|
|
| (19 millibreytingar ekki sýndar frá 3 notendum) |
| Lína 4: |
Lína 4: |
| | ---- | | ---- |
| | * '''Lykilorð''': Faldur, þjóðbúningar, tíska, | | * '''Lykilorð''': Faldur, þjóðbúningar, tíska, |
| − | * '''Efni''': Hér færir Siguður Guðmundsson rök fyrir því af hverju ekki beri að lasta faldinn og ústkýrir muninn á nýja faldinum sem hann leggur til og þeim gamla. Sá nýji er ekki reirður heldur tilbúinn til brúks. | + | * '''Efni''': Hér færir Siguður Guðmundsson rök fyrir því af hverju ekki beri að lasta faldinn og ústkýrir muninn á nýja faldinum sem hann leggur til og þeim gamla. Sá nýji er ekki reirður heldur tilbúinn til brúks. Í formála [http://baekur.is/bok/000357209/Um_islenzkan_faldbuning <i>Um íslenzkan faldbúníng með myndum</i>] sem Guðrún Gísladóttir gaf út 1878 stendur: |
| | + | „En er búníngurinn fór að verða almennur, þá var svo opt leitað til Sigurðar til að fá uppdrætti, að hann sá að hann eigi mundi komast yfir að fullnægja þörfum manna í því tilliti, er fram liðu stundir; ennfremur var honum og ljóst, að ef sín missti við þá mundi vera hætt við, að uppdrættirnir aflöguðust smámsaman, ef þeir væru hvergi til, nema teiknaðir með blýant á lausum blöðum. Fyrir því fór hann hin seinustu ár æfi sinnar að leitast við að fá uppdrættina gefna út; en þareð að var andsætt, að útgáfan eigi mundi, sízt í bráð geta borgað sig, þá fóru konur nokkrar í Reykjavík vorið 1874 að reyna að safna samskotum til þess, og átti Sigurður að taka við þeim; en er hans missti við um sumarið, þá var og samskotunum lokið; veit eg eigi til að þau hafi orðið meiri en 20 kr., frá húsfrú Jóhönnu Kjerúlf á Skriðuklaustri, er eg afhenti Sigurði um sumarið áður en hann dó; 10 kr. frá jungfrú Sigríði Sigfússdóttur á Skriðuklaustri og 36 kr. frá dætrum Sigurðar prófasts Gunnarsonar á Hallormsstað, er mjer voru sendar eptir að Sigurður var dáinn. Áður en Sigurður dó, var hann byrjaður á að búa uppdrætti sína undir prentun [...] Þá er eg í septembermánuði 1874 frjetti lát Sigurðar, heyrði eg jafnframt, að ýmsir óviðkomandi menn væru farnir að róta í uppdráttum hans og öðru, er eptir hann lá, og að búast mætti við að það mundi bæði týnast, tvístrast og skemmast; en það er mjer var áhugamál að koma í veg fyrir slíkt, þá fjekk eg heimild frá móður Sigurðar, sem enn er á lífi, til þess að fá alla uppdrætti hans í mínar hendur." Það hafði einnig staðið til að gefa út fleiri uppdrætti síðar. Í þessari útgáfu voru grískir og býsanskir uppdrættir á skautföt en svo stóð til að gefa út alla uppdrætti með „íslenzkum rósum, sem og uppdrætti á silfur, sessur ofl." bls. 13. |
| | + | <ref>[https://ia801004.us.archive.org/13/items/Umislenzkanfaldb000357209v1SiguReyk/Umislenzkanfaldb000357209v1SiguReyk_orig.pdf "Um íslenzkan faldbúníng með myndum"] má einnig finna hér (Internet Archive)</ref> |
| | * '''Nöfn tilgreind''': Guðmundur Bergþórsson, Mörður Valgarðsson, Muhamed, Ganymedes, [Antonio] Canova, Albert Thorvaldsen, Eggert Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. | | * '''Nöfn tilgreind''': Guðmundur Bergþórsson, Mörður Valgarðsson, Muhamed, Ganymedes, [Antonio] Canova, Albert Thorvaldsen, Eggert Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. |
| | ---- | | ---- |
| Lína 11: |
Lína 13: |
| | ''<!-- SETJIÐ TEXTA HÉR Á EFTIR.--> | | ''<!-- SETJIÐ TEXTA HÉR Á EFTIR.--> |
| | [aukablað] | | [aukablað] |
| − | Ritgerðin Faldurinn, ekki með hendi Sigurðar, en athugasemdir og við aukar og undirskrift með hendi hans. <ref>[Þetta er athugasemd frá starfsmanni Þjóðminjasafnsins. Ritgerðin hefur verið lögð í þetta blað.]</ref> | + | Ritgerðin Faldurinn, ekki með hendi Sigurðar, en athugasemdir og við aukar og undirskrift með hendi hans. <ref group="sk"> Þetta er athugasemd frá starfsmanni Þjóðminjasafnsins. Ritgerðin hefur verið lögð í þetta blað.</ref> |
| | | | |
| | ===bls. 1=== | | ===bls. 1=== |
| | ::<u>Faldurinn</u> | | ::<u>Faldurinn</u> |
| | <br/> Vér álítum, að faldurinn sé skáldlega og sögu- | | <br/> Vér álítum, að faldurinn sé skáldlega og sögu- |
| − | <br/>lega rótgróinn landinu <sup>(1)</sup>. Vér teljum það góðan sið en ekki ó- | + | <br/>lega rótgróinn landinu. Vér teljum það góðan sið en ekki ó- |
| | <br/>sið, að konur beri fald; og oss eru enn til þessa dags | | <br/>sið, að konur beri fald; og oss eru enn til þessa dags |
| | <br/>ókunnar allar þær ástæður, er geti hvatt konur til að | | <br/>ókunnar allar þær ástæður, er geti hvatt konur til að |
| Lína 39: |
Lína 41: |
| | <br/>rekistefna hefir nú gengið hálfa aðra öld, eða <del>meir</del>, | | <br/>rekistefna hefir nú gengið hálfa aðra öld, eða <del>meir</del>, |
| | <br/>frá því, að Guðmundur Bergþórs<sup>˜</sup>son orti skautaljóð. | | <br/>frá því, að Guðmundur Bergþórs<sup>˜</sup>son orti skautaljóð. |
| | + | <ref>[https://www.snerpa.is/net/thjod/gudm-b.htm Guðmundur skáld Bergþórsson á Snerpu]</ref> |
| | <br/>Menn misskildu <del>faldinn</del><sup>Guðmund</sup> þá og misskilja hann enn. | | <br/>Menn misskildu <del>faldinn</del><sup>Guðmund</sup> þá og misskilja hann enn. |
| | <br/>og Guðmundur sjálfur misskildi málið, því hann er | | <br/>og Guðmundur sjálfur misskildi málið, því hann er |
| Lína 56: |
Lína 59: |
| | <br/>ýmislegt afkárasnið á honum, sem þá var og til, | | <br/>ýmislegt afkárasnið á honum, sem þá var og til, |
| | <br/> | | <br/> |
| − | <br/>[Ath! eftirfarandi athugasemd var á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]: | + | <br/>''Ath! eftirfarandi athugasemd var á vinstri spássíu. Númeramerkt hér:'' |
| | <br/>[1](∫ krókfaldurinn) | | <br/>[1](∫ krókfaldurinn) |
| | | | |
| Lína 73: |
Lína 76: |
| | <br/>og að það sé í alla staði réttast, að íslenzkar | | <br/>og að það sé í alla staði réttast, að íslenzkar |
| | <br/>konur beri hann fremur öðrum höfuð búningi, | | <br/>konur beri hann fremur öðrum höfuð búningi, |
| − | <br/>(sbr. Ný Félagsrit 17. ár). En nú viljum vér ekki álíta | + | <br/>(sbr. Ný Félagsrit 17. ár). |
| | + | |
| | + | <ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=001377745 Sigurður Guðmundsson. "Um Kvennbúninga að Fornu og Nýju." Ný Félagsrit. 17 árg. 185, bls. 1-53.]</ref> |
| | + | |
| | + | En nú viljum vér ekki álíta |
| | <br/>oss of góða, að bæta því við, á hverju vér byggjum | | <br/>oss of góða, að bæta því við, á hverju vér byggjum |
| | <br/>það, að faldurinn sé fagur, <sup><b>og merkur</b></sup> þótt margir þykist | | <br/>það, að faldurinn sé fagur, <sup><b>og merkur</b></sup> þótt margir þykist |
| Lína 107: |
Lína 114: |
| | <br/>til <del>Assyriu</del><sup>Asíu</sup> manna á elztu tímum er vér höfum | | <br/>til <del>Assyriu</del><sup>Asíu</sup> manna á elztu tímum er vér höfum |
| | <br/> | | <br/> |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemd var á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]: | + | <br/>''ath! eftirfarandi athugasemd var á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:'' |
| | <br/>[1] <image>[∫]</image>en filgja þeirra dæmi | | <br/>[1] <image>[∫]</image>en filgja þeirra dæmi |
| | | | |
| Lína 132: |
Lína 139: |
| | <br/>öldum. Að aptan fellur höfuðgúkur(=slör) nið- | | <br/>öldum. Að aptan fellur höfuðgúkur(=slör) nið- |
| | <br/>ur undan honum, niður á herðarnar, líkt | | <br/>ur undan honum, niður á herðarnar, líkt |
| − | <br/>og brúðarlín (sjá Ný Félagsrit, 17. ár). Það er al- | + | <br/>og brúðarlín (sjá Ný Félagsrit, 17. ár). |
| | + | <ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=001377745 Sigurður Guðmundsson. "Um Kvennbúninga að Fornu og Nýju." Ný Félagsrit. 17 árg. 185, bls. 1-53.]</ref> |
| | + | Það er al- |
| | <br/> | | <br/> |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemd er skrifuð á hægri spássíu og á við um athugasemd nr (1) í textanum hér að ofan. Númeramerkt í frumskjalinu]: | + | |
| | + | <br/>''ath! eftirfarandi athugasemd er skrifuð á hægri spássíu og á við um athugasemd nr (1) í textanum hér að ofan. Númeramerkt í frumskjalinu:'' |
| | <br/>(2)<u>nóta</u> | | <br/>(2)<u>nóta</u> |
| | <br/>á persneskum peníngum | | <br/>á persneskum peníngum |
| | <br/>sjást margir persa konungum | | <br/>sjást margir persa konungum |
| − | <br/>mindaðir með <del>með</del> trygiska<ref>[ath! óskýr skrift, gæti líka verið frygiska]</ref> | + | <br/>mindaðir með <del>með</del> frygiska |
| − | <br/>húfu t.a.m. Artuxerxe
| + | <br/>húfu |
| | + | <ref group="sk">Frygíska húfan var sveigð húfa frelsaðra þræla í Róm til forna. Hún var síðan tekin upp sem byltingartákn í Bandaríkunum og Frakklandi, seint á 18. öld.</ref>t.a.m. Artuxerxe |
| | + | <ref group="sk">Væntanlega einn af persakonungunum með því nafni (Artaxerxes I-III) sem ríktu á tímabilinu 465-338 f.Kr. Sigurður hefði getað séð mynt með lágmyndum þeirra í Þjóðminjasafni Dana í Kaupmannahöfn.</ref> |
| | <br/>haus húfa er fram beigð líkt | | <br/>haus húfa er fram beigð líkt |
| − | <br/>og <sup>krók</sup>faldurin, og með <u>koffri</u><ref>[ath! óskýr skrift]</ref> | + | <br/>og <sup>krók</sup>faldurin, og með <u>koffri</u> |
| | <br/>um ennið sem er k<sup>n</sup>ítt saman | | <br/>um ennið sem er k<sup>n</sup>ítt saman |
| | <br/>í hnakkanum, með endum | | <br/>í hnakkanum, með endum |
| Lína 171: |
Lína 183: |
| | <br/>kastað yfir hann. Eg vísa mönnum til að sjá | | <br/>kastað yfir hann. Eg vísa mönnum til að sjá |
| | <br/> | | <br/> |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemd er skrifuð á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]: | + | <br/>''ath! eftirfarandi athugasemd er skrifuð á vinstri spássíu. Númeramerkt hér:'' |
| | <br/>[1]<image>[∫]</image> vér viljum og géta þess að | | <br/>[1]<image>[∫]</image> vér viljum og géta þess að |
| | <br/>ímsar þjóðir er búa í grend | | <br/>ímsar þjóðir er búa í grend |
| Lína 195: |
Lína 207: |
| | <br/>en faldin munu þær hafa | | <br/>en faldin munu þær hafa |
| | <br/>niður lagt. | | <br/>niður lagt. |
| − | <br/>[2]<image>[∫∫]</image> ermindirnar á Bayex | + | <br/>[2]<image>[∫∫]</image> er mindirnar á Bayex |
| | + | <ref>[http://www.bayeuxtapestry.org.uk/ Bayeux refilinn] má sjá hér.</ref> |
| | <br/>tjaldinu benda á, er saumað | | <br/>tjaldinu benda á, er saumað |
| | <br/>er 1066-70. | | <br/>er 1066-70. |
| − |
| |
| | ===bls. 7=== | | ===bls. 7=== |
| | :::7 | | :::7 |
| − | <br/>Nýa Sumargjöf 1860.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2037701]</ref> Þar sjást myndaðar 2 | + | <br/>Nýa Sumargjöf 1860.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2037701 Ný Sumargjöf. 2. árg. 1860, bls. 116 (timarit.is)]</ref> Þar sjást myndaðar 2 |
| | <br/>tegundir af þeim faldi eins og hann er nú. Ef | | <br/>tegundir af þeim faldi eins og hann er nú. Ef |
| | <br/>ekkert hefði verið fagurt né merkilegt við þenna | | <br/>ekkert hefði verið fagurt né merkilegt við þenna |
| Lína 222: |
Lína 234: |
| | <br/>sem þeir höfðu hælana. Það er alkunnugt, að | | <br/>sem þeir höfðu hælana. Það er alkunnugt, að |
| | <br/>Grikkir tóku upp eptir Persum hina pers- | | <br/>Grikkir tóku upp eptir Persum hina pers- |
| − | <br/>nesku eða trygisku húfu, sem varð þeirra | + | <br/>nesku eða frygisku húfu, sem varð þeirra |
| | | | |
| | ===bls. 8=== | | ===bls. 8=== |
| Lína 240: |
Lína 252: |
| | <br/>þessir frægu myndasmiðir hafa álitið þenna | | <br/>þessir frægu myndasmiðir hafa álitið þenna |
| | <br/>höfuðbúnað þann annan eða þridja sinn | | <br/>höfuðbúnað þann annan eða þridja sinn |
| − | <br/>fegursta; því auk þessarar húfu sést varla | + | <br/>fegursta; því auk þessar |
| − | <br/>á myndum þeirra annað höfuðfat en <u>”dia-
| |
| − | <br/>dema”</u>=skroband<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>, eður hjálmar.
| |
| − | <br/> <del>Eg á bag</del> Vér eigum bágt með að komast
| |
| − | <br/>í skilning um, að þessir frægu feður allrar
| |
| − | <br/>íþróttar og fegurðar hefðu valið <sup>einmitt</sup> þema
| |
| − | <br/>höfuð búnað til að setja á mikinn fjölda
| |
| − | <br/>af sínum fegurztu myndum<del>,</del> hefði hann verið
| |
| − | <br/>ljótur. Það <del>væri</del> er alveg óhugsandi.
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemd er skrifuð á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> giðjur t.a.m. Artemis og
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫∫]</image> og skjaldmeyja drottningar
| |
| − | <br/>[3] <image>[∫∫∫]</image>. bæði Grískar og Persnenskar
| |
| − | | |
| − | ===bls. 9===
| |
| − | :::9
| |
| − | <br/>Faldurinn hefir hér um bil sama lag og þessi húfa, þar
| |
| − | <br/>af <sup>leiðir</sup><del>leiðir</del>, að hann er fagur.
| |
| − | <br/> Vér <u>viljum</u><sup>verðum að</sup> færa oss nær, því margir vilja bregða
| |
| − | <br/>oss um, að vér <del>gáum</del><sup><b>horfum</b></sup> einungis aptur á bak fram
| |
| − | <br/>í hinn liðna tíma. Það gjörum vér ekki. Vér horfum
| |
| − | <br/>líka fram á við. En að horfa fram og aptur, er engin
| |
| − | <br/>skömmu; því þannig er Janus myndaður eða
| |
| − | <br/>forsjónin.<ref>[Sigurður vitnar einnig í Janus í SG:05:16 Um nauðsyn þess að horfa til fortíðarinnar um leið og áfram er haldið]</ref> Ekki þurfum vér að horfa lángt aptur
| |
| − | <br/>í tímann til þess, að þekkja 2 myndasmiði,
| |
| − | <br/>Albert Thorvaldsén og Canova.<ref>[ath! er það Antoni Canova: http://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Canova]</ref> Á sumum
| |
| − | <br/>hinum fegurstu myndum þeirra er phrggiska<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/>húfan og hneykslast enginn á því, og varla
| |
| − | <br/>mundu þeir hafa sett hana á sínar myndir,
| |
| − | <br/>ef hún hefði verið ljót; því híngað til hefir þeim
| |
| − | <br/>ekki verið brugðið um smekkleysi. (Hvað náð-
| |
| − | <br/>ugum löndum vorum þóknast að vera við þá,
| |
| − | <br/>skulum vér láta ósagt).
| |
| − | <br/> Frá þessari húfu má telja 2 merki-
| |
| − | <br/>legar ættar tölur. Fyrst nær<sup><u>2</u></sup> því<sup><u>1</u></sup> alla hjálma, síðan
| |
| − | <br/>alla hina fyr greindu falda (hinn persneska, Káka-
| |
| − | <br/>eiska, norræna = íslenzka <sup>indverska</sup> og normandíska fald og fleiri.
| |
| − | <br/>En á hinn veginn er gríski hjálmurinn, rómverski
| |
| − | <br/>hjálmurinn, angelsaxneski hjálmurinn, er Ís-
| |
| − | | |
| − | ===bls. 10===
| |
| − | :::10
| |
| − | <br/>lendingar báru opt í fornöld, og seinast hinn
| |
| − | <br/>almenni riddara hjálmur norður hálfubúa, er
| |
| − | <br/>nú tíðkast almennt erlendis. Menn skulu því
| |
| − | <br/>ekki <del>f</del> undrast yfir því, þótt faldurinn líkist
| |
| − | <br/>nokkuð hjálmi, fyrst að faldar og hjálmar
| |
| − | <br/>hafa hvorir tveggja einn uppruna. Allar
| |
| − | <br/>húfur hljóta og meir eða minna að líkjast
| |
| − | <br/>einhverjum hjálm. En það geta menn þó ekki
| |
| − | <br/>talið neinn galla á þeim.
| |
| − | ====bls. 10 (b1)====
| |
| − | <br/>[aukablað merkt bl 10 II II og á að koma hér inn í textann þ.e. á undan: „II Margir vilja svívirða faldinn með því, að kalla hann hrúts horn” hér að neðan.]
| |
| − | <br/>bl 10
| |
| − | <br/>II II Vér verðum og að géta þess aðí litlu Asíu bera
| |
| − | <br/>konur enn í dag eður hafa fírir skömu borið
| |
| − | <br/>beina falda á höfði sér, t.d. í <u>Smyrna</u><ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Smyrna]</ref> en
| |
| − | <br/>hér er faldurin og höfuð dúkurin í einu lægi,
| |
| − | <br/>og fellur höfuð dúkurin niður á herðarnar að aptan,
| |
| − | <br/>í <del><i>T</i>ipel</del> <i>T</i>ibet sést líkur faldur á afguða-
| |
| − | <br/>mindum. en ekki hof<sup>um vér</sup> <del>eg</del> orðið var við han á
| |
| − | <br/>kvennfólki. nú er um vér bún ir að rekja faldin
| |
| − | <br/>þessa krókóttu leið frá Íslandi og alt suður að Indlandi,
| |
| − | <br/>en áður en vér skiljumst við þettað efni þikir oss
| |
| − | <br/>skilt að géta <del>þess</del> eins sem er ef til vill það
| |
| − | <br/>merkasta atriði í þessu máli og það er: að hinar
| |
| − | <br/>alkunnu dans meyar<sup>(1)</sup> er gæta hofanna hjá Hindúunum
| |
| − | <br/>í Indlandi, bera en krókfald á höfði; þeirra
| |
| − | <br/>krókfaldur er nær því alveg eins og han hefir tíðkast
| |
| − | <br/>hér á landi á öllum firri öldum, höfuð dúkin hafa
| |
| − | <br/>þær sam fastan við faldin, og fellur han niður
| |
| − | <br/>frá faldinum að aptan niður á herðarnar bæði
| |
| − | <br/>faldurin og höfuð dúkurin er kvítur, <del>og</del><sup>var</sup> á lit<sup>inn</sup> að hinn
| |
| − | <br/>forni Íslendski faldur hafi að flestu leiti verið
| |
| − | <br/>mjög líkur þess um fald, og að þessi faldur sé lík-
| |
| − | <br/>astur þeim Íslendska, af öllum út lendum föld
| |
| − | <br/>um, er vér þekkjum, og höfum sögur af.
| |
| − | <br/>_________________________________________________
| |
| − | <br/> (2) <i>B</i>ajaderen
| |
| − | | |
| − | ====bls. 10 (b2)====
| |
| − | <br/>Það er al kunnugt að þessi merka þjóð
| |
| − | <br/>hefir að sögn þeirra er þekkja, það elsta
| |
| − | <br/>og ágætasta mál er til er þær elstu bækur og
| |
| − | <br/>þá elstu skript, og líklega þær elstu
| |
| − | <br/>varanlegustu og stór kostlegustu biggingar
| |
| − | <br/>er til eru í heiminum [1]<image>[∫]</image> auk þess er þessi
| |
| − | <br/>þjóð ein af þeim friðustu þjóðum, og er hún
| |
| − | <br/>af sama ætt stofni og vér. vér viljum nú
| |
| − | <br/>láta hér við lenda, og hætta að rekja faldin
| |
| − | <br/>leíngra, því oss þikir nú nó komið er ver höfum
| |
| − | <br/>rakið han til þeirrar elstu þjóðar er vér höfu sögur
| |
| − | <br/>af, oss þikir nu talsverð líkindi til, ef ekki
| |
| − | <br/>fullkomin sönnun, firir því að faldurin
| |
| − | <br/>sé með þeim elstu ef ekki sá elsti höfuð
| |
| − | <br/>búníngur er ver aldar sagan þekkir. og ef
| |
| − | <br/>það reinist satt, þá á lit eg það sóma en
| |
| − | <br/>ekki sköm firir oss að vér höfu haldið
| |
| − | <br/>jafn gömlum og ágætum höfuð búnaði,
| |
| − | <br/>gégnum svo margar aldir, og svo marga kin þáttu.
| |
| − | <br/>oss finst það eíga vel saman að vér sem
| |
| − | <br/>höfum ver<sup>n</sup>dað og geimt jafn gamalt og ágætt
| |
| − | <br/>mál sem vort mál er, og vor forn fræði,
| |
| − | <br/>höldum uppá þann elsta og mer kasta
| |
| − | <br/>höfuð búnað.
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi er athugasemd á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> og er þessi faldr
| |
| − | <br/>síndur á þeim
| |
| − | <br/>og sinir það aldur
| |
| − | <br/>hans því þær eru
| |
| − | <br/>álitnar að vera hátt
| |
| − | <br/>á 3 þúsund ára gamlar
| |
| − | | |
| − | ===bls. 10 frh.===
| |
| − | <br/>II Margir vilja svívirða faldinn með því, að kalla
| |
| − | <br/>hann <u>hrúts</u> <u>horn</u>, af því, að hann er beygður fram
| |
| − | <br/>á við, þetta er bjánaháttur, sem fellir sjálfan
| |
| − | <br/>sig; því ómögulegt er að gjöra faldinn hlægilegan
| |
| − | <br/>með þessu, og engum hefir dottið þetta í hug nema
| |
| − | <br/>Íslendingum á seinustu tímum, því öllum þjóð-
| |
| − | <br/>um þykir [1]<image>[∫]</image> einmitt fagurt, að hafa frambeygð
| |
| − | <br/>höfuðföt; og það hefir þótt fagurt frá alda öðli
| |
| − | <br/>og hefir enginn spurt íslenzka hrútshyrninga
| |
| − | <br/>um leyfi. En tólfunum kastar þó þegar menn
| |
| − | <br/>ætla að auka álit þessarar hrútshyrningshug-
| |
| − | <br/>myndar með því, að segja að <u>danskir</u> <u>sjó-
| |
| − | <br/><del>her</del>menn</u> hafi fundið upp samlíkinguna; <del>þeir</del>
| |
| − | <br/>aumíngjarnir sem aldrei hafa hrútshorn séð! <del>því til fróð-
| |
| − | <br/>leiks fyrir yður, hrútshyrnings hugmynda</del>
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemd var á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> og hefir þótt
| |
| − | | |
| − | ===bls. 11===
| |
| − | :::11
| |
| − | <br/><del>feður <sup>eður</sup>og mæður, út því að hatur yðar við faldinn
| |
| − | <br/>hefir lagt yður svo laglega á bragði fávisku yðar
| |
| − | <br/>skal eg lata yður vita,
| |
| − | <br/>að danskir hrútar eru kollóttir.</del> Hér má geta
| |
| − | <br/>þess, að hægt er ætíð að finna nógar óhroða sam-
| |
| − | <br/>líkingar um <del>allt</del><sup>margt</sup> í <sup>íslendska</sup> búningnum, [1]<image>[∫]</image> t.d. menn geta
| |
| − | <br/>líkt hinum vanalega útlenda kvennhatti,
| |
| − | <br/>eins og hann tíðkast hér optast, við skinn,
| |
| − | <br/>sem bundið er yfir áburðarkrukku; því hin
| |
| − | <br/>rikkta fliksa, sem er aptan á hálsinum og
| |
| − | <br/>gjörir hvern kvennmann hálslausan, líkist
| |
| − | <br/>mest af öllu, er vér höfum séð, ruðum sem
| |
| − | <br/>nema niðurundan. bandi á kollu skinni; en
| |
| − | <br/>kappinn <del>þykir oss</del><sup>X</sup>[2] ofur áþekkur hálfskrælnuðu
| |
| − | <br/>þöngulhöfði. <sup>því</sup> Á köppunum standa ótal ángar
| |
| − | <br/>út í loptið; <del>engin verður séð aðalstefna þeirra,
| |
| − | <br/>en um horfir hvað og verður svo þetta dýr
| |
| − | <br/>keypta höfuðfat að smekkleysu ginnúnga
| |
| − | <br/>gapi. Það er dýrðleg sjón</del>! – Það liggur í aug-
| |
| − | <br/>um uppi að á hjálmum, sem eru úr málmi geta
| |
| − | <br/>menn haft hvert það lag, er mönnum líkar bezt; hvers
| |
| − | <br/>vegna hafa þá Grikkir valið hinum fagra og fræga
| |
| − | <br/>hjálmi sínum fram beygða lagið? hvers vegna höfðu
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á hægri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> og í hverjum búníng, sem er
| |
| − | <br/>en oss mun ekki skorta
| |
| − | <br/>slíkan varning, ef í það fer,
| |
| − | <br/>því allar gjafir þiggja laun
| |
| − | <br/>sem gefnar eru af góðum hug,
| |
| − | <br/>vér vlju<sup>m</sup><ref>[<corr>viljum</corr>]</ref> því álíta oss skilt að
| |
| − | <br/>koma með sínis horn af þess konar vöru,
| |
| − | <br/>[2] X segjum vér þá<del>ð</del> að sé
| |
| − | | |
| − | ===bls. 12===
| |
| − | :::12
| |
| − | <br/>Romverjar hinir fornu [1]<image>[∫]</image> eins eður meira fram á við beygða?
| |
| − | <br/>hvers vegna höfðu Angilsaxar sína hjálma frambeygða
| |
| − | <br/>eins og fald og Íslendingar eins, og hvers vegna hafa
| |
| − | <br/>flestar þjóðir enn í dag hjálma sína frambeygða?
| |
| − | <br/>[2]er <del>það</del> það af því það þykir flestum fegurst, eður
| |
| − | <br/>er það af því að þeir eru allir smekklausir, nema
| |
| − | <br/>þeir Íslendingar einir <sup>er lyta faldin</sup>? hvort mundi réttara?
| |
| − | <br/> Eptir allt þetta kom<sup>ûm</sup>st <del>og</del><sup>ver</sup> að þeirri niðurstöðu,
| |
| − | <br/>að til þess að geta sannað, að faldurinn sé <i>ljótur</i>
| |
| − | <br/>verði menn að neita því, að nokkur fegurð sé í
| |
| − | <br/>mindasmíða- og málara- íþrótt <i>F</i>orngrikkja og meñ
| |
| − | <br/><sup>verða þá að</sup> afneita alls heimsins fegurðartilfinningu. [3]<image>[∫]</image> En að
| |
| − | <br/>slíkum dómadags þverhöfðum er þó í sannleika
| |
| − | <br/>oskandi að menn gjöri sig ekki. <del>Eg</del><sup>Ver</sup> er<sup><del>um</del></sup> nú svo sann-
| |
| − | <br/>færður um, að faldurinn er af góðum rótum sprottinn,
| |
| − | <br/>og í alla staði bygður á fegurðartilfinning, að <del>og</del><sup>ver</sup>
| |
| − | <br/>hirð<sup>um</sup> alls ekki um hvort margir iða<ref>[<corr>eða</corr>]</ref> fáir kalla hann
| |
| − | <br/>hrútshorn, eða segja, að hjálmar sé hrútshorn og
| |
| − | <br/>að öll íþrótt og smekkur sé vitleysa er ómögulegt
| |
| − | <br/>sé að dæma um; því það er sannað af mörgum,
| |
| − | <br/>að það er rangt <b>eðr</b> Þó menn segi að þeir geti orðið
| |
| − | <br/>[4]sáluhólpnir <u>án allrar fe</u>gurðartilfinningar þá verða
| |
| − | <br/>þeir það ei fremur <del>við</del><sup>með</sup> smekkleysi það géta þeir átt
| |
| − | <br/>víst
| |
| − | <br/> Nú munu menn segja að fyrst það er sami
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> sína hjálma
| |
| − | <br/>[2]<del>en Íslendingar einir hafa smekk?</del>
| |
| − | <br/>[3]<image>[∫]</image> Bæði að fornu og nyu
| |
| − | <br/>[4]<del>[???????]</del>
| |
| − | <br/><del>[???????]</del><ref>[Hér er búið að krassa svo mikið yfir að það er ólæsilegt.]</ref>
| |
| − | | |
| − | ===bls. 13===
| |
| − | :::13
| |
| − | <br/>að, að faldurinn með því forna <sup>lagi</sup> sé ekki íslenskur,
| |
| − | <br/>þá sé ekki vert, að hafa hann. Vér svörum þessu
| |
| − | <br/>einungis því, að faldurinn er ekki einungis íslenskur
| |
| − | <br/>heldur lángtum <del>le</del> eldri; hann er eins og íslenzkan,
| |
| − | <br/>málið, sem nú er, er íslenzka, aður var það norræna
| |
| − | <br/>þar á undan Asíu mál, og kom hingað með <i>Á</i>s
| |
| − | <br/>um eins og faldurinn. Ef menn binda sig við á-
| |
| − | <br/>þekkan einstrengingsskap þessum, þá erum vér
| |
| − | <br/>heldur ekki íslenzkir heldur, Normenn eð aðrir<ref>[ath! óskýr skrift.]</ref>
| |
| − | <br/>Allt verður að hafa sinn uppruna og líkjast ein-
| |
| − | <br/>hverju, og þótt faldurinn líkist hjálmi, þá er hann
| |
| − | <br/>ekki gjörður eptir hjálmunum, og réttar mundi
| |
| − | <br/>vera, að segja að hjálmarnir sé eptir stæling af
| |
| − | <br/>faldinum.
| |
| − | <br/> Sumir þykjast ei skilja hvað faldurinn
| |
| − | <br/>sé, og þykir hann óeðlilegur. [1]<image>[∫]</image><del>En eg vona að faldurinn
| |
| − | <br/>sem frambeygð húfa (því annað er hann ekki í raun
| |
| − | <br/>inni) sé fullt eins eðilegur, ef ekki eðlilegri en
| |
| − | <br/>hver önnur húfa</del>, og eins léttur og haganlegur
| |
| − | <br/>þegar hann er réttur eptir því forna sniði <del>(</del> bréf-
| |
| − | <br/>eða blöðku faldinn tölum vér ekkert um<del>)</del>. Því það er alkunnugt að han [2]
| |
| − | <br/> Niður undan faldinum sest hárið og þegar
| |
| − | <br/>gilt höfuð band kemur um ennið, þá er þetta
| |
| − | <br/>full skrautlegt. Þótt sumir finni það að faldin-
| |
| − | <br/>um að hann er hvítur, þá verður þetta ekki
| |
| − | <br/>talið honum til lasts, þegar menn alhuga
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á hægri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> Vér svörum því: faldurinn
| |
| − | <br/>er frambeygð húfa, eins eðli-legur og hver önnur húfa, og
| |
| − | <br/>[2] er ekki eldri en frá því
| |
| − | <br/>um seinustu aldamót.
| |
| − | <br/>og gétur því eingum skínsöm
| |
| − | <br/>um manni komið til hugar að
| |
| − | <br/>han sé forni faldurin.
| |
| − | <br/>sumir hafa samt verið að
| |
| − | <br/>streitast við af alefli að sanna
| |
| − | <br/>bæði innlenðum og útlendum
| |
| − | <br/>að blöðku faldurin sé sá
| |
| − | <br/>elsti. enn eins á þreifanleg
| |
| − | <br/>vitleisa gétur mönnum ekki
| |
| − | <br/>haldist uppi til leingdar, óhindrað,
| |
| | | | |
| − | ===bls. 14=== | + | ==Sjá einnig== |
| − | :::14
| |
| − | <br/>að vanalegt er að hafa útlenda skrauthatta og kappa
| |
| − | <br/>hvíta, er enginn finnur að, af því það er útlent. <image>[∫ hér hefur ritarinn skrifað á annað blað viðbætur sem eru því settar inn hér í framhaldinu.]</image>
| |
| | | | |
| − | ====bls. 14 (b)====
| + | ==Skýringar== |
| − | :::bl 14 <image>[∫]</image> í annari línu
| |
| − | <br/>sumir vilja bera á móti því að það hafi áður
| |
| − | <br/>verið síður að sína hárið niður undan faldinum,
| |
| − | <br/><sup>vér</sup><del>eg</del> höfu<sup>m</sup> áður <del>þóst verða var við</del> sagt að þellað<ref>[<corr>þettað</corr>]</ref>
| |
| − | <br/>muni vera æfa gamall siður [1]<image>[∫]</image> og finst <sup>oss,</sup><del>mér</del> martí sög-
| |
| − | <br/>on um benda á þáð, enda höfim <sup>vér</sup><del>og</del> mikið stirkst
| |
| − | <br/>í þessari trú, við það að <del>og</del><sup>vér</sup> höfumm séð mindir <del>er</del>
| |
| − | <br/>sem eru gérðar 1680 á hverjum hárið sést niður
| |
| − | <br/>undan faldinum, en þá er eitt sem best sannar
| |
| − | <br/>að þessi vor til gáta muni vera rétt, vestur í
| |
| − | <br/><i>Ö</i>nundarfirði hefir verið alvenja að láta alt
| |
| − | <br/>hárið sjást niður undan faldinum, og það í
| |
| − | <br/>manna minnum sem nu lifa, og sem eru tæplega
| |
| − | <br/>miðaldra. vegna þess að þettað hefir einmidt
| |
| − | <br/>haldist við á þeim af skéktasta stað á landinu
| |
| − | <br/>á lítum <del>og</del><sup>vér</sup> mikla á stæðu til að halda að þettað
| |
| − | <br/>sé sá forni siður
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> sjá ní
| |
| − | <br/>félagsrit
| |
| − | <br/>17 ár <ref>Sigurður Guðmundsson: „Um kvennbúnínga á Íslandi” <i>Ný félagsrit</i> 17. árg. (1857) Forstöðunefnd: Arnljótur Ólafsson, Gísli Bryjnúlfsson, Grímur Þorgrímsson, Jón Sigurðsson, Guðbrandur Vigfússon. Kaupmannahöfn 1857, bls. 1-53: [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pubId=67&lang=is]</ref>
| |
| − | | |
| − | ===bls. 14 frh.===
| |
| − | <br/>Vér verðum að geta þess að sá helzti munur, sém
| |
| − | <br/>er á fornaldarfaldinum og þeim, er vér höfum
| |
| − | <br/>stungið upp á, er sá, að hin forni var vafinn
| |
| − | <br/>upp úr tröfum <ref>[„traf <i>trafs, tröf</i> HK 1. ferhyrndur hvítur klútur (með fjórum skautum), einn af tveimur til fimm, sem notaðir voru til þess að vefja trafafald (skautafald), höfuðbúnað íslenskra kvenna (frá 16. öld til um 1800)”<i>Íslensk orðabók</i> Reykjavík 2002.]</ref> og beygður svo fram á við;
| |
| − | <br/>til þess þurfti sérskilda æfingu [1]<image>[∫]</image>, en vér höfum
| |
| − | <br/>stungið upp á að hafa <sup><b>faldin</b></sup><del>hann</del> sniðinn og saum-
| |
| − | <br/>aðan sem aðra tilbúna húfu, er menn gætu
| |
| − | <br/>fljótlega sett á höfuð sér. Vér ætlum að þetta
| |
| − | <br/>sé ei skaðleg breyting, þegar ekki er meiru
| |
| − | <br/>breitt [2]<image>[∫∫]</image> En þess má og geta, ef menn spyrja
| |
| − | <br/>af hverju menn viti hvernig faldurinn hefir
| |
| − | <br/>verið áður, að þá liggur svarið við: af mynd-
| |
| − | <br/>um sögum og kvæðum. Koffrið <ref>[Merking orðsins er útskýrir Sigurður hér í textanum sem orð dregið af þýska orðinu kopf eða höfuð. Sigurður og félagar mæla gegn notkun þess orðs.]</ref> halda menn að
| |
| − | <br/>hafi einungis verið brúðar búníngur, en það er
| |
| − | <br/>rángt, og biðjum vér menn að líta á myndir
| |
| − | <br/>í ferðabók Eggerts Ólafssonar. Þar finst mynd-
| |
| − | <br/>uð brúðir í öllu brúðarskarti, og einnig meiri
| |
| − | <br/>háttar úng <del>meg</del><sup>mær</sup>, sem ekki er í brúðar-
| |
| − | <br/>búníngi og hefir hún eins koffur og brúðurin
| |
| − | <br/>nema búðarkoffins er lítið eitt þéttara
| |
| − | <br/>sbr mynd af brúðargáng frá 16. öld, sém enn
| |
| − | <br/>eru til. <del>Ka</del> Vér hofum hér orðið <u>koffur</u>, því
| |
| − | <br/>það er orðin lenska, að hafa það orð um <u>höfuð
| |
| − | <br/>band</u> og <u>gullband</u> eður <u>gullhlað</u>. Vér viljum
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> og var þettað ekki alllítill
| |
| − | <br/>vandi ef vel átti að fara,
| |
| − | <br/>enda var þessi að ferð opt
| |
| − | <br/>orsök til að faldarnir urðu
| |
| − | <br/>mjög misjafnir og opt ljótir
| |
| − | <br/>hjá þeim er miður voru
| |
| − | <br/>vel að sér.
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> enða gétur <sup>og</sup> vel verið a hinir
| |
| − | <br/>fornu faldar hafi tíðum
| |
| − | <br/>verið sniðnir og saum aðir
| |
| − | <br/>því sturlúnga gétur um
| |
| − | <br/>lín hufur á konum, er <del>og</del><sup>ver</sup>
| |
| − | <br/>higg<sup>jum</sup> að hafi verið eins konar
| |
| − | <br/>fald tegund.
| |
| − | | |
| − | ===bls. 15===
| |
| − | :::15
| |
| − | <br/>stínga upp á að fólk. leggi niður þetta orð, því það
| |
| − | <br/>er slæmt orð og ilt mál, og mun= ver afbökuð
| |
| − | <br/>þjóðverzka og komið af <u>“kopf”</u>= höfuð. En
| |
| − | <br/><u>höfuðband</u>, <u>hofuðdre<del>j</del>gill,</u> <u>gullband</u> og <u>gullhlað</u> er
| |
| − | <br/>allt gömul og góð íslenzka um sama hlut.
| |
| − | <br/>Höfuðdukurinn er mjög gamall, sem sögurnar
| |
| − | <br/>sýna; eg hefi og kvennmanns mynd er mun
| |
| − | <br/>vera frá 15. öld; þar sést faldurinn, og er
| |
| − | <br/>kastað höfuðdúknum yfir faldinn og fellur
| |
| − | <br/>hann aptur af faldinum , en einnig mun
| |
| − | <br/>höfuð dúkur inn hafa fallið niður undan
| |
| − | <br/>faldinum að aptan, eins og á normandiska ind verska
| |
| − | <br/>og kákasiskafaldinum. Margar af öldrað
| |
| − | <br/>um<ref>[<corr>öldruðum</corr>]</ref> konum halda að það sé ómogulegt að
| |
| − | <br/>annar búníngur sé gamall og íslenzkur en
| |
| − | <br/>sá sem þær sáu <del>hjá</del> á ömmu sinni, elsku
| |
| − | <br/>kerlingarnar mínar! Ísland hafði verið byggt
| |
| − | <br/>í mörg <sup><b>ár</b></sup> áður en hún amma ykkar var gétin
| |
| − | <br/>og á þeim árum skeði margt, sem amma
| |
| − | <br/>ykkar heyrði ekkert talað um. Nú þykir
| |
| − | <br/>vis ekki þörf að tala meira um faldinn að
| |
| − | <br/>sinni. En vita skulu menn það að vér géfum
| |
| − | <br/>ekki upp vörnina héðan af heldur en híngað
| |
| − | <br/>til fyrir einúngis sannanalausum dómum,
| |
| − | <br/>en fyrir sannleikanum viljum vér víkja úr
| |
| − | <br/>vegi <sup>hvaðan sem han kémur</sup>, og greiða götu hans ef oss er það unt.
| |
| − | ::: Sigurður Guðmundsson
| |
| − | <!--TEXTI ENDAR HÉR -->''
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Gæði handrits''':
| |
| − | * '''Athugasemdir''': Safn Sigurðar Guðmundssonar Aðfangabók Þjóðminjasafns Íslands, bls. 101: „5. Ritgerðir um kvenbúninginn. Mappa, fjólublá að lit með svörtum dílum. 19.5 x 24.2 cm. Spottar hafa verið áfastir spjöldunum til að binda möppuna saman, en nú er aðeins annar þeirra til staðar. Í möppunni eru þrjár ritgerðir um kvenbúninginn: [Faldurinn er fyrsti hlutinn. Sá hluti er ekki skrifaður] með hendi Sigurðar, en bæði athugasemdir og undirskrift er hans.”
| |
| − | * '''Skönnuð mynd''':
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Skráð af''': Edda Björnsdóttir
| |
| − | * '''Dagsetning''': 06.2012
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ====Sjá einnig====
| |
| − | ====Skýringar====
| |
| | <references group="sk" /> | | <references group="sk" /> |
| − | ====Tilvísanir====
| + | ==Tilvísanir== |
| | <references /> | | <references /> |
| − | ====Tenglar====
| + | ==Tenglar== |
| − | | |
| − | [[Category:Ritgerðir]][[Category:All entries]]
| |
| − | | |
| − | * '''Handrit''': SG: 05:5 Ritgerðir um kvenbúninginn
| |
| − | * '''Safn''': [http://www.thjodminjasafn.is Þjóðminjasafn Íslands]
| |
| − | * '''Dagsetning''': XXX
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Lykilorð''': smekkur, skott húfa, þjóðbúningur, konur, karlar, þjóðlitur, húfubúningur, handverk
| |
| − | * '''Efni''': Hér er Sigurður að reyna að sannfæra konur um ágæti þjóðbúningsins og svarta litarins: „það gétur verið að þeim þíki það að honum að han er svartur en ef so er þá verð eg að benda þeim á að það er sá litur sem best á við hin <i>Í</i>slendsku hörunds liti og þess vegna er han orðin þjóðlitur [...] og þar að auki er sá litur eftir allra síðara þjóða dóm sá eínasti sem ekkért ilt verður sagtum við kvaða tækifæri sem han er b<sup>o</sup>rin han á við að bera ef vill hvurs dagslega og á hátíðum í sorg og gleði og við öll tækifæri".
| |
| − | * '''Nöfn tilgreind''':
| |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ==Um húfu búníngin==
| |
| − | * <span style="color:#5b0b16">'''Texti'''</span>:
| |
| − | ''<!-- SETJIÐ TEXTA HÉR Á EFTIR.-->
| |
| − | [aukablað]
| |
| − | „Ritgerð: „Um húfubúninga”, á einu blaði sbr. Um íslenzkan faldúning, bls 8 o.áfr.” <ref>[Þetta er athugasemd frá starfsmanni Þjóðminjasafnsins. Ritgerðin hefur verið lögð í þetta blað.]</ref>
| |
| − | | |
| − | ===bls. 1===
| |
| − | :::Um húfubúníngin
| |
| − | | |
| − | <br/>Það hefur verið gamalt á lit hjá öllum þjóðum sem hafa
| |
| − | <br/>haft mikla fegurðar tilfining að þegar buningurin er
| |
| − | <br/>sem ein faldastur [1]<image>innsetningarmerki, hér eftir táknað sem: [∫]</image> og <sup>sem mest</sup> samsvarandi hinûm [∫]<sup>[∫]fagra</sup> man<sup>n</sup>ligu
| |
| − | <br/>vegsti að því fagrari sé han hin <i>Í</i>slendski húfu búníngur
| |
| − | <br/>hefur <del>báða</del><sup>alla</sup> þessa kosti maskje framm ifir flesta aðra búnínga
| |
| − | <br/>það er hinum íslenðsku konûm til sóma að <b>þær h</b>afa
| |
| − | <br/>fu<sup>n</sup>ðið upp slíkan búníng, en það er undar legt að það lítur
| |
| − | <br/>út sem <del>baðir</del><sup>allir</sup> þessir kostir spilli firir þessum fagra búníng
| |
| − | <br/>af því men alment ekki kuna að meta þá,
| |
| − | <br/>eg vil taka til dæm is að ein kona sé mjög fríð sínûm
| |
| − | <br/>og hefi fagurt vagstar lag, það er eingin efi á að hennar
| |
| − | <br/>fegurð sýnir sig best þegar hún er sem ein faldast búin
| |
| − | <br/>þettað er eðlilegt því þá er ekkert smá flíngur sem <del>dregur</del>
| |
| − | <br/>glepur firir auganu eða <del>dregur</del><sup>tætir</sup><ref>[<corr>tælir</corr>]</ref> það frá andlitinu eða
| |
| − | <br/>öðru sem það leítar að, <del>þessi regla gétur gilt firir alla men</del>
| |
| − | <br/>eg neita ekki að þær kuni þenan galdur stundum [∫]<sup>[∫]en þímiður of skjaldan</sup>
| |
| − | <br/>en <sup><del>þóað</del></sup> hinar sem fegurðar dísírnar hafa lán að meina<ref>[ath! óskýr skrift]</ref> af
| |
| − | <br/>síni fegurð bera<sup>opt</sup> skaut <ref>[<corr>skraut</corr>]</ref>og lit klæði sjálfsagt til að tæla
| |
| − | <br/>o<sup>k</sup>kar augu frá a<sup>n</sup>ð litínu, eða af því að þær halda að fegurðar
| |
| − | <br/>dísirnar muni verða ser líkn sam ari firir það, <sup>[2](*</sup> eg vildi
| |
| − | <br/>óska að þeirra ósk uppfitist, <sup>bæði</sup> í því og öðru, þó að þettað sé
| |
| − | <br/>óþarfi af þeim, af því að náttúran hefur svo <del>ve</del>haganlega
| |
| − | <br/>hlíðrað til við þær og okkur í því máli, að láta þettað máltæki
| |
| − | <br/>sannast svo vet<ref>[<corr>vel</corr>]</ref> (sínum augum lítur hver á sílfrið)
| |
| − | <br/><i>E</i>g veit ekki hvaða or sök er til þess að það lítur út sem margar
| |
| − | <br/>meiri hattar konur helsti kaup stöðum og líka sumstaðar
| |
| − | <br/>anarstaðar þíkj<del>a</del>st of góðar til að b<sup>e</sup>ra hin <i>Í</i>slendska húfu
| |
| − | <br/>búníng það kémûr líklega af því að þær víta að konur
| |
| − | <br/>i stór bæum bera <i>N</i>orður hálfu búnínga, [3]<sub>(*</sub>
| |
| − | <br/>það gétur verið að þeim þíki það að honum að han er svartur
| |
| − | <br/>en ef so er þá verð eg að benda þeim á að það er sá litur sem best
| |
| − | <br/>á við hin <i>Í</i>slendsku hörunds liti og þess vegna er han orðin
| |
| − | <br/>þjóðlitur [4]<sub>(*</sub> og þar að auki er sá litur eftir allra síðara þjóða
| |
| − | <br/>dóm sá eínasti sem ekkért ilt verður sagtum við kvaða
| |
| − | <br/>tækifæri sem han er b<sup>o</sup>rin han á við að bera ef vill hvurs
| |
| − | <br/>dagslega og á hátíðum í sorg og gleði og við öll tæki
| |
| − | <br/>færi, en hvur veit nem að þeim þíki hítt að honum að
| |
| − | <br/>han sé of grófur en þá verð eg atur að benda þeim á að
| |
| − | <br/>hið kvennlíga hörûnd <sup>verður</sup><del>er</del> aldrei ens fagurt og þegar
| |
| − | <br/>men sjá þaðí samanburði við ein föld og nokkuð gróf
| |
| − | <br/>klæði, han er ekki heldûr svo grófur að það beri á því
| |
| − | <br/>nú eru þær tekknar upp á þeim ó þarfa að þær eru farnar
| |
| − | <br/>að sníða peisurnar úr klæði sem aldrei gétur eíns
| |
| − | <br/>hagan lega lagað sig eftir vegstín ûm eða farið eíns
| |
| − | <br/>vel og prjón peísan, á meðan húfan er prjónuð á
| |
| − | <br/>peísan líka að vera það því anars á það ekki saman,
| |
| − | <br/>ûm pílsíð geri <sup><del>það</del></sup> mína til þó að það væri úr klæði
| |
| − | <br/>þó að þessí búníngur sé fagur þá hefur þeim samt tekist
| |
| − | <br/>[5]*að aflaga han talsvert með að hafa skúf hólkana
| |
| − | <br/>eins stóra og meðal kven písk hólka, svo að þessi þungi
| |
| − | <br/>hólkur togar húfuna niður af höfðínû á þeim,
| |
| − | <br/>það er fagurt að sjá mátu lega lángan skufí <sup>og hólk</sup> í húfu en eins
| |
| − | <br/>er það fagurt þegar það er of langt og <sup>of</sup> stórt,
| |
| − | <br/>og alt þess hattar [6]<del>óhóf</del> eiga men að varast því með
| |
| − | <br/>þvi með því má skjemma alt hvað <del>gott</del><sub>ágjætt</sub> sem það annars er,
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir eru á vinstri spássíu:]
| |
| − | <br/>[1] haganlegastur eptir lopts
| |
| − | <br/>laginu
| |
| − | <br/>[2](* að þær bera lit klæði,
| |
| − | <br/>[3] (* en sé svo þá ber firi þeim
| |
| − | <br/>eins og karlinum sem smíðaði
| |
| − | <br/>negluna <ref>[ath! þetta orð]</ref> áður en han smíðaði
| |
| − | <br/>skipið. _____________
| |
| − | <br/>[4] nóta
| |
| − | <br/>(* það ma eíngur miskilja mig
| |
| − | <br/>þó eg færi sannanir firir að svartí
| |
| − | <br/>líturin sé fagur og að húfu
| |
| − | <br/>buníngurin egi að hafa þan lít.
| |
| − | <br/>eg læt það sanda sem eg hefi
| |
| − | <br/>talað um við við vík andi lítunum
| |
| − | <br/>á fald búníngnum því han
| |
| − | <br/>er hátíða búníngur ogmá
| |
| − | <br/>þess vegna vera skrautlegur ef
| |
| − | <br/>men vilja
| |
| − | <br/>[5]*vonum
| |
| − | <br/>fra mar
| |
| − | <br/>[6]hófleísi
| |
| − | | |
| − | ===bls. 2===
| |
| − | | |
| − | <br/> ef skúf hólkurin á að vera mátu lega stór þá má
| |
| − | <br/>hann aldeí ná niður firir húfu brúnína, en skottíðmá ekki
| |
| − | <br/>vera stórt því þá verður holkur in of litill það er ekki
| |
| − | <br/>fagurt að hafa húfuna of <del>litla</del> stóra en aptur er það
| |
| − | <br/>líka ljótt og heimskulegt að hafa hana of litla því
| |
| − | <br/>þá gétur hún ekki tollaðá höfðinu <del>firir</del> stærðiñi á
| |
| − | <br/>þessu géta men ekki ákvarðað því konur hafa íns lega
| |
| − | <br/>stærð og eftir því á húfan að vera, maður verður að treísta
| |
| − | <br/>að þær ekki fari of lángt frá <sup>mundangs<ref>[ath! óskýr skrift]</ref></sup> meðal hofinu, þær eru nú
| |
| − | <br/>farnar að hafa flaujelíð framan á peísûnii vo<ref>[<corr>svo<corr>]</ref> á kaf
| |
| − | <br/>lega breiðt að það nær nærri miðja leið út að hand =
| |
| − | <br/>leggjum, oga er monum nær það nærri miðja leið frá
| |
| − | <br/>ulflíð til olnboga, þettað er eitt af hóf leisonum,
| |
| − | <br/>þettað tvent ætti að vera talsvert mjórra en það er
| |
| − | <br/>oft<del>ar</del> og hvurn tveggja herum bil jafn <del>lángt</del> breiðt
| |
| − | <br/>húfu búníngín ættu allar <sup>íslendskar</sup>konur að bera <sup>helst hvundag</sup>úngar og gamlar
| |
| − | <br/>tígnar og útígnar, þær eiga að láta sér þíkja <del>somi</del> <i>V</i>irðingi
| |
| − | <br/>að bera sín egin handa verk utaná sér, úr því efni
| |
| − | <br/>sem þær géta veitt sér í landinu sjálfu, en ekki að
| |
| − | <br/>sýna sig meiri háttar eín úngis ímeð útlendu klæða
| |
| − | <br/>smíði úr út lendu efni <sup>því</sup> öll þeiia fram gánga og
| |
| − | <br/>lát bragð mun lýsa hvurt þær eru sanar lega meiri
| |
| − | <br/>háttar, en ekki klæðin, eg neita því ekki að þettað hafi
| |
| − | <br/>ogn lagast á seirni ár um en þá miklu miður en
| |
| − | <br/>skildi, það eru undur að öllum <del>konum</del><sup>kventi</sup><ref>[<corr>kvendi</corr>]</ref> skuli ekki
| |
| − | <br/>þikja víðring að að bera slíkan búning
| |
| − | <br/>ó! hvað við karlmennir gétum öfundað þær
| |
| − | <br/>eg vildi óska að við hefðum buníng sem gérði okkur
| |
| − | <br/>eins fagra og þeirra gérir þær, við aumíngjarnir
| |
| − | <br/>höfum aûngvan þjoð búning leíngur
| |
| − | <br/><sup>_____</sup>eg verð um leið að drepa á upp runa húfu búningsins
| |
| − | <br/>sú fírsta rót til húfu búningsíns er ekki eldri en frá 17 eða 18 öld
| |
| − | <br/>peisan er lík lega <del>líklega</del> minduð af hollenskri treyju<sup>(mussu)</sup> sem var
| |
| − | <br/>nokkuð á þekk, skott húfan held eg sé al gjör lega <i>Í</i>slendsk,
| |
| − | <br/>hún var með alt öðru lægi þegar þeir elstu men sem nú
| |
| − | <br/>lífa fírst muna til þá báru karlmen skott húfu <sup>bláa</sup> með laungu skotti og
| |
| − | <br/>laungum <sup>tvína</sup> skúf <ref>[ath! óskýr skrift]</ref> líka og konur bera nú, en konur sem báru
| |
| − | <br/>húfu höfðu hana stóra eñmeð litlum skúf saumaðan úr mjófum
| |
| − | <br/>klæðis leíngjum sem þær kölluðu <u>hnappa skúf</u>, þættað hafa
| |
| − | <br/>gamlar konur og karlar sagt mér, <del>sona</del><sup>kven</sup> húfan hefur án
| |
| − | <br/>efa mindast ur karlmans húfuni og breist smá saman
| |
| − | <br/>þangað til hún var orðin eins og hún er nú, en nú má
| |
| − | <br/>hún ekki breitast meir því nú hefur hún náð siñí mestu og
| |
| − | <br/>full komnûn þegar hún er rétt í lægínu.[1]<image>[∫]</image>
| |
| − | <br/>upp hluturin <sup>herumbil</sup> með þí læi sem við nú höfum er holleskur
| |
| − | <br/>han sér maður opt á hollensku<sup>m</sup> mindum fra 17 öld
| |
| − | <br/>með millum og silfur reim líkt og á þeim íslendska [2]<image>[∫]</image>
| |
| − | <br/>en þettað hefur alt saman <sup>líka</sup> nokkuð breíst og <del>það</del><sup>maskje</sup> til betra
| |
| − | <br/>þegar þat er rétt, og nú er það orðið þjóðlegt og þess
| |
| − | <br/>vegna eíið þíð að hatda<ref>[<corr>halda</corr>]</ref> af því þettað er al <i>Í</i>lendskur,
| |
| − | <br/>búníngur eg ætla ekki að biðja ûm af sökun þíeg hafi verið
| |
| − | <br/>nokkuð skorin orður í þessu máli, þið vitið sjálfar að sá er ekki
| |
| − | <br/>góður vínur sem segir vín sínum altaf í vil,
| |
| − | <br/>svo segir í Hafamálum
| |
| − | <br/> eru sá vinr örum er vilt endir
| |
| − | <br/> eítt segjr
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! eftirfarandi athugasemdir voru á hægri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/><ref>[ath! óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image>þessi má ekki verða marg
| |
| − | <br/>brollnari [<corr>marg brotnari</corr>en han er nú því
| |
| − | <br/>það á ekki við hans eðli
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> han er eíns góður og <i>Í</i>slendskur
| |
| − | <br/>fírir það <del>því</del> því alt verður
| |
| − | <br/>að hafa ín uppruna ein hvur
| |
| − | <br/>staðar frá
| |
| − | <!--TEXTI ENDAR HÉR -->''
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Gæði handrits''':
| |
| − | * '''Athugasemdir''': Safn Sigurðar Guðmundssonar Aðfangabók Þjóðminjasafns Íslands, bls. 101: „5. Ritgerðir um kvenbúninginn. Mappa, fjólublá að lit með svörtum dílum. 19.5 x 24.2 cm. Spottar hafa verið áfastir spjöldunum til að binda möppuna saman, en nú er aðeins annar þeirra til staðar. Í möppunni eru þrjár ritgerðir um kvenbúninginn[...]” Þessi hluti heitir Um húfubúníngin og er á einu blaði 20,9x34,1cm.
| |
| − | * '''Skönnuð mynd''':
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Skráð af''': Edda Björnsdóttir
| |
| − | * '''Dagsetning''': 06.2012
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ====Sjá einnig====
| |
| − | <br/>SG:05:8 Um þjóðbúninginn. Þar er að finna punkta sem Sigurður vann úr í þessa ritgerð.
| |
| − | <br/>Sigurður Guðmundson: <i>Um íslenzkan faldbúníng: með myndum</i> Guðrún Gísladóttir bjó til prentunar, Kaupmannahöfn 1878.
| |
| − | | |
| − | ====Skýringar====
| |
| − | <references group="sk" />
| |
| − | ====Tilvísanir====
| |
| − | <references />
| |
| − | ====Tenglar====
| |
| − | | |
| − | [[Category:Ritgerðir]][[Category:All entries]]
| |
| − | | |
| − | * '''Handrit''': SG: 05:5 Ritgerðir um kvenbúninginn
| |
| − | * '''Safn''': [http://www.thjodminjasafn.is Þjóðminjasafn Íslands]
| |
| − | * '''Dagsetning''': XXX
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Lykilorð''': skikkjur, möttull, skorband, hálsmen, men, skart, kyrtill, skautbúningur, belti, nam kirtill, orðskýringar, vefnaður, hlað/hlaða, spjaldvefur, kínga [ath! ekki í þeim orðabókum sem ég leitaði í. Sigurður segir það vera hálsskart.], spöng, brautargangshöfuð (kven hálsmál á kirtli), stokkabelti, silfurbelti, steina sörfi (hálsband), drag kirtill (síður kirtill), brinserkur, festabaugur, arm hríngja, vass föt, kubl með hött, úlpa, orðskýringar.
| |
| − | * '''Efni''': Sigurður lýsir hér skraut og klæðaburði til forna með tilvísunum í hinar ýmsu fornsögur.
| |
| − | * '''Nöfn tilgreind''': Þóra Borgar hjörlur?, Haraldur Hárfagri, Haukur Nábrók, Ólafur Triggvason, Hallgerður Langbrók, Skarphéðin, Egill, Arinbjörn, Þóra hlaðband, Björn Hítdæla kappi, Oddný Eýkindill?, Magnús Hákonarson, Ólafur Kírra?, Gunnlaugur í Ormstúngu, Helga Fagra, Þórður Ingunnarson, Guðrún Osvífursdóttir, Gísli Súrsson, Sverrir (Sverrissögu), Ingibjörg Sturludóttir, Kormákur (Kormákssögu), Hákon Hákonarson, Örfar Oddur (Örfar Odds sögu), Þrumuguðinn Þór, Sigurður Fáfnisbani, Brynhildur (Buðladóttir?), Rögnvaldur Jarl
| |
| − | ----
| |
| − | ==Skikkjur, möttlar og skorbönd==
| |
| − | * <span style="color:#5b0b16">'''Texti'''</span>:
| |
| − | ''<!-- SETJIÐ TEXTA HÉR Á EFTIR.-->
| |
| − | ===Aukablað===
| |
| − | <br/>„Ein skrifuð örk, sem er hluti af
| |
| − | <br/>handriti Sigurðar að ritgerðinni um
| |
| − | <br/>kvenbúninga á Íslandi, Ný félagsrit
| |
| − | <br/>1857.” <ref>[Þetta er athugasemd frá starfsmanni Þjóðminjasafnsins. Ritgerðin hefur verið lögð í þetta blað.]</ref>
| |
| − | <br/>
| |
| − | ===Fylgiblað===
| |
| − | <br/>[Fylgiblað blátt að lit og prentmerkt: „Just. Min. Dpt.”. Á því er hringlaða blýants teikning, líklega snið af skikkju eða möttli.]
| |
| − | <br/><image>hringlaga snið</image>
| |
| − | <br/>
| |
| − | ===bls. 1===
| |
| − | <br/>stundum heitir týgillin skikkju bönd og það er ein sönnun firir
| |
| − | <br/>að skikkja og möttull<ref>Möttull karlkyns orð. „skikkja, ermalaus yfirhöfn (t.d. notuð við skautbúning.” <i>Íslensk orðabók. Þriðja útgáfa, aukin og endurbætt</i> Reykjavík 2002</ref> hafi verið það sama, sjá Harald<sup>a</sup>r s:harðraða<ref>[ath! óskýr skrift]</ref> <i>C 96</i>.<ref>[Ath! Skrift]</ref>
| |
| − | <br/>því <sup>tugla</sup><ref>[ath! óskýr skrift. Hlítur að eiga að vera <corr>tígla</corr>]</ref> möttullin dregur nafn sítt af týglinum, stundum <br/>haf s<sup>k</sup>íkkjurnar
| |
| − | <br/>verið fagurlega gull búnar sjá þátt <i>H</i>auks nabrókar <i>Cap1.</i> og <i>Ó</i>lafs s:
| |
| − | <br/><i>T</i>riggvasonar <i>Cap 195.</i> stundum h<sup>l</sup>aðbúnari í <i>S</i>ka<sup>u</sup>t niður sem skikkja
| |
| − | <br/><i>H</i>allgerðar sjá <i>N</i>jálu <i>Cap 33.</i> en nu er eftir að víta hvað orðið <u>hlað</u>
| |
| − | <br/>merkir það er nokkuð óljóst, eg held það sje somu og gull ofín ræma
| |
| − | <br/>eða gull leggíng, því í Guðrúnar kvðu<ref>[<corr>Guðrúnar kviðu<corr>]</ref> 2 hefur orðið að hlaða söm<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/>merkíng og að vefa<ref>[ath! óskýr skrift]</ref> þar segir svo,
| |
| − | <br/><i>H</i>unskur meijar þær og gjöra gull fagurt
| |
| − | <br/>er hlaða spjöldum, svá at þér gaman þíkkir,
| |
| − | <br/>her má sjá að orðið að <u>hlaða spjöldum</u> hefur sömu merkíng og það
| |
| − | <br/>og það sem við köllum en í dag að spjald veva og hafa þær ofið gulli
| |
| − | <br/>í vefin, orðin að <u>hlaða</u> og leggja er unu<ref>[Ath! Óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/> f<sup>r</sup>emur ná skild að mer kingu
| |
| − | <br/>menn segja að leggja garð (<i>R</i>ígsmál) og <u>hlaða</u> garð; <u>hlaða</u>einum og
| |
| − | <br/>og <u>leggja</u>eínu að velli, en nú kalla menn og leggíngar á fati og ætla
| |
| − | <br/>eg því að <u>leggíng</u> og h<sup>l</sup>að sé eitt og hið sama hlað er því an efa gull
| |
| − | <br/>eða silki ofíð band eða ræma, en ekki (sem sumir halda) ræmu sett gull
| |
| − | <br/>plátum(plötum) því það væri þá orðað örðu vísi til dæmis plátu
| |
| − | <br/>búinn, gull hlað um enni merkir líka sama og gull eða silki ofín
| |
| − | <br/>ræma í <i>N</i>jálu <i>Cap: 121.</i> segir að <i>S</i>karpheðin hafði <i>S</i>ilkihlaðum
| |
| − | <br/>hárið og er þar meint silki ræmu eða silki ofin, og sannar það það
| |
| − | <br/>eg hefi áður sagt, en þegar hárbandíð var búið með plátum
| |
| − | <br/>gull tölum eða gull knútum sem segjr í <i>N</i>jálu <i>Cap <del>12</del>13.</i> þá heitir
| |
| − | <br/>það ekki <u>hlað</u> heldur <u><i>S</i>korband</u> (en skör er hár) þegar skorböndin
| |
| − | <br/>voru gerð með þeím hætti, voru þaug sívalt band sem gulltölur
| |
| − | <br/>(gullknútar) vóru dreignar u<sup>p</sup>pá eins og sjá má af gömlũm minðum
| |
| − | <br/>á <u>kíngum</u> frá 8-9 öld þessi bönd hafa opt verið mjög dýrmæt og
| |
| − | <br/>stũndũm verið tígnar mark konúnga því segir <i>E</i>gill um
| |
| − | <br/><i>A</i>rinbjörn sem hilðíngur
| |
| − | <br/>han <u>drag seil</u> heinnar spanna.
| |
| − | <br/>um eign gat
| |
| − | <br/>hér kallar hann hið dýra gull og ef til vill gim steinũm setta
| |
| − | <br/>skorband dragseil <ref>[ath! óskýr skrift]</ref> höfudsins (eirnanna) og er það rett nefni,
| |
| − | <br/>því tölurnar vóru dreignar uppá band, sem á seil,
| |
| − | <br/>en hlaðið hefur verið nokkuð þun<sup><del>n</del></sup> ræma, og því heitir það stundum
| |
| − | <br/>höfuð dregill, sjá <i>G</i>rænlenginga þátt <i>Cap 5</i>, dregill merkir sama og
| |
| − | <br/>þun ræma því sokka bönd eru kolluð dreiglar sjá <i>N</i>jálu 135, stundum
| |
| − | <br/>vóru skorböndin mjór gull hríngur sem var settur ofan á höfuðið
| |
| − | <br/>og svo mun höfuð band <i>F</i>ullu hafa <ref>[ath! óskýr skrift]</ref> átt að vera, stundum spaun<sup>n</sup>g
| |
| − | <br/>að framan en band að aftan, af þess háttar <sup>skor</sup>böndum hafa men fundið
| |
| − | <br/>morg í jörðu, á stöðum þar sem <i>S</i>káldin ken<sup>n</sup>a hl<sup>a</sup>dið <ref>[ath! óskýr skrift]</ref> til
| |
| − | <br/>vöðva eða handar, þá á það að skiljast um hrínga og annan kven<sub>=</sub>
| |
| − | <br/>búnað, þannig heitir þóra <u>hlað</u>hönd<ref>[ath! óskýr skrift.]</ref>, og <i>B</i>jörn <i>H</i>ítdæla kappi segir
| |
| − | <br/><i>O</i>ddnyju eýkindil,
| |
| − | <br/> hrinja hart á dýnũ <u>hlöð</u> eýkindils vöðva
| |
| − | <br/>þaníg segist og <u>hlaðin</u> háls menjum því gullið er þungi handar
| |
| − | <br/>og voðva, þoað<ref>[ath! óskýr skrift]</ref> rettar bætur <i>M</i>agnúsar Hákonarsonar géti um
| |
| − | <br/>plátu búnað á klædum og segi að það hafi verið gamall síður,
| |
| − | <br/>þá er first óljóst hvað han meínar gam alt ef það var 100 ára
| |
| − | <br/>gat það heitið gamalt, það er um að, að men víta að <i>N</i>ordmen
| |
| − | <br/>á þeím dögũm <sup>og fir</sup> vóru orðnir miklir óhófs men í klæðum sjá
| |
| − | <br/>heimskringlu [1]<image>[∫]</image> þettað sannar ekki að plótu búnaður í klæðũm
| |
| − | <br/>hafi verið almennur a<sup><i>Í</i>slandia</sup> sögu öldinni, af því <sup>Íslendsku</sup> sögurnar geta
| |
| − | <br/>ekki um það, og men hafa fundið mjög lítið (eða ekkjert) af þess-
| |
| − | <br/>hattar í jörðu, en men vilja víta sniðið á möttlinũm
| |
| − | <br/>þá verður maður að hugsa sér að han sé lagður niður og
| |
| − | <br/>breiðður út þá lítur han út eins og half kríngla [2]<image>[∫]</image> alt í
| |
| − | <br/>kring var gilt ræma og míð partin af hinni beínũ hlið hálf
| |
| − | <br/>krínglũnnar, lagði maður ýfir herðarnar, og þar í vóru
| |
| − | <br/>festín týglarnir en hornin hálf krínglũnnar vóru Skaut<sub>=</sub>
| |
| − | <br/>in, á mötlinum var ekkert reglu legt háls mál, heldur
| |
| − | <br/>var hálsmálið og barmãrnir ein beín lína, eins og á sjali,
| |
| − | <br/>sá hluti sem var ættlaður fírír vanalegu <sup>hér ũmm bil</sup> niður á miðjan legg,
| |
| − | <br/>karlar og konũr höfðu eins mottla sem sjá má af því að þeir
| |
| − | <br/>gafu þá of t unnũstũm sínum til dæmis <i>G</i>ũnnlaugur <i>O</i>rmstún=
| |
| − | <br/>ga gaf <i>H</i>elgu ini fögru möttul sin,
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[ath! Eftirfarandi athugasemdir voru á vinstri spássíu. Númeramerkt hér]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> Ólafs sögu kírra
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> stundum hefur han
| |
| − | <br/>verið nokkuð meira
| |
| − | | |
| − | ===bls. 2===
| |
| − | <br/>og sem segir í <i>E</i>rfða tali í <i>J</i>arn síðu, <i>Cap: 21</i>, að
| |
| − | <br/>að sonũr átti að erfa <i>G</i>uð vefjar skikkju eftir móður,
| |
| − | <br/>hvurs fagrir hafa ekki þessir möttlar verið allir fóðraðir
| |
| − | <br/>með hvítum skinnum gull lagðir alt í kring með gũll búnum
| |
| − | <br/>týglinum, úr skarlati eða silki berli<ref>[Ath! merkingu]</ref> og <u><i>G</i>uð vev</u>, það er óljóst
| |
| − | <br/>hvurnin <u>gvuðvefurin</u> hefur verið það merkir líklega ekki
| |
| − | <br/>annað en ímsan dýrín dís vefnað sem <sup>sjálfum</sup>guðvonũm hefd<sup><del>getað</del></sup> sæmt þótt
| |
| − | <br/>að bera,
| |
| − | <br/>í fornöld var kvenn kýrtilin<ref>[<corr>kyrtill</corr>]</ref> s skjaldan eða aldrei með nokkru
| |
| − | <br/>skarti, eg man ekki eftir að sögurnar geti um það, þettað hefur
| |
| − | <br/>komið af sniðinu á honum sem var mjög einfalt,
| |
| − | <br/>kírtlarnir vóru tven slags, víðir og þraũngvir þan þraungva,
| |
| − | <br/>kölluðu men <u>nám</u> kýrtil, sjá <i>L</i>axdælu <i>Cap. 55</i><ref>[„Gudrún var í námkyrtli [í þessari útgáfu útlagt sem hniámkirtli] ok vid vefiar-upplutr þraungr, en sveigr mikill á höfdi; hún hafdi knýtt um sik blæu ok voru í mörk blá ok tröf [útlagt sem trefiur] fyrir enda.” <i>Laxdæla saga, Sumtibus Legati Magnæani</i>, Hafniæ MDCCCXXVI (1826), bls. 244: http://archive.org/stream/laxdlasaga00odds#page/244/mode/2up]</ref>. og <i>G</i>rænlendinga
| |
| − | <br/>þátt <i>Cap>5.</i> orðið <u>nam kírtill</u> merkir sama og kirtill sem nemur
| |
| − | <br/>að beini, men vita ekki grini lega hvurnin þeir hafa verið
| |
| − | <br/>sniðnir, á kononum þeir hafa orðið að vera reim aðir eða krægtir
| |
| − | <br/>að framan moskje hneftir, niður að belti því valla heldeg þeir
| |
| − | <br/>hafi verið krægtir að aftan á þeim dögum, á gömlum mindum
| |
| − | <br/>sér maður þá oft reimaða að framan eða hnefta og svo mũn það
| |
| − | <br/>hafa verið, þraunvir k<sup>i</sup>rtlar hafa þótt fagrir í fornöld því konũr
| |
| − | <br/>eru oft í vísum kendar við <u>nám klæði</u>, en þegar þeir voru ekki
| |
| − | <br/>nám kýrtlar, þá voru þeir heilir bæði aftan og framan, og svo víðir
| |
| − | <br/>um mittið að þær gátu steift þeim ifir sig og héldust saman ũm
| |
| − | <br/>mittið ein ungis af beltinu <image>[∫]</image>[1] þettað sníð mun hafa verið vanalegust,
| |
| − | <br/>og var or sök í að það urðu að verða margar fellíngar á u brjóst
| |
| − | <br/>inu og þes vegna gat ekki verið mikið skaut<ref>[<corr>skraut</corr>]</ref> á kritlinum nem að hefði
| |
| − | <br/>það verið í kringũm <u>höfuðsmattina</u><ref>[ath! óskýr skrift]</ref>(halsmalið.) eða að neðan
| |
| − | <br/>en sögurnar geta þó ekki um það <image>[∫]</image>[2] þessir kritlar féllu mjög liðlega ũm líkaman
| |
| − | <br/>og minduðu fagrar fellíngar sem þær lögðu ũm leið og þær spentu
| |
| − | <br/>um sig beltið<del>i</del>, þettað snið var vana legt bæði á kirtlum kalla
| |
| − | <br/>og kvenna, og þess vegna var beltið nauðsin legur partur af
| |
| − | <br/>búníngnũm, og þag<ref>[<corr>þaug</corr>]</ref> vönduðu men mjög, og þess vegna þótti óþarrfí að
| |
| − | <br/>hafa anað skraut á kirtlínum, beltið var ekki alitið einúngis aðal
| |
| − | <br/>skrautið á kirtlinum heldur líka á öllũm búníngnum,
| |
| − | <br/>á kven kírtlonu var <u>höfuð smötlin</u> svo mikil að meir en allur
| |
| − | <br/>halsín var ber og stundum efri hluti brjóstana sjá <i>L</i>axdælu <i>Cap 35,</i><ref>[„Hvart er þat satt, Þórdr! at Audr kona þín er jafnan í brókum og set-geiri í, en vafit spiörrum miök í skúa nidr? […] Þórdr var laungum í búd Gests ok taladi jafnan vid Gudrúnu. Einn dag spurdi Þórdr Ingunnarson Gudrúnu, hvat konu vardadi, ef hún væri í brókum jafnan sva sem karlar? Slíkt víti á konum at skapa fyrir þat á sitt hóf sem karlmanni, ef hann hefir höfusmátt mikla, at siái geirvörtur hans berar, braut-gángs sök hvartveggia. Þá mælti Þórdr: hvart rædr þú mér, at ek segi skilit vid Audi hér á þíngi edr í héradi, ok gera þat vid fleiri manna, því at menn eru skapstórir þeir er sér mun þykia misbodit í þessu? Gudrún svarar stundu sídarr: aptans [hér útlagt sem optast] bídr óframs sök. Þá spratt Þórdr þegar upp ok geek til lög-bergs ok nefndi sér vatta at: hann segir skilit vid Audi, og fann þat til saka at hún skarst í setgeira-brækr sem karlkonur.” <i>Laxdæla saga. Sumtibus Legati Magnæani</i>, Hafniæ MDCCCXXVI (1826), bls. 136: http://archive.org/stream/laxdlasaga00odds#page/136/mode/2up]</ref>
| |
| − | <br/>þar sér maður það greini legast á tali þeirra þórðar Ingunnar sonar
| |
| − | <br/>og <i>G</i>uðrúnar <i>O</i>svífsdóttur, —— þegar konur vildu skiljast við
| |
| − | <br/>menn sína ef þeim þótti þeir of ræir eða lítil mót legir, þá var
| |
| − | <br/>það siður, að þær gjörðu þeim kirtil með <del>sama</del> eins mikilli <u>höfuðsmótt</u>
| |
| − | <br/>og títt var á kvenn kírtlum, þettað hét <u>brautargángshöfuð smátt</u> [3]
| |
| − | <br/>þettað atti að vera þeim til smánar <del>og sína</del>, og sína þeim að þeir væru
| |
| − | <br/>hæfastir til að bera kven mans föt, sjá, <i>L</i>axdælu <i>Cap, 34.</i><ref>[„Þórdr brosti at ok mælti: hér kann ek gott rád til: gerdu hönum skyrtu ok brautgángs höfud-smátt, ok seg skilit vid hann fyrir þessar sakir.” <i>Laxdæla saga, Sumtibus Legati Magnæani</i>, Hafniæ MDCCCXXVI (1826), bls. 134: http://archive.org/stream/laxdlasaga00odds#page/134/mode/2up]</ref> þettað þótti
| |
| − | <br/>og hin mesta smán, karlmen í fornöld geingu <sup>ætð</sup><ref>[<corr>ætíð</corr>]</ref> með allan há<sup>l</sup>sin beran
| |
| − | <br/>ef ekki var mjög kalt, og af því má sjá að konũr hafa haft höfuð-
| |
| − | <br/>smáttína svo mikla að meira hefur verið berten en halsín, því
| |
| − | <br/>an<sup>n</sup>ars hefði ekki gétað verið gérður svo mikill mũnur á því
| |
| − | <br/>líka gétur maður séð þettað af rígsmálum 16. vísu þegar <i>R</i>ígur
| |
| − | <br/>kom íni herbergi þar sem húsfreya var að verki, þar lísir han
| |
| − | <br/>henar búníng, þar segir svo, háls hvítar
| |
| − | <br/> brún bjartari hreinni mjöllu
| |
| − | <br/> brjóst ljósara
| |
| − | <br/>þettað mũndi han valla hafa talað um ef hún hefði ekki
| |
| − | <br/>verið þannig búin að bæði brjóst og háls var bert, <del><image>[∫]</image></del>
| |
| − | <br/>í rgsmálum<ref>[<corr>rigsmálum</corr>]</ref> er talað um <u>dúk á hálsi</u> og er það án efa meint að
| |
| − | <br/>höfuð dúkurinn hefur verið sveipað um hálsín (er ekki háls
| |
| − | <br/><del>[??]</del>klútur því han var ekki til) <image>[∫]</image>[4] stũndum hafa kirtlarnir verið
| |
| − | <br/>með laũngum ermum stundum með hálf ermum S[?]kúnismál<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/>sína að konur hafa geíngið með bera handleggi þar segir að
| |
| − | <br/>þegar <i>G</i>érður gekk frá skála til skjemu, lifti hún upp hand=
| |
| − | <br/>leggjonum sem vóru svo kvítir að það lísti af þeim um loft
| |
| − | <br/>og lög þettað sínir að þeir hafa verið berir, í <i>R</i>ígsmálum
| |
| − | <br/>er talaðum sól brũnna hand leggi það gátu þeir ekki orðið
| |
| − | <br/>nema að þeír hefðu verið berir,
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[Ath! Eftirfarandi athugasemdir voru skrifaðar á hægri spássíu. Númeramerkt hér.]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> eins og<sup>túnicon</sup><ref>[Tunica er latneskt heiti yfir forn grísk og forn rómversk klæði: <br/>http://en.wikipedia.org/wiki/Tunic. Hér mætti athuga hvort annar linkur sé betri.]</ref> á þeim forn <i>G</i>rísku
| |
| − | <br/>og Rómversku konum,
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> svo eg muni nem að í
| |
| − | <br/><i>K</i>jalnesínga sögu kap 13 þar segir hvurnin
| |
| − | <br/>dóttur dofra var búin þar segir,
| |
| − | <br/>þar var fögr at áliti ok vel búin
| |
| − | <br/>í raũðum kyrtli [ok allr hlóðum
| |
| − | <br/>búin [ok dígrt silfr belti; hon hafðé
| |
| − | <br/>slegit hár sem meija síðr er [var
| |
| − | <br/>það mikið ok fagurt, han hafði fagra
| |
| − | <br/>hönd ok mörg gull á. þessi grein
| |
| − | <br/>er mjög íburða mikil og skifuð
| |
| − | <br/>öðru vesí en þess háttar er vana
| |
| − | <br/>lega í sögonum og af því að sú
| |
| − | <br/>saga er í morgu ó á reiðan líg
| |
| − | <br/>þá má ekki taka hana eina sem
| |
| − | <br/>sönnun,<ref>[Hornklofarnir í þessum viðbótum Sigurðar eru í frumritinu]</ref>
| |
| − | <br/>[3]<image>[teikning </image>
| |
| − | <br/>[4]<image>[∫]</image> Stundum hefur upp hluturín
| |
| − | <br/>á kírtlonum verið ur öðru en
| |
| − | <br/>pílsið sjá <i>L</i>axdælu <i>Cap 55,</i><ref>[„Gudrún var í námkyrtli [hniámkyrtli] ok vid vefiar-upplutr þraungr, en sveigr mikill á höfdi; hún hafdi knýtt um sik blæu og voru í mörk blá ok tröf [trefiur] fyrir enda.” [<i>Laxdæla</i>, bls. 244. http://archive.org/stream/laxdlasaga00odds#page/244/mode/2up]</ref>
| |
| − | <br/>í rígsmálum er talað um smekk <del>og</del>
| |
| − | <br/>og dverga á öxlum og er þar án efa
| |
| − | <br/>meint nær upphlutur þar segir
| |
| − | <br/>sveigr var á hofði | dúkr var á hálsi
| |
| − | <br/>smokkr var á bríngu | <u>dvergur á</u> öxlum.
| |
| − | <br/>hér er án efa meint hlýrar sem hafa
| |
| − | <br/>haldið upp smokknum (eða upp hluttnum.)
| |
| − | <br/>á öxlonum, dvergur og (hlyrar) eru en
| |
| − | <br/>kallaðar <del>smá</del> stuttar slodir í húsum
| |
| − | <br/>sem standa á bitum til að halda
| |
| − | <br/>uppi þekjunni og mun því hér vera kallaðir dvergar, að þeir hafa haldið
| |
| − | <br/>upp upp hluttnũm.
| |
| − | | |
| − | ===bls. 3===
| |
| − | <br/> í <i>E</i>irsdrekku er talaðum ítur þveignu handleggi og bendir
| |
| − | <br/>það á það sama hvört konur a <i>Í</i>slandi hafa geingíð með bera
| |
| − | <br/>hand leggi víta men o gjörla því <i>Í</i>sendínga sögurnar géta
| |
| − | <br/>ekki um það, (en þær sleppa svo mörgu) það er samt líklegt að þær
| |
| − | <br/>hafi s<sup>t</sup>undum gert það, því þegar þær gátu vegna kulda geíng-
| |
| − | <br/><del>með</del>iðber hálsaðar þá gátu þær miklũ fremur geíngið með ber hand
| |
| − | <br/>leggi, ermarnar hafa verið í mist v<sup>í</sup>ðar eða þrongvar fram
| |
| − | <br/>á <i>R</i>uð borgar tjaldinu<ref>[ath! þetta]</ref> sjerst hvurn tveggja [1]<image>[∫]</image>
| |
| − | <br/>hvað gamlir erma hnapparnir eru veit eg ekki þeir sjást á
| |
| − | <br/>mín dum frá 14 du öld eg held þeír séu ekki eldri,
| |
| − | <br/>í sögunum er opt talað um serk bæði á körlum og konum
| |
| − | <br/>það er oft talað um að þeir hafi verið úr silki [2]<image>[∫]</image>, <sup>eða ofnir með</sup> silfri,
| |
| − | <br/>þannig er sagt að serkur <sup>ín</sup> sem þóra<ref>[ath! óskýr skrift, gæti verið kóna Borgar]</ref> Borgar hjörlur <ref>[ath! óskýr skrift]</ref> átt hafi verið
| |
| − | <br/>sjá <i>R</i>agnarssögu Loðbrókar þeir mũnu ætíð hafa verið erma lausir
| |
| − | <br/>eða með hálf ermum, bornir<sup>sũndum</sup> sem léttilegt uta</sup>n</sup>hafna fat [3]<image>[∫]</image>en þó
| |
| − | <br/>oftast sem nær fat bæði á körlum og konum,
| |
| − | <br/>í fornöld hafa konur haft lága skó líka og þær bera enn í dag
| |
| − | <br/>því á Sögu öldini mundu <del>þeir hafa f</del>upp háfir skór hafa þótt stirð-
| |
| − | <br/>legir á konum lagir skór hafa þótt <del>lið legri</del><sup>fagrari</sup> og létti legri, sjá
| |
| − | <br/>Sverris sogu <i>Cap:</i><b>149</b>, þá eru nemdir <u>bátar</u> í sögum sjá <i>N</i>jálu <i>Cap</i>-
| |
| − | <br/> men géta séð af réttar bótum <i>M</i>agnúsar <i>H</i>ákonars:
| |
| − | <br/>að <u>bátar</u> hafa altjend verið eins konar kven skór og skrautlegir <sup>dýrir</sup>
| |
| − | <br/>og líklega upp hafir,<ref>[<corr>háir<corr>]</ref>
| |
| − | <br/>beltið var aðal skrautið á búníngnum sem eg hefi áður sagt, þær
| |
| − | <br/>ríku höfðu þa<sup>u</sup>g úr tómũm silfur stokkũm, með krínglóttum skildi að
| |
| − | <br/>fram an eða tígul minduðum, og þar ofan undan hékk endin á
| |
| − | <br/>beltinu eða sproti úr silfri nokkuð lángur með laufa endonum
| |
| − | <br/>og stundum líklum ef það átti husfreija, því líklarnir vóru ífornöld
| |
| − | <br/>hus freiju eín kenni, innaná beltis skildinum var krókur til
| |
| − | <br/>þess að mætti stítta og leingja beltið ásprotanum eftir því sem
| |
| − | <br/>þótti þurfa, þær fatækari hofðu band útsaum að eða sett með
| |
| − | <br/>sílfur doppum og með vellagaðri hríngju eða sílgju að fram an til
| |
| − | <br/>þess þær getu still<ref>[<corr>stitt</corr>]</ref> og leíngt beltið eftir sem þær vildu
| |
| − | <br/>um sílfur beltin er opt talaðí sögonum <del>og</del> það bar hall gerður
| |
| − | <br/>sjá <i>N</i>jálu <i>Cap. 13</i> um Stokka belti er talaðí Sturlungu <i>Cap 15,6 Þ</i>
| |
| − | <br/>og 9 þátt C<ref>[Ath! óskýr skrift]</ref>,3, þar er talaðum að <i>I</i>ngi björg Sturludóttir átti
| |
| − | <br/>belti með þúng<ref>[Ath! óskýr skrift gæti átt að vera púng]</ref>, við í hvurjum hún gemði grípi sína þessir
| |
| − | <br/>púgar] <ref>[<corr>pungar</corr>]</ref>, vóru vana legja á beltum bæði karla og kvena sem
| |
| − | <br/>sjá má af sögonum og gömlum míndum [4]<image>[∫]</image> það hefur verið siður
| |
| − | <br/>á íslandi jafn vela 16 öld sem gamlar míndir sína, þessi belti
| |
| − | <br/>með niður hángandi sprota sjá men ein stöku en í dag þaug
| |
| − | <br/>kalla men línda eða sprota belti,
| |
| − | <br/>eg hefi áður sannað að konur í fornöld gengu ber hálsaðar
| |
| − | <br/>þær höfðu oft <u>men</u> á halsi sem sögurnar og kvæðin sína
| |
| − | <br/>og það var firir utan beltið annað aðal skrutíða búníngn=
| |
| − | <br/>um, þaug <u>men</u> sem menn hafa fundíðí jörðu eru stundum
| |
| − | <br/>saman sett af einlægum útflúruðum gull lölum<ref>[<corr>tölum</corr>]</ref> sem
| |
| − | <br/>vóru dreignar uppa band eða festi, tölurnar náðu altí kríng
| |
| − | <br/>um hálsin þessi men eru oftast stutt og auðsjáanlega ætluð
| |
| − | <br/>til að líggja á berum hálsínum, stundum eru þaug haglíga
| |
| − | <br/>saman fljettaðar og margbrollnar<ref>[<corr>margbrottnar</corr>]</ref> gull eða silfur festar
| |
| − | <br/>mjög smá gjörfar, þessi <u>men</u> eru mjög fögur helst þaug
| |
| − | <br/>elstu til dæmis frá 8<sup><u>og</u></sup>9 öld en þag<ref>[<corr>þaug</corr>]</ref> sem men hafa fundið
| |
| − | <br/>frá se<sup>í</sup>rni tímum eru oftast stærri og hríka legri, og
| |
| − | <br/>s<sup>í</sup>nir það eins og margt annað að fegurðar tilfinníngin
| |
| − | <br/>hefur <sup>í morgu,</sup> spillst á seinni <b>tímũm</b>, <u>Steina sörfi</u> var búníngur
| |
| − | <br/>á konum í forn eskju segir í Snorra eddu, stundum eru þær líka
| |
| − | <br/>kendar við það [5]<image>[∫]</image> sem segir í <i>K</i>órmaks sögu, <del>grá</del><u>sörvarind</u>
| |
| − | <br/>steina sörfi var <del>bo</del>hálsband sem stein [6]<image>[∫]</image> tölur vóru dreignar uppá, þaug hafa men fundið morgí jörðu,
| |
| − | <br/>sjá heiðar vígu sögu
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[Ath! eftirfarandi athugasemdir voru á vinstri spássíu. Þetta merki: ∫ er notað sem staðgengill innsetningarmerkis Sigurðar. Númeramerkt hér.]:
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> kirtlarnir hafa verið ímis liga
| |
| − | <br/>síðir í sögonum er talaðum síða
| |
| − | <br/>kveñkirtla (<u>drag kírtla</u>) sjá <i>G</i>ísla sögu
| |
| − | <br/>súrssonar
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> sjá sögu hakonar hakonar sonar
| |
| − | <br/>kap 207
| |
| − | <br/>[3]<image>[∫]</image> sjá Örfar Odds sogu
| |
| − | <br/>þar er meintkurtmans serkur
| |
| − | <br/>líklega sama sem <sup>enslags</sup> kirtill með
| |
| − | <br/>hálf ermum, saman ber <u>brinserk</u>
| |
| − | <br/>brinjurnar voru vana lega með hálf ermum,
| |
| − | <br/>[4]<image>[∫]</image> <i>Í</i>slendskum og utlendum
| |
| − | <br/>[5]<image>[∫]</image> í vísonũm
| |
| − | <br/>[6]<image>[∫]</image> eða rafur tölur<ref>[ath! óskýr skrift]</ref>
| |
| − | <br/>
| |
| − | ===bls. 4===
| |
| − | <br/>hin önnur tegund af háls skarti sem konur í fornöld báru
| |
| − | <br/>hét <u>kínga</u>, það var kríngla með haldi afastúr gulli sem hékk
| |
| − | <br/>í bandi eða festi um hálsín, þær eru nemdar víða sjá <i>R</i>gsmál,
| |
| − | <br/>vísu 16 <i>J</i>arn síðu <i>E</i>rfða tal, <i>C</i>ap 21, <i>L</i>ucidaríns, 15,8-10. þar hefur
| |
| − | <br/><u>kínga</u>, sömũ merkíng og penníngur, sem kemur af því að forn=
| |
| − | <br/>menn hafa oft tekið <i>R</i>ómverska gull penínga og sett hald á
| |
| − | <br/>og borið þá firir <u>kjugu</u>, af því þeim hafa þótt þessir penníngar
| |
| − | <br/>fagrir, þettað sína forngrípa söfnin, men hafa fundið fjölda af
| |
| − | <br/>þessum kíngum í jörðu, á sumum af þeim norrdan eru minduð
| |
| − | <br/>imisleg af reks verk, men að berjast við varga og alslags kvikíndi
| |
| − | <br/>stundum m<sup>a</sup>ns höfuð og stundum <sup>hamas</sup> merki þórs, (og fleira,)
| |
| − | <br/>og sínir það að <u>kíngur</u> hefur stundum verið trúar mark
| |
| − | <br/>lígtog krossin hjá okkur, <u>kíngur</u> hefur verið borin a 13 öld
| |
| − | <br/>sem sjá má af því að hún er nemd í <i>J</i>árn síðu, í <i>V</i>ölundar-
| |
| − | <br/>kvíðu er talað um brjóst <u>krínglu</u> og er það líklega sama og
| |
| − | <br/>kínga, eftir að kristni var lög tekin a<i>Í</i>slandi hafamenn
| |
| − | <br/>faríð að bera krossa í menonum,
| |
| − | <br/>konur í fornöld hafa borið fíngur gull bæði bauga og margbrotna
| |
| − | <br/>hrínga, en stein hríngar ætla eg að hafi verið gerðir <sup>mest</sup> firir karlmen
| |
| − | <br/>því þeir eru oftast stórir sem men hafa fundið, <u>baug arnir</u> hafa
| |
| − | <br/>verið festu<del>hringur</del><sup>gull</sup> í fornöld eíns og en í dag sem sjá ma af
| |
| − | <br/>völsúngu þegar <i>S</i>igurður fobnírsbani og <i>B</i>rínhildur skiptu
| |
| − | <br/>baugum, og sínir það að sá síður er gamall [1]<image>[∫]</image> festa baugurin
| |
| − | <br/>hefur verið borin á baugfíngrunum eins og er í dag er síður,
| |
| − | <br/>og af því mun han heita baug fíngur, [2]<image>[∫]</image>
| |
| − | <br/>konũr hafa oft borið arm hríngu sem sjá má af vísonum,
| |
| − | <br/>þær en kallaður arm <del>baugs</del><sup>líns sem björn kvað breíð víkínga kappi sjá eir biggju</sup> þella<del>[?]</del><ref>[<corr>þetta</corr>]</ref> eða líður hánga gerður<ref>[ath! óskýr skrift]</ref> sem
| |
| − | <br/>segir í <i>E</i>irbyggju
| |
| − | <br/>hvort hefit <u>gérðr</u>um gjörfa | gáng fögr <u>liður hánga</u>
| |
| − | <br/>eða sem <i>R</i>ögn valdur <i>J</i>arl kvað (sjá <i>O</i>rkneyinga sögu <i>C:79,1</i>
| |
| − | <br/>heíngí ek <u>hamri kríngdar</u> grimnis sýlgsá gálfu
| |
| − | <br/><u>hánga</u> rjúpu tángur ginnũngs brúar líknar
| |
| − | <br/><u>hángi</u> er ormũr en hríngurin er kallaður úlfliðs eða handar
| |
| − | <br/>ormur af því að hríngarnir í fornold Váru oft lagaðir
| |
| − | <br/>eins og ormar (með höfði og sporð) sem vafdi sigũm arm leggin
| |
| − | <br/>eða fíngurin þá hringa höfðu bæði norður landa men og
| |
| − | <br/>grík<sup>k</sup>ir og róm Verjar<ref>[Til hliðsjónar má sjá: http://www.vroma.org/images/mcmanus_images/ancilla_goods.jpg]</ref>, — þar sem talað erum <u>nísti</u> í sögonum
| |
| − | <br/><sup>—</sup>mun það oftast merka pör<ref>[ath! skrift]</ref>, og þar sem talað er um <u>Silgju</u>
| |
| − | <br/>merkir það kríngju eða spennũ, í sögonum er ekki talað
| |
| − | <br/>um eirna gull og þær munu valla hafa borið þaug,
| |
| − | <br/>þjóðlitur <i>Í</i>slendínga í fornöld var sá sami og han er en í dag
| |
| − | <br/>dökk bláan eða hrafn bláan lít báru vana lega þeir sem
| |
| − | <br/>ekki höfðuveriðí út löndum <del>bæði karlar og konur</del> en þa gétur samt
| |
| − | <br/>verið að konurnar hafi meir brugðið út af því, það er altjend
| |
| − | <br/>tekið fram þegar ein hvur bar lit klæði og sínir það að það
| |
| − | <br/>hefur ekki verið <sup>mjög</sup>vana legt, síst hjá almenníng, orðið litklæði
| |
| − | <br/>merkir klæði með sterkum lítum til dæmis rautt rauð brúnt
| |
| − | <br/>grænt eða ljósblátt, um alla þessa líti er talaðá kirtlum en
| |
| − | <br/>en Sikkj<sup>u</sup>rnar munũ mest hafa verið rauðar bláar eða brúnar,
| |
| − | <br/>vor klæði kvena eru skjaldan nemd í sögonum í sturlúngu
| |
| − | <br/>4 þátt má sjá að <u>ulpur</u> eða kublar með hött hafa verið vas
| |
| − | <br/>föt kvenna, konur í <sup>fornöld</sup> hafa líklega greítt hárið aftur því
| |
| − | <br/>þanníg sjást þær mindaður á gömlum <i>Í</i>slendskummíndum, og útlendum,
| |
| − | <br/>og það þótti fagrast á karl mönnum sem sjá má af sögonum,
| |
| − | <br/>konur í fornöld munu valla hafa <del>borið</del> hulíð haríð þó þær bæru fald
| |
| − | <br/>sjá <i>N</i>jálu<sup>k33</sup> hall gérður hefur altaf slegið hár og mun hún valla hafa
| |
| − | <br/>verið faldlaus eftir að hún var gift því það var einungis meija <sub>siður</sub>
| |
| − | <br/>
| |
| − | <br/>[Ath! Eftirfarandi athugasemdir voru á hægri spássíu. Númeramerkt hér:]
| |
| − | <br/>[1]<image>[∫]</image> Samanber þiðrikssögu af beru<sub>k343</sub>
| |
| − | <br/>[2]<image>[∫]</image> orðið festa gull sjest í
| |
| − | <br/>Olafssögu triggfasonar eftir
| |
| − | <br/>Oddmuúk kap<ref>[ath! Óskýr skrift]</ref>
| |
| − | | |
| − | <!--TEXTI ENDAR HÉR -->''
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Gæði handrits''':
| |
| − | * '''Athugasemdir''': Safn Sigurðar Guðmundssonar Aðfangabók Þjóðminjasafns Íslands, bls. 101: „5. Ritgerðir um kvenbúninginn. Mappa, fjólublá að lit með svörtum dílum. 19.5 x 24.2 cm. Spottar hafa verið áfastir spjöldunum til að binda möppuna saman, en nú er aðeins annar þeirra til staðar. Í möppunni eru þrjár ritgerðir um kvenbúninginn[...]” Þessi hluti er síðastur af þessum þremur og er hér gefið heitið: Skikkjur, möttlar og skorbönd. Ritgerðin sjálf er á einni örk sem er ljós brún 43,2x34,2cm en skrifað á hana samanbrotna 21,3x34,2cm. Sú örk hefur verið lögð í aðra blá örk með áletruninni: „Just. Min. Dpt." Að örðu leiti hefur ekkert verið skrifað á hana utan hrinlaga vinnu teikningu af líklega sniði af skikkju eða möttli. Sú örk er 34,6x42,3cm og samanbrotin í fernt.
| |
| − | * '''Skönnuð mynd''':
| |
| − | ----
| |
| − | * '''Skráð af''': Edda Björnsdóttir
| |
| − | * '''Dagsetning''': 07.2012
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ====Sjá einnig====
| |
| − | ====Skýringar====
| |
| − | <references group="sk" />
| |
| − | ====Tilvísanir====
| |
| − | <references />
| |
| − | ====Tenglar====
| |
| − | | |
| | [[Category:Ritgerðir]][[Category:All entries]] | | [[Category:Ritgerðir]][[Category:All entries]] |
