. Sem slíkur var hann fenginn til að aðstoða færeyska prestinn Hammershaimb við að gera færeyskt ritmál og réð því að færeysk stafsetning tekur mið af uppruna orða miklu fremur en framburði. Þá var hann aðalmaðurinn á bak við tímaritið [[Ný félagsrit]] allan tímann sem það kom út á árunum 1841-73.
| + | <span style="color:#8B2222">'''En þó hvetjum við þig til frekara grúsks.'''</span> |
| | | | |
| − | Jón var kosinn þingmaður [[Ísafjarðarsýsla|Ísafjarðarsýslu]] árið [[1844]] og sótti hann Ísland heim á ný árið [[1845]] til þess að geta setið á Alþingi. Jón sat sem [[forseti Alþingis]] árin 1849-53, einn og hálfan mánuð árið 1857 og loks frá [[1867]]-[[1877|77]]. Viðurnefnið ''forseti'' fékk hann hins vegar vegna þess að hann var frá [[1851]] forseti Hafnardeildar [[Hið íslenska bókmenntafélag|Hins íslenska bókmenntafélags]]. Á tímabilinu sem Jón var þingmaður kom Alþingi saman annað hvert ár og stóð í sex vikur. Jón gat því búið í Kaupmannahöfn en komið heim og sótt þing.
| + | ---- |
| | | | |
| − | Eiginkona Jóns var [[Ingibjörg Einarsdóttir]], sem sat í festum heima á Íslandi í 12 ár frá 1833, en þau giftust loks þegar hann kom heim á þingið [[1845]] þann [[4. september]]. Nokkur aldursmunur var á hjónunum, hún var sjö árum eldri. Hjónin voru bræðrabörn, en eignuðust engin börn. Þau ólu upp systurson Jóns, Sigurð Jónsson, frá því hann var átta ára. Þau fluttust saman til Kaupmannahafnar og bjuggu lengst á Øster Voldgade 8 (sem núna heitir Øster Voldgade 12 ([[Jónshús]])), en þar voru þau frá árinu [[1852]] til andláts Jóns [[1879]]. Götuna kölluðu Íslendingar ''Austurvegg''.
| |
| | | | |
| − | == Sjálfstæðisbaráttan ==
| + | [[Mynd:Jon Sigurdsson.jpg|thumb|right|Jón Sigurðsson. Málverk e. August Schiött.]] |
| − | Frá Danmörku átti Jón í samskiptum við fjölda Íslendinga bréfleiðis. Varðveist hafa yfir 6.000 sendibréf til Jóns frá um 870 bréfriturum. Jón var sérlega iðjusamur og tilbúinn að gera samlöndum sínum ýmsa greiða. Hann var í ágætri stöðu til áhrifa í Kaupmannahöfn og leituðu margir til hans. M.a. til þess að biðja um lán. Fyrir vikið varð Jón vinsæll meðal Íslendinga.
| |
| | | | |
| − | Einn helsti samstarfsmaður Jóns var nafni hans [[Jón Guðmundsson]], ritstjóri. Hann var stundum kallaður skuggi Jóns Sigurðssonar.
| + | '''Jón Sigurðsson''' (17. júní 1811 - 7. desember 1879), oft nefndur '''Jón forseti''', var helsti leiðtogi Íslendinga í Sjálfstæðisbarátta Íslendinga|sjálfstæðisbaráttunni á [[19.öldin|19. öld]]. Til þess að minnast hans var fæðingardagur hans valinn sem sá dagur sem Háskóli Íslands var stofnaður árið 1911 og sem þjóðhátíðardagur Íslendinga þegar Lýðveldið Ísland var stofnað þann 17. júní árið 1944. |
| | | | |
| − | [[Konungur Danmerkur]] afsalaði sér [[einveldi]] árið [[1848]] og við það tækifæri ritaði Jón „Hugvekju til Íslendinga“ þar sem hann hvatti Íslendinga til baráttu fyrir sjálfstæði. Greinin birtist í Nýjum félagsritum það ár. Rök hans voru þau að við afnám einveldisins væri Ísland orðið að sjálfstæðu landi, líkt og fyrir [[Gamli sáttmáli|Gamla sáttmála]]. Á [[þjóðfundurinn 1851|þjóðfundinum 1851]] lagði hópur Íslendinga fram mótfrumvarp við frumvarp Danakonungs um stjórnskipun Íslands. [[Jørgen Ditlev Trampe]], stiftamtmaður Danakonungs á Íslandi, neitaði frumvarpinu framgöngu og brást þá Jón við og mótmælti framgöngu Trampe. Undir tóku viðstaddir með hinum fleygu orðum „[[Vér mótmælum allir]]“. Þessi atburður er talin marka þau tímamót að þaðan af var Jón talinn óumdeildur leiðtogi sjálfstæðisbaráttunnar. Eftir þjóðfundinn ganga sögur um að dönsk yfirvöld vildu ráða Jón af dögum en seinni rannsóknir benda til þess að ekkert sé til í því.<ref>{{vefheimild|url=http://www.mbl.is/mm/frettir/innlent/frett.html?nid=1091907|titill=Ráðgerðu dönsk yfirvöld að myrða Jón Sigurðsson?|ár=2004|mánuður=4. júlí|útgefandi=Morgunblaðið}}</ref>
| |
| | | | |
| − | Jón beitti sér fyrir [[verslunarfrelsi]], m.a. með útgáfu ritgerðar um verslun á Íslandi sem kom út árið [[1843]] þar sem hann vísar í verk [[Adam Smith]]s. Þrátt fyrir afnám [[einokunarverslun]]ar 1787 var verslun við aðra en þegna Danakonungs áfram bönnuð.
| + | [[Category:Fólk]] |
| − | | + | [[Category:Íslendingar]] |
| − | [[Mynd:Reykjavik-Holavallakg-Jonforseti.JPG|thumb|right|Á legsteini Jóns í Hólavallagarði stendur „''Stein þenna reistu honum landar hans 1881''“.]]
| + | [[Category:All entries]] |
| − | Jón lést 7. desember 1879 eftir langvinn veikindi. Segja sumir að hann hafi látist úr [[sárasótt]]. Ingibjörg eiginkona hans lést níu dögum seinna og eru þau bæði grafin í [[Hólavallagarður|Hólavallagarði]].
| + | [[Category:Stubbur]] |
| − | | + | --- |
| − | == Minning Jóns ==
| |
| − | Húsið þar sem Jón og Ingibjörg bjuggu í Kaupmannahöfn er á Øster Voldgade 8 og heitir [[Jónshús]], það er í eigu íslensku ríkisstjórnarinnar og er rekið sem safn í minningu hans. Við Hrafnseyri, fæðingarstað Jóns, er einnig rekið Safn Jóns Sigurðssonar.
| |
| − | | |
| − | Stytta af Jóni, eftir [[Einar Jónsson]], stóð upphaflega fyrir framan [[Stjórnarráðshúsið]] við Lækjargötu og var afhjúpuð [[10. september]] [[1911]] af [[Kristján Jónsson|Kristjáni Jónssyni]] ráðherra. Styttan var flutt árið 1931 á [[Austurvöllur|Austurvöll]] fyrir framan [[Alþingishúsið]], líkt og fyrst var lagt til.
| |
| − | | |
| − | 17. júní er einnig haldinn hátíðlegur þar sem minningu Jóns er haldið á lofti.
| |
| − | | |
| − | == Tengt efni ==
| |
| − | * [[Jónshús]]
| |
| − | | |
| − | == Tilvitnanir ==
| |
| − | {{reflist}}
| |
| − | | |
| − | == Heimildir ==
| |
| − | * Guðjón Friðriksson. 2002. ''Jón Sigurðsson- Ævisaga- Fyrra bindi.'' Mál og menning, Reykjavík.
| |
| − | * Guðjón Friðriksson. 2003. ''Jón Sigurðsson- Ævisaga- Seinna bindi.'' Mál og menning, Reykjavík.
| |
| − | | |
| − | == Tenglar ==
| |
| − | * [http://www.althingi.is/jon_sigurdsson/ Þingstörf Jóns Sigurðssonar á vef Alþingis]
| |
| − | * [http://www.althingi.is/cv.php4?nfaerslunr=6 Æviágrip á vef Alþingis]
| |
| − | * [http://www.hrafnseyri.is/ Vefur um Hrafnseyrar-safnið]
| |
| − | * [http://www.jonshus.is Heimasíða Jónshúss]
| |
| − | * [http://www.heimastjorn.is/leidin-til-sjalfstaedis/Jon-Sigurdsson/ Vefur um Heimastjórnina 1904 umfjöllun um Jón]
| |
| − | * [http://baekur.is/is/simplesearch/J$00f3n+Sigur$00f0sson/AUTHOR Verk eftir Jón Sigurðsson á Bækur.is]
| |
| − | * [http://www.jonsigurdsson.is/ Vefur tileinkaður Jóni Sigurðssyni]
| |
| − | * [http://handrit.is/is/biography/view/JonSig004 Handrit Jóns Sigurðssonar á Handrit.is]
| |
| − | | |
| − | === Vísindavefurinn ===
| |
| − | * {{vísindavefurinn|3569|Hver var Jón Sigurðsson?}}
| |
| − | * {{vísindavefurinn|3573|Fyrir framan hvaða byggingu stóð minnisvarðinn um Jón Sigurðsson upphaflega?}}
| |
| − | * {{vísindavefurinn|3589|Getið þið sagt mér hvað faðir Jóns Sigurðsonar og móðir unnu við? Hvar fæddust þau?}}
| |
| − | * {{vísindavefurinn|6113|Hver var röksemdafærsla Jóns Sigurðssonar fyrir aukinni sjálfstjórn Íslendinga?}}
| |
| − | * {{vísindavefurinn|2006|Hvað voru Ný félagsrit?}}
| |
| − | | |
| − | === Blaða- og tímaritsgreinar ===
| |
| − | * [http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?t_id=300030&lang=0 Ný félagsrit]
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=304079&pageSelected=0&lang=0 Greinin „Hugvekja til Íslendinga“ í Nýjum félagsritum]
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=311422&pageSelected=0&lang=0 Ræða Jóns Jónssonar sagnfræðings á Alþingi þann 17. júní 1911], Þjóðviljinn 23. júní 1911
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=312265&pageSelected=0&lang=0 ''Jón Sigurðsson''], grein í tímaritinu Reykjavík 17. júní 1911
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=414940&pageSelected=2&lang=0 ''Nánustu ættingjar Jóns Sigurðssonar''; grein í Morgunblaðinu 17. júní 1961]
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=414940&pageSelected=8&lang=0 ''Á Hrafnseyri 17. júní 1911''], Morgunblaðið 17. júní 1961
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=414940&pageSelected=10&lang=0 ''Svipmyndir úr lífi Jóns forseta''; grein í Morgunblaðinu 17. júní 1961]
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=416485&pageSelected=2&lang=0 ''Á Jólum hjá Jóni Sigurðssyni''; í Lesbók Morgunblaðsins 1933] grein eftir [[Indriði Einarsson|Indriða Einarsson]] leikskáld
| |
| − | * [http://www.timarit.is/?issueID=409714&pageSelected=0&lang=0 ''Jón Sigurðsson forseti - þjóðskörungur Íslands''; grein í Morgunblaðinu 1944]
| |
| − | * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3296606 ''O´Connell, hin irska fyrirmynd Jóns Sigurðssonar''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1974]
| |
| − | * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2354720 ''Jón Sigurðsson''; grein í Vísi 1961]
| |
| − | * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1325785 ''Í íbúð Jóns Sigurðssonar''; grein í Morgunblaðinu 1959]
| |
| − | | |
| − | {{Töflubyrjun}}
| |
| − | {{Erfðatafla | fyrir=[[Þórður Sveinbjörnsson]] | titill=[[Forseti Alþingis]] | frá=[[2. júlí]] [[1849]] | til=[[10. ágúst]] [[1853]] | eftir=[[Hannes Stephensen]]}}
| |
| − | {{Erfðatafla | fyrir=[[Hannes Stephensen]] | titill=[[Forseti Alþingis]] | frá=[[1. júlí]] [[1857]] | til=[[17. ágúst]] [[1857]] | eftir=[[Jón Guðmundsson]]}}
| |
| − | {{Erfðatafla | fyrir=[[Halldór Jónsson]] | titill=[[Forseti Alþingis]] | frá=[[1. júlí]] [[1867]] | til=[[1877]] | eftir=[[Pétur Pétursson]]}}
| |
| − | {{Töfluendir}}
| |
| − | | |
| − | {{fd|1811|1879}}
| |
| − | [[Flokkur:Sjálfstæðisbarátta Íslendinga]]
| |
| − | [[Flokkur:Íslenskir sagnfræðingar]]
| |
| − | [[Flokkur:Íslenskir stjórnmálamenn]]
| |
| − | [[Flokkur:Forsetar Alþingis]]
| |
| − | | |
| − | [[be:Ёўн Сігурдссан]]
| |
| − | [[be-x-old:Ёўн Сігурдсан]]
| |
| − | [[bg:Йоун Сиюрдсон]]
| |
| − | [[de:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[en:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[fo:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[fr:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[ka:იოუნ სიგურდსონი]]
| |
| − | [[nn:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[no:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[pl:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[pt:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[ru:Йоун Сигурдссон]]
| |
| − | [[sv:Jón Sigurðsson]]
| |
| − | [[uk:Йон Сіґурдссон]]
| |
| − | [[vi:Jón Sigurðsson]]
| |
