Fundur 18.apr., 1872

Fundarbók, 1871-74.
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

• Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1871-1874
• Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
• Dagsetning: 18. apríl 1872
• Ritari: Jens Pálsson
• Staðsetning höfundar: Reykjavík
• Viðstaddir: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni:
• Nöfn tilgreind: XXX

---

Texti

Lbs 488 4to, 0077r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 1 (Lbs 488 4to, 0077r)

23. Fundr 18 April. 72

Hvað á að segja um ferðir Islendinga nú á dögum

til ve Vesturheims?

Frummæl. Jón Bjarnason: Fyrst er að íhuga hvort Vesturh. hafi

nokkra kosti, hverjir þeir eru, sömul. ókosti hans. Eins að sýnu sínu

leyti þegar um Isl. ræðir. Barndafylkin koma mest til skoðunar. Frjóv-

semi jarðarinnar er meiri en í nokkru landi í Au Europa. Vegakostirnir er

miklu meiri en í Europa, og gefur öllum Norðurálfunnar plöntu-product.

Amerika er víða hvað ágæt kvikfjarrækt, svín, naut, og sauðfje, svo

að þaðan er flutt ull jafnvel til Norðuralfu. Fiskiafli er það ágætur að

því er að snjó nær, og vötnum. - þar með telst fiskiaflinn við lev New

foundland. Landið er auk þess mjög mikið skogland, svo að timbr skortir

eigi til husagjörðar. Ennfr er landið eitthvert mesta námaland í heimi

sbr Gullið í Sacramento dalnum, sömul. hefur fundist gull við flgrlið* Fraser

í eignum Englending, auk þess fást margir ódýrari málmar. Stein-

kolanámur eru þar stæðstar í heimi, 37. sinnum meiri en ^þær í öllu

Breska ríkinu, sem þó gefa af sér 200.000000^rd árlega, ennfr

er amer. rík af steinolíu. Af öllu þessu leiðir að í Ameriku

---

Lbs 488 4to, 0077v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 2 (Lbs 488 4to, 0077v)

eru nægar vörur á boðstólum, sem g aptur gjörir verzlunina

hina líflegustu í heimi, sem og er efld á alla háttu, með jarnbr

felagsoptum, Canal, og af náttúrunni með hin skip gengu fljótum

með meiru. þetta er í materiellu tilliti mjög álitl. að voru áliti

þá er hið auðl^a I því tilliti en er fundið að, að og kveðið ábótavant,

þannig er talað um af getu í trúarbragða málum. Trúarbragða

frelsið er þar alveg ótakmarkað; allskonar frelsi er fremur en annar

staðar drottnandi. þetta og hið mikla sambland trúarbragðanna

þjóðanna stjettanna etc. (Að vísu er)^En trúarlífið þar er þó alls ekki dauf

-ara þar en víða annar staðar; þótt stjórnin eigi launi þar presta þra

hefur hún þó l gefið lög viðvikjandi helgihaldi sunnudaga í New york

og víðar, sem ^stranglafel hefur verið hlytt, sem bendir á religiositets tilhneig;

einnig skora Ameriku menn jafnt fram úr í Missionsvirksomhed

sem í utbreiðslu menntunar yfir höf, sem hvergi er eins útbreidd til

almúga, sem í Ameríku; skólar eru stofnaðir margir árlega, og styður

stjórnin eigi alllítið að því; skólar eru þar því í mjög góðu lagi, einkum

að því er snertir hið practiska, aptur miðar að því er snertir kunst og

æðri vísindi. Haskólum í New york er í góðu lagi, og ekki lakari í sinni

röð, en skólarnir í Europu. Allar nýjari frelsishreifingar, sem komið

hafa fram í Europu, eiga að nokkru eða öllu leyfi rót sína frá Ameriku,

þannig er cipatio^umsmansypatio þræla, to kvenna. pr. fl. þegar nú

gætt er að að materiellum og auðl. kostum þessa lands, sýnist það

ekkert spursmál að landið sje ágætt. Að margir hafi er þar

udvandere hefi farið í hundana er mótmælir ekki:, þareð

það á sér altl að einu stað í Europa. Margir hafa aptur

---

Lbs 488 4to, 0078r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 488 4to, 0078r)

á móti orðið til gagns og sóma ,londin er þeir foru frá, eins

og hinna er þeir komu til. I Ameriku drottnar Aristokratie andans,

sem Norðuralfan hefur ekki enn þekkt. En þá er Islend. Landið

er var örsnautt, svo vel af náttúrunni, sem af manna völdum,

og er það aumasta og vesælasta land af öllum civiliseruðum lönd-

- í heimi, að öðru leyti en því að fiskiaflinn er nógur, en NB við

fáum einskis að njóta af sjónum, og megnum það ei. Náttúran er svo

bág, að ekki er hægt að erfiða nema lítinn tíma ársins sökum ill-

viðra hafísa etc. Kunnátta manna hér er statu quo ónóg til að nota

þá fáu kosti landsins sem til eru, og að ekki fje til að bæta úr því,

no peninga vantar ^eins til að bæta andann sem ni náttúruna að extra.

Af þessu, bæði fátækt landsins og illri náttúru, f Kunnáttu leysi, fá-

-tækt, og ónýtri og illri stjórn, eru landið landsbúar orðnir þróttlausir

til nýrra framfara og framkvæmda - þessa vegna lifa Íslendingar fyrir-

utan heiminn, og geta aldrei þróast eða endurfæðst til heimsins lífs,

nema að lífi straumur komi að utan inn í landið. Samkv. þessu

álít jeg gagnlegt og nauðysnlegt að nokkrir og margir af Íslending-

-um fari burt, og einmitt til Vesturheims og ekki annað eins vel. Sá sanni

patriotismi fin bindur sig ekki við vissar þúfur, og allar tíman stæstu hug-

myndir hafa ekkert eitt föðurland, sem þar eru sjeu bundnar við, þær

binda sig ekki við stund nje stað. Sumir kvíða fyrir, að landið

muni tæmast eða leggjast í eyði. Slík eru engin dæmi sbr Noreg

og fl. lönd, en þó Ísland tæmdist þá væri ekkert á móti því

einkum ef allt landið kæmist oft allt í einu

---

Lbs 488 4to, 0078v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 4 (Lbs 488 4to, 0078v)

allstaðar hafa útvandringar átt sjer stað, og hvergi verið fordæmdar,

enda sýna þær, ^sig að þær hafa hvarvetna orðið til heilla, þannig sjá

Fronritumönnum, hjá Grikkjum eptir daga Codiusar, og víðar og víðar.

Ennfremur er að skoða þjóðaflutning Araba, sem flytur út í heim

miðaldamenntunina; þar næst allt þjóða flakkið á miðöldum

-um. Útflutningur bendir vanal^a á umskipti við eða breytingu í

sögu þjóðanna, en hefur optast haft gott í för með sjer, hvarvetna

verið til blessunar. þar séu víðar kennd er kúgun er viðurkennd

af hendi stjórnarinnar í einu landi, þar eru tvö meðöl til bjargar

uppreisn eða útvendring. Ef útandring yrði mundu forholdin

breytast mikið ná til betra. Þeir sömu hafa peninga, þeir sje ef þeir vilj

eins þeir sem atvinnu hafa, en fari þeir einnig sem fara vilja til að fá

atvinnu þar sem hún er móti tekin. þeir sem ek einkum ættu að fara eru hinir

ungu verkmenn, sem duga til að vinna. Engu síður getur Ameríka vel

tekið á móti menntuðum mönnum eins og hverjum öðrum. En hvað

Íslandi viðvíkur væri það ágætt að sem flestir menntaðir ungir

menn færu. Ameríkumenn eru yfirhöfuð ófróðir um status Islands, og

mundu vilja fræðast um það, sem önnur norðurlönd. - Jeg vil enda

til lans og blessunar, og vona að margir taki sig upp og fara, þar

ekki er líft hjer hvorki fyrir lærða menn nje leikna.

Andmæl. S. Vigfússon: Jeg er alveg í höfuðefn. á meiningu

frummælanda, en hef þó á móti nokkrum atriðum 1^o móti því

að fólkið fjölgi verði það á einu landi, að útvandring verði úr því

---

Lbs 488 4to, 0079r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 5 (Lbs 488 4to, 0079r)

Frummæl. kvað Noreg hafa blomgast við útvandringu jeg segi nei. þ

860 kom Haraldr hárfegri til ríkis, þá voru skóla í Noregi mörg og góð

þeir lifðu þegar mest var útflutn. af íslenskum mönnum, og þótti

Haraldi þörf á að hindra utferð Norðmanna með álögum (landaurar)

þareð honum þótti líta út fl auðnar í landinu. þegar við skoðum nú

þessa einu list skáldskapinn, (sbr þjóðólf kvinnverska, Eyvind

skaldaspillir og fl.) þá stingur svo í stúf, að ekki er eitt einasta skáld

til við norsku hirðirnar upp frá því, að norðmenn fara fyrir alvöru

til Islands. þetta og margt annað sýnir að landið hefur liðið fjarska

mikið við útvangringuna til Islands, og yfir höfuð álít jeg að það

sje stór afli hnekkir fyrir eitt land, að margir góðir og dugl. menn

fari burtu, þareð okkur vantar mannaflasinna helst af öllu og vinnu

-krapt, þetta sýnir fornöldina vor Islendinga, sem var svo ágæt, að

engin á norðurlöndum var slík, og væri ágæti að opna augun á ameriku

mönnum fyrir ágæti fornaldar vorar á stjórnlaga tilliti og öllu þó, og að

vekja athuga þeirra á að það eru Íslendingar sem hafa fundið am-

-eriku. Að öðru leyti álít er jeg að það sje mikill skaði f Island, að

nokkur góður og duglegur drengur fari burtu.

Andmæl. Guttormur Vigfússon: Frummæl. fór með okkur um anda-

heiminn heimspeki heiminn til Ameriku og um Island etc. að vísu

hefur hann talið upp kosti Ameriku, en landkostir hjer eru full-

nógur*. þar er fjarrækt hjer líka. Til að drífa upp fabrikur þarf

kol, þau eru þegar fundin hjer á 3. stöðum. Landið er fiski-

land í Ameriku. hér er nógur fiskur ef honum er náð

---

Lbs 488 4to, 0079v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 6 (Lbs 488 4to, 0079v)

með dugnaði sem nú fer að myndast með herrans hjálp og

goðum vilja. Einstakir menn hafa sýnt dugnað í veiðiskap

og fleiri. Hvalaveiði er þar mikil. veit hann ekki um hvalinn hjer

sem eru af margar millionir. Miklir skógar hjer voru líka miklir

skógar, en þeim getr má líka eyða þar. þar er námuland mikið

hvað veit hu frummæl. nema hjer sjeu námur líka. I Ameriku

eru miklar vörur á boðstólum. Hjer eru nógar vörur að bjóða líka.

þar eru járnbrautir. Hjer eru að komast á vegir sbr skólavörðuveginn

og fl. Trúarfrelsi og allt frelsi. Frelsi verðr að eiga sjer takmörk

annars verður það að ofrelsi. Prestar eru þar eigi launaðir. þang

að fer jeg er því ekki. I landtökustaðnum New York búa skrælingjar

og sína breytnismenn. Ergo er eins gott að vera velsæll í vesöld, eins

svín í svínahjörð. Frelsishreyfingarnar merkilegustu er Commun-

-ismus og sósialismus; fellir sig sjálfs. Veðráttan óblíð. Hjer í vestur

bezti vetur. Patriotismus nefnir hann, en hvernig getur hann nefnt

Patriotismus, og dæmd í sama orðinu Island útselt og bölvað.

Arabar voru barbarar, en breiddu þá menntun út um heiminn.

Nonceus. Að fara úr landi er engin þörf; vér eigum að uppbyggja

Island með krapti, því Ameriku þarf ekki læknis við hún er

ekki sjúk.

Frummælandi. Viðvíkjandi þeim hnekki sem Norðmenn

hefðu átt að hafa af útvandring Islen sinni v Island, þa

er óvíst að það vísindalíf, sá blómi sem hér drottnaði er ekki

víst að hefði nokkurn tíma komið fram í Noregi, því hefðu

---

Lbs 488 4to, 0080r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 7 (Lbs 488 4to, 0080r)

þeir ekki farið úr landi, hefðu þeir annaðhvort orðið að afneita

sínu eðli, og leggjast í kugun undir kugun konungs, eða þá að

gjöra uppreisn; þar af flýtur að hefði þeir setið kyrrir í Noregi

þá hefði líklega ekki það visindalif, sem drottnaði ^{hér hefi} komið upp þar

hjá Norðmönnum í Nor verandi í Noregi. - þa er atriði sem

gleymdist í frummáli. Hvergi í heiminum er öllu meira mort-

-alitet en í Íslandi, og hvergi er það sorilla líf usslara en hjer.

það að minni vesöld er hjer en sumstaðar annarstaðar synir að

landið er verra land en flest önnur. Náttúrufræðingar hafa að

endingu hent á það að Island heyri eptir náttúru sinni að telja

fremr til Ameriku en Europu, það var til vesturs að hugir Norð-

manna stefndu þegar þeir gætu ge ei unað hags sínum í Noregi,

hversu eðlilegt er þá, þegar slíkt land blasir við, að f Islend. nú

á endurlífgunaröld sinni snúi huga sínum lengra vestur, sem

einmitt til Vesturheims.

Jón Ólafsson: Resultatið er enn ekkert orðið, og þykir mér illt.

Frummælanda er eg samdóma í því sem hann sagði um Ameriku, en

ekki um Island. Jeg er meðmæltr útvundringunni þó ekki þannig

að landið legðist í eyði. þessi tvö alþekktu element cosmopolitan-

-ismus og patriotismus komu í bardaga hjá Frummæl. og 2. and-

mælanda. Hvorugt er eitt útaf fyrir sig berettiget. Patriotismus

er einmitt bund. við föðurlandið sem flett*, því þjóðin er þjóð

að þv islend. en isl. af því þeir af því lifði með öðru að þeir

eru á sama landi en ekki annarsstaðar. - Að vísu er 1.

---

Lbs 488 4to, 0080v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 8 (Lbs 488 4to, 0080v)

andmælandi móthverfur í því, að það skaði land, að útvandr

ing verði, því að við hana skapast ný communication

og nýr andi kemur inn; þannig er frelsi Norðmanna kom-

-ið í það horf sem það er, einmitt fyrir frelsisandann í Amerik-

u þanngi mundum vér fá frelsisanda frá Ameriku, sem

aptur verkaði til heilla. Að hleypa politisku lífi í þjóðina alla

væri æskilegast af öllu, en úr því ekki eru vegir til þess með hægu

móti, þá er b mundi vera æskilegt að fá það frá Ameriku. -

En úr því það er komið, álít jeg æskilegast að menn stríði og st

fyrir því, að fá það frelsi, sem vér æskjum og þreyjum. -

Efni til næsta fundar

1^o Ákúrur sem læknar verða fyrir. (Frummæl, Sn. Jónss. andmæl:

Jón Bjarnason og B. Petursson)

2^o um veitingu embætta og laun embættismanna (Frummæl. Jón-

-Ólafss. Andmæl. M. Stefánsson og Eiríkr Briem)

H.E.Helgesen. Jens Pálsson.

---

• Athugasemdir:
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af:: Elsa
• Dagsetning: 02.2015

---