Skoða efni Ritgerð (SG-05-11) Lit eitt um vaz astandið hér í bænum

Úr Sigurdurmalari

← Ritgerð (SG-05-11) Lit eitt um vaz astandið hér í bænum

Þú hefur ekki réttindi til að breyta þessari síðu, af eftirfarandi ástæðu:

---

Þú getur skoðað og afritað kóða þessarar síðu.

* '''Handrit''': SG:05:11 Lít eitt um vaz ástandið hér í bænum * '''Safn''': Þjóðminjasafn Íslands * '''Dagsetning''': XXX ---- * '''Lykilorð''': * '''Efni''': Sigurður Guðmundsson lýsir vatns ástandinu í bænum og kemur með tillögur að vatnsveitukerfi fyrir Reykjavík. * '''Nöfn tilgreind''': XXXXXXX ---- ==[[Lít eitt um vaz ástandið hér í bænum]]== * <span style="color:#5b0b16">'''Texti'''</span>: ''<!-- SETJIÐ TEXTA HÉR Á EFTIR.--> ===bls. 1=== <br/><u>Lit eitt um vaz á standið héri bænum</u> <br/> <br/>maður skildi halda að <br/>það <del>er</del>^{væri öllum} kunn ugra enn frá <del>þurfi</del>^þirfti að <br/>segja hvað ödugt er orðið að fá gott neislu <br/>vatn ^víða í Reykjavík, nema með ærnum <br/><u>beinlinis</u> eða <u>obeinlínís</u> kostnaði s[1] <br/>að haknað ^urinn er mikið óbein línis gerir <br/>það að verkum að flestir munu litið <br/>hafa tekið eftir honum, og vil eg <br/>því leifa mér stutt lega að athuga <br/>þett að mál. <br/>það sem first þarf að athug er þá þettað <br/>1 er bænum nokkur hætta búinn af þessu <br/>vasleisi 2 er kosnaður sá sem leiðir af <br/>almennu vazleisi svo mikill að það borgi <br/>sig að reina að bæta úr því, 3 kverninn [2] <br/>hefir það verið gjört ∫ 4 ∫∫ kvörninn mundi [3] <br/>þá<del>ð</del> vera hentast að halda því afram og <br/>að bæta úr því [4] <br/>kvað hinu firsta viðvíkur þá higg eg <br/>að bænum sé mjög mikil hætta búinn <br/>ef það er skoðað frá <del>vissu</del>^réttu sjónar miði, first <br/>ef eldsvoði kæmi upp í þingholtunum <br/>eða vestur um hóla völlinn ^{og þari grend}| þar næst hefir <br/>vazleisið þaðí för með sér að þeir hlutar <br/>af bæar stæðinu sem eru fegustir og heil <br/>næm astir biggjast seint eða aldrey sem <br/>eru þingholtinn eða skóla vörðuhæðin <br/>og hóla vollur og þar vestur af, það gefur <br/>kverjum að skilja að það gérir einginn að <br/>ganni sínu að búa á þeim stöðum þar sem <br/>að einúngis vazburður kostar 60^<u>rð</u> í peníngum <br/>um árið þettað veit eg að það hefir kostað <br/>að sækja vatn frá landakoti, enn það er <br/>víða óbein línis kosnaður og því taka <br/>margir lítið eptir því eins og áður er sagt <br/> <br/>hvað hinu öðru víð víkur hvað það kosti <br/>til jafnaðar hér í bænum að nálgast <br/>það vatn sem maður þarf, þá er ekki <br/>auð gért að géra á æltun yfir það <br/>nema upp á slump í firra voru hér <br/>als ^{í bænum} 387 familiur af þeim géta að eíns <br/>komið hér til greina 304 famílíur, enn af <br/>því margar af þeim sækja sjálfar sitt vatn <br/>þá gétur maður ekki bein línis talið þær <br/>allar, enn eg higgnærri sanni að telja <br/>220 familiur sem meir eða minna <br/>kasti ærnum peningum fyrir að sækja <br/>vatn, það er almenn regla hér í bænum <br/>að borga 3 sk á dag fyrir vazburð eða 12^<u>rd</u> um árið <br/> <br/>[ATH! eftirfarandi er skrifað á hægri spássíu: <br/>[1] sem altaf eikst meir og meir eptir því sem húsinn <br/>færast meirog meir bæði til austursogvesturs upp <br/>eptir hæðonum sem allar munu vera vaz- <br/>lausar svo að kalla <br/>[2]∫ vilja menn láta gera það og hvernig <br/>[3]∫∫<del>hvað mikið vatn þarf bærinog</del> <br/>[4]∫∫ <del>6 hvað er unnið með það ef það feingist lagað</del> ===bls. 2=== [bakhlið] <br/>^flest öllum sem eg hefi talað við ber sam <br/>ann um að þettað sé þó ekki nema <br/>tæplega sú hálfa borgun því að <br/>flestir sem sækj vatn fá meira í <br/>mat og kaffe etc enn 3 skildingumsvari <br/>á dag, setjum nú að 220 familiur <br/>borgi 6sk á dag, það verða 5031^<u>rd</u>68^<u>sk</u>☐ 5018rd. 72sk. <!-- Sjá skjal, gerður hefur verið kassi utanum 5031rd 68sk sem kassinn á undan 5018rd 72sk vísar til--> <br/>um árið og það er það allra minsta <br/>því <del>í</del> þótt sumir af þeim borgi ef til <br/>vill lítið eitt minna þá borgar fjöldinn <br/>af þeim eflaust tölu vert meira svá mér <br/>er i raunog veru nær skapi að álíta <br/>að flestir borgi sem svarar 8^<u>sk</u> á <br/>dag það irði = ∫<del>67090^<u>rd??</u></del> um árið [1] <br/>sumir hafa viljað géra kostnaðin 12^<u>sk</u> á <br/>dag ∫ og það er ef laust rétt kvað sumum [2] <br/>husum við kémur, enn ef það er tekið <br/>sem al ment þá verður það of mikið, <br/>af þessu sést að hér er einganveginn <br/>um svo mikla smá muni að tala sem <br/>eg higg að margir haldi því ef <br/>þettað er rett að kosnaðurin velti <br/><del>??yfir7?</del> yfir 5-7000 ^5-10,000dölum á <br/>ári þá er þettað eingann veginn <br/>svo lítið og virðist þó að það hljóti <br/>að borga sig að fara smá samann að hugsa umað <br/><del>fara</del> að bæta úr því se það hægt. <br/>¯ hvað því þriðja við víkur þá hafa <br/>menn hingað til látið sér nægja að grafa <br/>brunn a (sem víða er mjög illa hirtir og <br/>ó helinæmir) þar næst hafa men kostað <br/>ærnum peningŨm uppá að grafa brunna <br/>til að setja pasta í þettað hefir eins og <br/>öllum er kunnugt geingið mjög misjaft <br/>stundum hefi það orðið alveg árangurs <br/> laust enn kostað þá mikið, stundum <br/>hafa menn náð litlu einu af slæmu <br/>vatni og stundum tölu verðu af <br/>litt brúkanlegu enn skjaldann <br/>góðu ^vatni þettað er nú reinslan, en þrátt <br/>fyrir það þá eru margir þeir sem <br/>á líta að menn géti með hægu móti grafið <br/>upp vatn alstaðar hérí hæðonum einkum <br/>í skóla vörðu hæðinni (betur að þeim <br/>irði að því) eg fyrir mitt leiti er hér um <br/>bil sann færður um að litlar sem eingar <br/>upp sprettur muni vera hérí hæðonum <br/>hærra enn Skólaholtskotslindinn því <br/>t.a.m. ef hún kæmi hátt að þá hliti hún <br/>að spretta upp með miklu meiri braða, og <br/>sama er að segja um allar upp sprettur sem <br/>spretta upp hér úr ^{og undann} hæðonum altí kringum <br/>tjörninaa <br/> <br/>ATH! eftirfarandi hefur verið skrifað á spássíu: <br/>[1]∫<del>6709^<u>rd</u>1mark</del> 6691rd. 64sk. <br/>[2]∫ það irði 10037 rd. 48^d<del>1063^rd 40</del>^sk um árið ===bls. 3=== [framhlið. Þetta er á aðskilinni örk sem hefur verið merkt eftst með tölustafunum 2 með bláum trélit. Þessi örk er verr farin en hin örkin.] <br/> hins vegar gætu menn <br/>eflaust grafið polla til að láta <br/>rignigar vatn setjast, og gæti <br/>það verið betra enn ekkert enn <br/>slíkt kalla eg einga brûnna ∫ það [1] <br/>hefir ef laust verið rett eins og á <br/>hefir staðið hingað til að grafa þessa <br/>brunna og hafa þá suma með posttrjáin <br/>i enn af því að þessir brûnnar og póstar <br/>kosta tölu vert ár lega ∫ og ^það getur kostað [2] <br/>geisi peninga ^{að grafa þá brunna} sum staðar þarsem þá <br/>ekki ^er hægt að komast hjá að reina að grafa <br/>þá ∫ þess ^vegna er eg ^nú farinn að verða efa blandinn [3] <br/>um hvert ekki væri rettara að taka <br/>upp ein hverja nýá áreið ann legri <br/>aðferð til að ná nógu vatni í bæinn ^{eða nokkurrn hluta hans} ef unt væriog <br/>ef það gæti borgað sig heldurr enn að <br/>vera oft að grafa uppá von og óvon og kosta til þess ærnu fé <br/>— [????] 4 atr riðið hvernig hentast muni <br/>vera að bæta úr þessu er örðugast <br/>þá er fist að athuga hvað mikið vatn þarf <br/>Reykjavík eins og hún er nú með <br/>2000 <del>höfða tölu</del>^manns hún þarf í mesta <br/>lægi 4000 qubik fet á dag, eftir því sem <br/>útlendir á kveða að þurfir til hinna <br/>stæðstu bæa, þar sem ^allar götur eru þveignar <br/>dæglega það eru 2 feta mann eða tæp <br/>hálftunna, eins og nú stendur á i Reykjavík <br/>þarf valla meira en 2000 qúbik fet <br/>eða 1 ^fet á mann þá þori sé reiknað það sem <br/>allar skepnur drekka __ og sem þarf til þvotta etc <br/>til þess að veita bænum þettað lítilræði sem <br/>hann þarf af vatni higg eg að þurfir að eins <br/>eina eða tvær lítil fjörlegar uppsprettur <br/>af góðu vatni ∫∫ því eptir lögmáli náttúr [4] <br/>fræðinnar á ^{að renna}<del>vatn sem rennu</del> í gégnum 1” <br/>víða ferhirnda pípu með með 10 feta þrístíng <br/>9400 qubik fet á 24 <del>timum</del>^stundum (nóg handa 9000 mans) <br/>enn með 5 feta þrístíng 6500 qúbik fett á 24 stundum <br/>enn með 3 feta þrístíng 5125 qúbikfet á <br/>24 <del>tímum</del>^stundum Eg hefi opt verið að hugsa <br/>um þegar eg hefi geingið hér í kring um <br/>bæin hvað ann men gætû <del>hen</del> með hent- <br/>ugustum hætti feingið nóg vatn handa <br/>bænum sem menn gætu veitt uppá ^þañ hæðsta <br/>staði bænum ∫ og aptur þaðann ef menn [5] <br/>vildu gégnum allan bæin og uppí öllhús <br/>ef menn svo vildu ∫∫ eg hefi helst feingið [6] <br/>augastað á nirðu brúninni á krínglu <br/>mýri þar er eitt stort dý (kallað grænadý) <br/>sem er vazmikið og víst með agætu vatni <br/>þar hjá eru 2 önnur dý og er mjög hægt að veita þeim öllum ^dýum samanní eitt <br/> <br/>ATH! eftirfarandi hefur verið skrifað á spássíu: <br/>[1]∫ en ekki hafa stöðugri upptök <br/>[2]∫ 60-100rd á ári <br/>[3]∫ vegna þess að bíginginn eigst altaf uppeptir hæðonum <br/>[4]∫∫því vatnið erið ið að renna þegar það rennur á hundrað nótt og dag <br/>[5]∫ án þess að þurfa þrístingar maskínu <br/>[6]^{<sic>nóta</sic><corr>nota</corr>}∫∫ það eru sár fáir staðir í heimi þar sem <br/>vatninu verður komið svo hátt með eginn <br/>þrísting nema New york og Christjania og <br/>að nokkru leiti Róma borg og Bergen <br/> <br/>[ATH! einnig: á þessa síðu hefur Sigurður Guðmundsson krassað alskyns útreikninga með blýanti sem er að mestu undir aðal textanum sem skrifaður er með penna] ===bls. 4=== <br/>[Bakhlið á örk. Á spássíu hefur Sigurður Guðmundsson teiknað með blýanti mynd af vatnsveitukéri og botn þjappara.] <br/>með nærri því eingum kostnaði <br/>skóla vörðu hæðinn er ^sá hæðsti <br/><del>[???]</del> staður heri bænum hús er 134 fet <br/>yfir sjáfar mál öll þessi dý eru og <br/>herum bil <del>134</del>¹³⁰ fet yfir sjáfar mál <br/>þar mundi og með hægu móti meiga géra <br/>frá 3-5 feta þrísting á vatnið og eftil <br/>vill 10-12 ef tekin væru þau 10-11 dý <br/>sem eru uppá miðri krýnglu mýri <br/>nálægt minni öskju hliðinni <del>∫</del> og veitt [1] <br/>í opnum skurði sam ann við hin, þau eru hærri enn hin [2] <br/>— síðan irði dáltiið að hlaða kringum grænadý <br/>þar sess alt vatnið kæmi samann í eitt ∫ til [3] <br/>þess að vatnið gæti orðið 3-5 fetá hæð <br/>að mínsta kosti til að ná vaz þrísting <br/>síðan irði maður að leggja járn pípusem <br/>til þess væri gérð 1 ½” – 2” víða neðarléga <br/>úr því héri og grafa háa ofossi jörð [4] [teikning af vatnsveitukéri] <br/>1 ½ al til 2 ál alla leið ofan á hæðstu <br/>skóla vörðu fyrir hæðina og hlaða þar upp <br/>annað kér ^(beholler) sem vatnið rúmi í nóttog dag tafarlaust <br/>það irði að vera svostórt að það tæki <br/>— nóg vatn fyrir allan bæinn, ef að þíttað er <br/>rétt út hugsað þá gætu menn á samahátt <br/>veitt vatniðnu hvört sem menn vilja <br/>um allann bæinn ∫ því alter undir [5] <br/>því komið að koma <del>því</del>^vatninu á nógu háfanstað <br/>og það heldeg ekki mistækist með þessu móti [6] <br/>Eg bíst við að mörgum ói við þegar að <br/>þeir hugsa um vega leingdina og haldi <br/>að þettað verði ókljúandi kostnaður enn <br/>þegar betur er að gætt og haft tillit til hvað <br/>vasburðurin kostar og hvaða fram för <br/>þettað væri ∫ ef það tækist þá finst mér [7] <br/>þá vera vert aðskoða hvað það kostar <br/>vegaleingdinn er að eins 757 faðmar ∫ þar af [8] <br/>eru 200 skóla vörðu hæðinn enn hitt mýri <br/>og mold sem mjög er hægt að grafaí eg géri <br/>því ráð fýrir að það kostaði 24 sk-2mörk faðmurin, <br/>að grafa og moka ^aptur yfir þessa 557 faðma, <br/>það irði 139rd 24sk — 185rd 4 mörk X [9] <br/>enn að grafa 200 faðmana uppeptir hattinñ <br/>géri eg rað fyrir að kostaði 4m faðmurin <br/>það irði 133rd– 2 mörk samtals 319rd 4 mörk <br/>jarn pípurnar kosta í ∫ Englandi 2” pípur [10]Skotlandi <br/>68sk – 84sk pr jorð meðal góð þípa ætti <br/>þá að kosta 1230rd 12sk alla leið <br/>enn hefði maður pípun aðeins 1½” sem kostar <br/>52-64sk pr jorð meðaltal af því irði þá <br/>938rd 35sk samtals ∫ <del>1300</del>^{12[??]rd. 35 ——— 1549rd. 12^<u>ð</u>}^{—— <del>1600VI∫</del>} [ATH! sjá skjalið. þetta lítur ekki svona út þar. ^{—— <del>1600VI∫</del>} á að koma beint undir ^{12[??]rd. 35 ——— 1549rd. 12ð}] <br/>hér vantar að reikna frakt <del>og</del> að alkerið sem <br/>væri fístum sinn nóg að hafa 10 al á hvernveg [11] <br/>2 ½ al ádípt því altaf mætti þá leinga það ef þirfti ∫∫ [12] <br/>eg higg^þvíað maður ætti að géta komið nögu vatni <br/>fyrir c2000rd ^{[???] 9 10,000 en þá, þarf að stækka kerið} allra helst ef men hefðu 1½“ pipur og það með öllum ^þeim helsta um búning <br/> sem þa[r]f <br/> <br/>[ATH! eftirfarandi athugasemdir voru skrifaðar á hægri spássíu] <br/>[1]<del>∫ átt á litlum bletti</del> <br/>[2]^{15-20 fet hærri þau austustu}<del>og öll á litlum bletti</del> þau <br/>austustu, enn <br/>þau vestustu eru <br/>10-12 fet <br/>[3]∫ og minda þar ^{eins konar} kér <br/>[4][teikning af vatnsveitukéri] <br/>[5]∫ og uppí húsin <br/>[6]því þannig mun það vera gjört <br/>ann arstaðar ^{í bæjum} þar sem því <br/>verður kom ið við <br/>[7]∫fyrir bæinn <br/>[8] ∫að oreiknuðum kollonum <br/>[9] X í Norvegi kostar 7 skildinga ^{<del>danska</del>} að <br/>grafa faðmin (eða 4 Norska) <br/>fyrir að leggja pípur þegar <br/>menn hafa minkandi skurða <br/>rekur t.a.m. 4 <br/>það mundi því borga <br/>sig að kaupa sér 8 <br/>af þeim <br/>[teikning af botn þjappara.] <br/>[10]Skotlandi <br/>[11]∫ að setja niður pipurnar mundi <br/>kosta að eins lítil ræði <br/>[12]∫∫ það kostar 100-150rd ef innra lagið <br/>er att lagt i cement þar þarf. <br/>líka ak fir að vatnið ekki frjósi <br/>það kostar um 70^rd með [??] þaki <!--TEXTI ENDAR HÉR -->'' ---- * '''Gæði handrits''': * '''Athugasemdir''': Skrifað á bláa örk sem er 20,9x34 cm. Sigurður Guðmundsson skrifar á vinstri helming arkarinnar og skilur hinn eftir auðan fyrir athugasemdir. ∫ stendur hér í stað innsteningarmerkis. ∫∫ stendur einnig hér í stað innsteningarmerkis sjá frumhandrit. * '''Skönnuð mynd''': ---- * '''Skráð af:''': Edda Björnsdóttir * '''Dagsetning''':05.2012 ---- ==Sjá einnig== ''Sigurður Guðmundsson málari'', Jón Auðuns sá um útgáfuna, Leiftur 1972: Sigurður „vildi sjá bæjarbúum fyrir nægu vatni. Hann hafði enga trú á því, að í vatnslitlum bæ gæti þrif og menning blómgazt. Árið 1868 samdi hann hagfræðilega ritgerð um þetta efni, og er hún í plöggum hans. Hann sýnir þar fram á, hve ótrúlega dýr sé vatnsburðurinn í Reykjavík, en hann telur hann kosta að öllu samanlögðu um 10. þúsund ríkisdali á ári. Þá sannar hann, að nægilegt vatn megi leiða frá Grænadýi og örðum lindum í Kringlumýrinni á einn stað í bænum fyrir 1500 rdl., en þaðan eigi síðan að leiða vatnið í pípum inn í hvert hús í bænum. Sigurður Gumundsson var látinn þagna um þetta mál. Menn trúðu því ekki þá, að hægt væri að framkvæma vatnsveituna." Ekkert blaðsíðutal. ==Skýringar== <references group="sk" /> ==Tilvísanir== <references /> ==Tenglar== [ath hvar ritgerðin birtist!] [[Category:Ritgerðir]][[Category:All entries]]

Aftur á: Ritgerð (SG-05-11) Lit eitt um vaz astandið hér í bænum.