Ritgerð (SG-05-11) Lit eitt um vaz astandið hér í bænum

• Handrit: SG:05:11 Lít eitt um vaz ástandið hér í bænum
• Safn: Þjóðminjasafn Íslands
• Dagsetning: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni: Sigurður Guðmundsson lýsir vatns ástandinu í bænum og kemur með tillögur að vatnsveitukerfi fyrir Reykjavík.
• Nöfn tilgreind: XXXXXXX

---

Lít eitt um vaz ástandið hér í bænum

• Texti:

bls. 1

Lit eitt um vaz á standið héri bænum

maður skildi halda að
það er^{væri öllum} kunn ugra enn frá þurfi^þirfti að
segja hvað ödugt er orðið að fá gott neislu
vatn ^víða í Reykjavík, nema með ærnum
beinlinis eða obeinlínís kostnaði s em altaf eikst meirog meir eptir því sem húsin færast meirog meir bæði til austursogvesturs upp eptir hæðonum sem allar munu vera vaz- lausar svo að kalla
að haknað ^urinn er mikið óbein línis gerir
það að verkum að flestir munu litið
hafa tekið eftir honum, og vil eg
því leifa mér stutt lega að athuga
þett að mál.
það sem first þarf að athug er þá þettað
1 er bænum nokkur hætta búinn af þessu
vasleisi 2 er kosnaður sá sem leiðir af
almennu vazleisi svo mikill að það borgi
sig að reina að bæta úr því, 3 kverninn <image>innsetningamerki</image> vilja menn láta gera það og hvernig
hefir það verið gjört <image>∫</image> 4 <image>∫∫</image> kvörninn mundi <image>∫∫</image>hvað mikið vatn þarf bærinog
þáð vera hentast að halda því afram og
að bæta úr því <image>∫∫</image> 6 hvað er unnið með það ef það feingist lagað
kvað hinu firsta viðvíkur þá higg eg
að bænum sé mjög mikil hætta búinn
ef það er skoðað frá vissu^réttu sjónar miði, first
ef eldsvoði kæmi upp í þingholtunum
eða vestur um hóla völlinn ^{og þari grend}| þar næst hefir
vazleisið þaðí för með sér að þeir hlutar
af bæar stæðinu sem eru fegustir og heil
næm astir biggjast seint eða aldrey sem
eru þingholtinn eða skóla vörðuhæðin
og hóla vollur og þar vestur af, það gefur
kverjum að skilja að það gérir einginn að
ganni sínu að búa á þeim stöðum þar sem
að einúngis vazburður kostar 60^rð í peníngum
um árið þettað veit eg að það hefir kostað
að sækja vatn frá landakoti, enn það er
víða óbein línis kosnaður og því taka
margir lítið eptir því eins og áður er sagt

hvað hinu öðru víð víkur hvað það kosti
til jafnaðar hér í bænum að nálgast
það vatn sem maður þarf, þá er ekki
auð gért að géra á æltun yfir það
nema upp á slump í firra voru hér
als ^{í bænum} 387 familiur af þeim géta að eíns
komið hér til greina 304 famílíur, enn af
því margar af þeim sækja sjálfar sitt vatn
þá gétur maður ekki bein línis talið þær
allar, enn eg higgnærri sanni að telja
220 familiur sem meir eða minna
kasti ærnum peningum fyrir að sækja
vatn, það er almenn regla hér í bænum
að borga 3 sk á dag fyrir vazburð eða 12^rd um árið

bls. 2

[bakhlið]
^flest öllum sem eg hefi talað við ber sam
ann um að þettað sé þó ekki nema
tæplega sú hálfa borgun því að
flestir sem sækj vatn fá meira í
mat og kaffe etc enn 3 skildingumsvari
á dag, setjum nú að 220 familiur
borgi 6sk á dag, það verða <kassi>5031^rd68^sk☐ 5018rd. 72sk.
um árið og það er það allra minsta
því í þótt sumir af þeim borgi ef til
vill lítið eitt minna þá borgar fjöldinn
af þeim eflaust tölu vert meira svá mér
er i raunog veru nær skapi að álíta
að flestir borgi sem svarar 8^sk á
dag það irði = <image>∫</image> 67090^rd?? um árið ∫ 6709^rd 1mark 6691rd. 64sk.
sumir hafa viljað géra kostnaðin 12^sk á
dag <image>∫</image> og það er ef laust rétt kvað sumum <image>∫</image> það irði 10037 rd. 48^d1063^rd 40^sk um árið
husum við kémur, enn ef það er tekið
sem al ment þá verður það of mikið,
af þessu sést að hér er einganveginn
um svo mikla smá muni að tala sem
eg higg að margir haldi því ef
þettað er rett að kosnaðurin velti
??yfir7? yfir 5-7000 ^5-10,000dölum á
ári þá er þettað eingann veginn
svo lítið og virðist þó að það hljóti
að borga sig að fara smá samann að hugsa umað
fara að bæta úr því se það hægt.
¯ hvað því þriðja við víkur þá hafa
menn hingað til látið sér nægja að grafa
brunn a (sem víða er mjög illa hirtir og
ó helinæmir) þar næst hafa men kostað
ærnum peningŨm uppá að grafa brunna
til að setja pasta í þettað hefir eins og
öllum er kunnugt geingið mjög misjaft
stundum hefi það orðið alveg árangurs
laust enn kostað þá mikið, stundum
hafa menn náð litlu einu af slæmu
vatni og stundum tölu verðu af
litt brúkanlegu enn skjaldann
góðu ^vatni þettað er nú reinslan, en þrátt
fyrir það þá eru margir þeir sem
á líta að menn géti með hægu móti grafið
upp vatn alstaðar hérí hæðonum einkum
í skóla vörðu hæðinni (betur að þeim
irði að því) eg fyrir mitt leiti er hér um
bil sann færður um að litlar sem eingar
upp sprettur muni vera hérí hæðonum
hærra enn Skólaholtskotslindinn því
t.a.m. ef hún kæmi hátt að þá hliti hún
að spretta upp með miklu meiri braða, og
sama er að segja um allar upp sprettur sem
spretta upp hér úr ^{og undann} hæðonum altí kringum
tjörninaa

bls. 3

[framhlið. Þetta er á aðskilinni örk sem hefur verið skrifað tölustafurinn 2 með bláum trélit.]

hins vegar gætu menn

eflaust grafið polla til að láta
rignigar vatn setjast, og gæti
það verið betra enn ekkert enn
slíkt kalla eg einga brunna <image>∫</image> það <space><image>∫</image> en ekki hafa stöðugri upptök
hefir ef laust verið rett eins og á
hefir staðið hingað til að grafa þessa
brunna og hafa þá suma með pasttrjáin
i enn af því að þessir brûnnar og póstar það kosta tölu vert ár lega ∫ og getur kostað ∫ 60-100rd á ári að grafa þá brunna geisi peninga | sum staðar þarsem þá ekki er hægt að komast hjá að reina að grafa vegna nú þá ∫ þess | er eg | farinn að verða efa blandinn ∫ vegna þess að bíginginn eigst altaf um hvert ekki væri rettara að taka uppeptir hæðonum upp ein hverja nýá áreið ann legri eða nokkurrn hluta hans aðferð til að ná nógu vatni í bæinn | ef unt væriog ef það gæti borgað sig heldurr enn að vera oft að grafa uppá von og óvon og kosta til þess ærnu fé — [????] 4 atr riðið hvernig hentast muni vera að bæta úr þessu er örðugast þá er fist að athuga hvað mikið vatn þarf Reykjavík eins og hún er nú með manns 2000 höfða tölu hún þarf í mesta lægi 4000 qubik fet á dag, eftir því sem útlendir á kveða að þurfir til hinna allar stæðstu bæa, þar sem | götur eru þveignar dæglega það eru 2 feta mann eða tæp hálftunna, eins og nú stendur á i Reykjavík þarf valla meira en 2000 qúbik fet

       fet

eða 1 á mann þá þori sé reiknað það sem allar skepnur drekka __ og sem þarf til þvotta etc til þess að veita bænum þettað lítilræði sem hann þarf af vatni higg eg að þurfir að eins eina eða tvær lítil fjörlegar uppsprettur af góðu vatni ∫∫ því eptir lögmáli náttúr að renna fræðinnar á vatn sem rennu í gégnum 1” víða ferhirnda pípu með með 10 feta þrístíng stundum 9400 qubik fet á 24 timum (nóg handa 9000 mans) enn með 5 feta þrístíng 6500 qúbik fett á 24 stundum enn með 3 feta þrístíng 5125 qúbikfet á stundum 24 tímum Eg hefi opt verið að hugsa um þegar eg hefi geingið hér í kring um bæin hvað ann men gætû hen með hent- ugustum hætti feingið nóg vatn handa þañ bænum sem menn gætu veitt uppá | hæðsta staði bænum ∫ og aptur þaðann ef menn ∫ án þess að þurfa þrístingar maskínu vildu gégnum allan bæin og uppí öllhús ef menn svo vildu ∫∫ eg hefi helst feingið ∫∫ það eru sár fáir staðir í heimi þar sem augastað á nirðu brúninni á krínglu vatninu verður komið svo hátt með eginn mýri þar er eitt stort dý (kallað grænadý) þrísting nema New york og Christjania og sem er vazmikið og víst með agætu vatni að nokkru leiti Róma borg og Bergen dýum þar hjá eru 2 önnur dý og er mjög hægt að veita þeim öllum | samanní eitt

[bls. 4 bakhlið]

með nærri því eingum kostnaði sá skóla vörðu hæðinn er hæðsti [???] staður heri bænum hús er 134 fet yfir sjáfar mál öll þessi dý eru og 130 herum bil 134 fet yfir sjáfar mál þar mundi og með hægu móti meiga géra frá 3-5 feta þrísting á vatnið og eftil vill 10 ef tekin væru þau 10-11 dý sem eru uppá miðri krýnglu mýri ∫ átt á litlum bletti nálægt minni öskju hliðinni ∫ og veitt 15-20 fet hærri þau austustu í opnum skurði sam ann við hin, þau eru hærri enn hin | og öll á litlum bletti þau — síðan irði dáltiið að hlaða kringum grænadý austustu, eru þar sess alt vatnið kæmi samann í eitt ∫ til eins konar þau vestustu eru þess að vatnið gæti orðið 3-5 fetá hætð ∫ og minda þar | hér 10-12 fet að mínsta kosti til að ná vaz þrísting síðan irði maður að leggja járn pípusem til þess væri gérð 1 ½” – 2” víða neðarléga úr því héri og grafa háa ofossi jörð [teikning] 1 ½ al til 2 ál alla leið ofan á hæðstu skóla vörðu fyrir hæðina og hlaða þar upp (beholler) annað hér | sem vatnið rúmi í nóttog dag tafarlaust það irði að vera svostórt að það tæki — nóg vatn fyrir allan bæinn, ef að þíttað er rétt út hugsað þá gætu menn á samahátt veitt vatniðnu hvört sem menn vilja um allann bæinn ∫ því alter undir ∫ og uppí húsin vatninu því komið að koma því á nógu háfanstað og það heldeg ekki mistækist með þessu móti Eg bíst við að mörgum ói við þegar að þeir hugsa um vega leingdina og haldi að þettað verði ókljúandi kostnaður enn þegar betur er að gætt og haft tillit til hvað vasburðurin kostar og hvaða fram för þettað væri ∫ ef það tækist þá finst mér ∫ fyrir bæinn þá vera vert aðskoða hvað það kostar vegaleingdinn er að eins 757 faðmar ∫ þar af ∫ að oreiknuðum kollonum eru 200 skóla vörðu hæðinn enn hitt mýri og mold sem mjög er hægt að grafaí eg géri því ráð fýrir að það kostaði 24 sk-2mörk faðmurin, aptur að grafa og moka | yfir þessa 557 faðma, danska það irði 139rd 24sk — 185rd 4 mörk X X í Norvegi kostar 7 skildinga að enn að grafa 200 faðmana uppeptir hattinñ grafa faðmin (eða 4 Norsku) géri eg rað fyrir að kostaði 4m faðmurin fyrir að leggja pípur þegar það irði 133rd– 2 mörk samtals 319rd 4 mörk menn hafa minkandi skurða jarn pípurnar kosta í ∫ Englandi 2” pípur Skotlandi rekur t.a.m. 4 68sk – 84sk pr jorð meðal góð þípa ætti það mundi því borga þá að kosta 1230rd 12sk alla leið sig að kaupa sér 8 enn hefði maður pípun aðeins 1½” sem kostar af þeim 52-64sk pr jorð meðaltal af því irði þá [teikning af fötu 12[??]rd. 35 ——— 1549rd. 12ð þjappara. “Rör” þvers og 938rd 35sk samtals ∫ 1300 —— 1600VI∫ rör sem kemur langsum hér vantar að reikna frakt og að alkerið sem ofan í mitt rörið væri fístum sinn nóg að hafa 10 al á hvernveg ∫ að setja niður pipurnar mundi 2 ½ al ádípt því altaf mætti þá leinga það ef þirfti kostað eins lítil ræði

        því						   ∫∫ það kostar 100-150rd ef innra lagið

eg higg|að maður ætti að géta hamið nögu vatni er att lagt i cement þar þarf. [???] 9 10,000 en þá, þarf að stækka kepið þeim fyrir c2000rd | allra helst ef men hefðu 1½“ pipur og það með öllum helsta um búning sem þa[r]f

---

• Gæði handrits:
• Athugasemdir: Skrifað á bláa örk sem er 20,9x34 cm. Sigurður Guðmundsson skrifar á vinstri helming arkarinnar og skilur hinn eftir auðan fyrir athugasemdir.
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af:: Edda Björnsdóttir
• Dagsetning:05.2012

---