Fundur 16.feb., 1872

Fundarbók, 1871-74.
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

• Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1871-1874
• Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
• Dagsetning: 16. febrúar 1972
• Ritari: Valdimar Briem
• Staðsetning höfundar: Reykjavík
• Viðstaddir: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni:
• Nöfn tilgreind: XXX

---

Texti

Lbs 488 4to, 0060v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 1 (Lbs 488 4to, 0060v)

18. fundur. 16. febr.

Fyrst tók Jens Pálsson til máls um hiðaca-

demiska frelsi, sem frummælandi: þá er talað er um

bundið frelsi í latínuskólanum þá er það eigi að skilja

um neinn þrældóm, heldr um þá nákvæmu niðurskipun

og reglu, sem piltum ber að fylgja, en sem er þó ófrelsi

í samanb. við hið óbundna líf, og prestaskólanum.

Hið bundna líf hefur þá kosti, að því er samfara

regla og samheldi, en þá ókosti, að þeir^þetta eru of mjög

takmarkaðir í eiginl. tilliti, í skemtunum, og

í lærdómi. Fyrir kennarana hefr þetta þá kosti,

---

Lbs 488 4to, 0061r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 2 (Lbs 488 4to, 0061r)

að þeir þekkja eða geta þekkt pilta betur, og

náð öllum réttum sínum gagnvart piltum.

þetta líf hefur einnig marga óskosti, og má

til þess rekja það, að það gefr tilefni til þess,

að farið er í kringum þau með mörgu móti,

sem jafnan er þar sem lög eru ströng og ná-

kvæm, og eiga fremur við börn en hálffulorðna

menn, sem hér er. Hér við bætist það, að stjórn-

endurnir beita lögunum út í yztu æsar,

og banna piltum jafnvel að hafa nokkra

meiningu, við öðrum orðum hugsa. Ennfremur

má telja það, að þegar einhver er hneygður til

einhvers sérstaks, þá er honum bannað að

stunda það, en þvingaðr til að stunda af

alefli annað, sem hann er mjög illa lagaðr fyrir.

og getr aldrei orðið nýtur í, og stundum gengur

þetta svo langt, að piltur er settur eptir,

ef hann hefr einum 1/3 of lítið í lat. *

þó hann hefi 4 2/3 út í höfuðeinkunn.

Á prestaskólanum eru meiri mórölsk

bönd, ^{en lagabönd} og er því það frelsi sem ^þar er, miklu

betur notað; þó ýmisl. sé að prestaskólanum

þá leyfir einmitt frelsi hans, að komast

---

Lbs 488 4to, 0061v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 488 4to, 0061v)

undan þeim göllum, sem á honum eru í t.d.

nú sem stendr eru líka miklu frjálslyndari

stjórnendur prestaskólans en latínuskólans.

Andmælandi Sigurður Gunnarsson: Að

vísu þurfa piltar sem engir menn og nær því

börn, nokkuð aðhald, en það verðr að

varast að þrengja ei að þeim um of. Ef

þess er gætt að beggja hálfu, að hvorugir ^{piltar og börnin} fara

ekkert út yfir lögin, þá getur þó það gengið

sæmil. með því fyrirkomulagi sem er.

Viðvíkjandi hinum academiska frelsi,

þá er mest komið undir því, að þeir sem

þess njóta, misbrúki það ekki; en annars held

jeg það sje alls ekkert of mikið frelsi

Andmælandi Jón Bjarnason: Höfuð-

kostr hins bundna lífs í latínuskólanum

er að það er bundið, og höfuðkostr hins

óbundna lífs á prestaskólanum er að það

er óbundið; hvorttveggja þarf með, fyrst

hins bundna lífs, síðan hins óbundna, því

fyrst þarf maður að læra að hlýða, en

---

Lbs 488 4to, 0062r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 4 (Lbs 488 4to, 0062r)

síðan að stjórna sér sjálfr. Jeg legg fasta

áherzlu á það fastar reglur séu handa

mönnum að fylgja og hlýða að fullu; en

hér er komuð undir því tvennu, fyrst að

hinir undirgefnu hlýði, og síðan að hinir

yfirboðnu láti hlýða, en fari þó eigi lengra

en lög standa til. þar þyrfti ef vel

væri að halda skoðunargjörð árlega í skól-

anum, til að controllera bæði kennarana

þá tek jeg til dæmis það, að utanskóla-

menn þyrftu að vera við inntökupróf, engu

síður en en við burtfararpróf, og svo

er um fleira. það er víst engin stofnun,

er eins lítið controllerað sem tínu-

skólinn; piltar eru að vísu nokkuð con-

trolleraðir, en það þarf líka að con-

trollera kennarana, svo ekki kallist á. -

það væri mjög óheppil., ef hið bundna

---

Lbs 488 4to, 0062v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 5 (Lbs 488 4to, 0062v)

líf, þó það sé gott í sjálfu sér, sé b

brúkað á embættismannaskóla, því

þar þurfa menn að sýna sig í tíma hvort

þeir fara í hundana eða ekki, áður en

þeir verða embættismenn.

Frummælandi Jens Pálsson: Síðari and-

mælandi talaði mjög vel í flestar en mest

fyrir utan efnið. Fyrri andmælandi var

mér í flestu samþykkur. Jeg er því að mestu

samþykkur og ánægður með báða.

Andmælandi Jón Bjarnason: Frum-

mælandi fór eigi síður út fyrir efnið en

jeg þar sem hann minnist á fyrirlestrana

á prestaskólanum. Viðvíkjandi þeim hef

jeg það að segja að það er það versta og vit-

lausasta fyrirkomulag sem til er, því það

gjöri ekkert annað en eyða fyrir manni

tíma o.s.frv.

Frummælandi Jens Pálsson: Jeg

skildi ei orð andmælanda; mér heyrðist

hafa á móti því að prestaskólinn væri

---

Lbs 488 4to, 0063r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 6 (Lbs 488 4to, 0063r)

til, f (Andm.: það var ekki), og að fyrir-

lestrar mundu valda leti (Andm: það

gjörði það á mér); jeg er á allt öðru máli,

því að það eru aðrar orsakir til letinnar. Fyrir-

lestra er nauðsynl. að hafa, því að eigi

eru peningar til að gefa út kennslubækur

svo opt sem þyrfti.

Andmælandi Jón Bjarnason: Til þess

hafa menn lært dönsku, að menn geta þær bæ lesið

danskar bækur, og sé jeg ekkert á móti því

eða að læra þær á því máli, eða hvaða máli

sem eru, sem maður skilur. Maðr þarf

eigi að rígbinda sig við einn höfund, en

á að rannsaka andana. það er mjög efa-

samt hver er sú rétta trú, og hvaða

bækur eru bestar í þessum. - Rational-

isminn Andmæl á að sigra heiminn.

Andmálsmaðr Guttormur Vigfússon.

hann vinnur aldrei guðs ríki.

Frummálsmaðr Jens Pálsson:

það væri óheppil. ef stúdentar hefðu

---

Lbs 488 4to, 0063v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 7 (Lbs 488 4to, 0063v)

^rannsakað alla aðra annara anda, heldur en þeirra ^kennarans

eigin anda.

Andmálsmaðr Siguðrður Guðmundsson:

það hefði þá farið fyrir þeim eins og Perkins

Frummælandi Jens Pálsson: það væri

heppilegast, ef kennarinn hefði aðrar bækur

við kennsluna til grundvallar, en gæti svo

bætt við af sínu eigin.

Andmálsmaður Snorri Jónsson: Jeg vildi

spyrja, í hverju frelsið á prestaskólanum

er fólgið?

Andmálsmaður Helgi Helgesen:

Ófrelsið í latínuskólanum er fólgið í því,

að tíminn þar er svo rígbundinn, t.d. að piltur

inn má ei líta í aðra bók, en þá sem kennarinn

er að kenna úr; en í ófrelsinu hafa þeir þó

nokkuð frelsi, þar sem menn piltar geta

brúkað allan eptirmiðdaginn hvernig sem

þeir vilja, ef þeir vilja aðeins halda við

skólan, og fraa eigi út. þeir eru þá einnig

bundnir við lektiur, útgöngur, sofa etc.

---

Lbs 488 4to, 0064r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 8 (Lbs 488 4to, 0064r)

Frelsið í latínuprestaskólanum er fólgið

í því, að stúdentar eigi þurfa að koma

í alla tíma, og jafnvel engan, eru eigi bundin

við lektiur, ei bundir við censor eða skammir,

ei bundnir við háttatíma etc. þeir þurfa

mega koma til Jörunar, en eiga að lifa þar

vel, sbr. nou Hierosolymis fuisce, sed

Hierosolymis bene viexisse, landandum est.

Einhver sagði, að stúdentar væru academ-

iskir borgarar; það er ei að öllu leyti rétt,

þar sem þeir hafa ei fengið neitt köllunar-

bréf til að vera cives academiei:

þá var umræðum lokið um þetta mál.

Síðan las gjaldkeri fjelagsins Óli Finsen

upp reikninga fjelagsins.

Síðan var valið fundarefni til næsta

fundar, og var hætt við málið um gest-

risnina, málinu um fyrirlestra á hærri skól-

um; Frumælandi er Lárus Halldórsson,

andmælendur: Jón Bjarnason og Stefán Pétursson.

---

Lbs 488 4to, 0064v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 9 (Lbs 488 4to, 0064v)

Síðan voru kosnir frummælendur á

ýmis mál, til síðari tíma.

H.E.Helgesen Valdimar Briem

---

• Athugasemdir:
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af:: Elsa
• Dagsetning: 01.2015

---

Skýringar

<references group="sk" />

Tilvísanir

<references />