Fundur 22.nóv., 1872

Fundarbók, 1871-74.
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

• Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1871-1874
• Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
• Dagsetning: 22. nóvember 1872
• Ritari: Valdimar Briem
• Staðsetning höfundar: Reykjavík
• Viðstaddir: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni:
• Nöfn tilgreind: XXX

---

Texti

Lbs 488 4to, 0090v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 1 (Lbs 488 4to, 0090v)

4. fundur

22. nóv.

Fyrst var tekið til umræðu um málið:

„De mortuis nil nisi bene“

Frummælandi G.M. Dauðinn er sá versti

andskoti, sem jeg þekki; hann tekur alla með sinni

krókóttu sigð; þessi gamli Satan er mannl.

eðli hvimleiður. Þegar við deyjum sjálfir,

---

Lbs 488 4to, 0091r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 2 (Lbs 488 4to, 0091r)

þá hugsum við ekkert svo, en þegar aðrir deyja,

þá hugsum við heldur gott til hans, nema ein-

hver ótó; þetta hafa margir haldið, og af því

er þessi spurning komin; jeg tala hjer ei um

alfarin aldurmenni, en yngri menn, jafnvel

þó þeir sjeu fimlegir, sextug ár og jafnvel sjötugir;

jeg er nú ald orðinn gamall, og hef heyrt mörg

mannslát; jeg vil minna á versið: Forðastu

svoddan fíflskugrein - frumleiðina manns að

lasta hinn etc. Nokkuð líkt liggur í þessari

latinskri reglu; en viðvíkjandi þessa þarf

að gjöra greinarmun á góðu og illu umtali.

Þegar menn dæma um menn, þá fara eptir

því, hvort er ofan á, gott eða illt. Þegar

menn tala illa um menn, þá finna menn að

hvernig þeir hafa verið, og finna jafnvel að

því sem eigi er vert, og ennfremur sverta

þá, og ljúga uppá þá; þetta illa umtal

vill enginn almennil. maðr kannast við.

---

Lbs 488 4to, 0091v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 488 4to, 0091v)

það er til annarskonar ^illt umtal, sem menn

kalla, þ.e. þegar menn finna að því,

sem verst ^er og gjöra það eigi í illu skyni.

Slíkt umtal er eigi eingöngu leyfilegt,

heldur rjett. Þann mann, sem að einhverju

er merkilegur verður að dæmast, bæði frá

hálfu hins góða og illa í fari hans,

öðrum til eptirdæmis og viðvörunar.

Lífið færist fram á lopaskap* á þessum,

einkum hjá preststjettum, og ræðum

þeirra. Þeir taka á öllu með dönskum

silkivetlingum utan yfir ísl. labbandi vet-

lingum. Maðr á 6-8 syni; einn er

er kominn undir tvítugt, bölvað ótó,

gengr drekkandi og drabbandi bölvaður.

andskotinn þýtur í hann, og svo fer

hann að drekka og dubla. hvað á maður

nú að segja um þennan pilt, þegar hann

deyr? það á hvorki að lofa hann né lasta,

---

Lbs 488 4to, 0092r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 4 (Lbs 488 4to, 0092r)

Faðirinn á að taka hin hornin og segja í

svona fór nú bróður ykkar, hann fór nú í hund-

ana þarna upp á baksal í Hrökkála*-

seli, og hinn veraldl. Satan tók hann til sín.

Jeg Þegar jeg var ungur að læra hjá

sjera Búa í Hvammi í Norðurárdal;

þar var prestur, gáfulítill skefur, en

in vænasti maður, var með aptur kembt

hár; þar át jeg beztan mat á æfinni.

Je Han sagði mjer að biðja guð að mig

áður en jeg færi að blessa. þannig á

presturinn eða faðirinn að taka þetta

dæmi unglingsins, sem fór til helvítis,

og setja söfnuðinum fyrir sjónir, að

fara ekki í hundana eins og helvítis

hrækvikindi. Fátt er manni nær en sjálfur

hann; jeg er nú gamall skólakennari,

sem á marga lærissveina, og sumir þeirra

eru mótaðir djöflinum, og geta ekki

---

Lbs 488 4to, 0092v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 5 (Lbs 488 4to, 0092v)

annað en farið fjandans til í hundana.

Jeg horfi á þennan fagra og fríða hóp,

en sú gleði blandast af því, að djöf-

ullinn skuli geta kærkrækt sínum

helvíska heykrók milli herðanna á þeim.

Að jeg hafi farið í uppruna orða óhálf-

an tíma, það lýsi jeg hjer með hátíð-

lega lygi. Til þess að áminna skyn-

samlega, dugar eigi að taka almenn dæmi,

eða taka einhver slóðaviðrini til dæmis;

heldur á maður að taka hina djöflana,

og þá á að lasta og skamma, bæði lifandi

og dauða. Þegar maður deyr, þá er synd

að bæta synd að bæta sorg á sorg ofan.

Einkenni þessarar aldar er trúarkák, sem

er verra en trúarleysi. Þegar jeg las officia

þá hef jeg látið heyrt pilta lasta hann

fyrir mótsagnir, en það sem á við á

öðrum stað og á ekki við á hinum.

---

Lbs 488 4to, 0093r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 6 (Lbs 488 4to, 0093r)

Helgi biskup hefr verið með fyrstu prjedik-

urum hjer á landi. Hann helt ræðu yfir

bölvuðum ungling, sem drapst um tví-

tugt, og skammaði alla, svo enginn drakk

í heilt ár. Jeg vil nefna eitt dæmi úr stjórnar

skipun Íslands frá fyrri tímum. Bj Vigfús

á Hlíðarenda, sem var svín, og barði konu

sína. Tesetugr maður biðr Vigfús hjálpar,

fær skammir, missir grigríbíldótta á, sem

hann stal, er hýddur, það er gjört linlega

sýslumaðr tekur við, og lemur 3 högg,

svo maðurinn var dauðr kl. 8. það er

ei sama sama hvort maðr drepi föður

sinn eða hund. Maðr deyr í Kpmh.; kona

hans er fjáð; sonur þeirra er dóni, hann

drepur hana, ætlar til Ameríku, en

náðaður og settr í tukthús. þegar rektor

skilur við pilta óskar hann þeim vanal.

góðs, en hann ætti að sýna þeim fram á

hvernig aðrir hafa farið í hundana,

---

Lbs 488 4to, 0093v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 7 (Lbs 488 4to, 0093v)

og vara þá við slíku, og mundi slíkt

bera góðan ávöxt. Kesnltatið* hjá mjer

er að þetta máltæki ^{de m etc} sje hálfsatt; það

má ekki úthúða þeim, og ekki heldur

gjöra úr þeim mininríkisása.

J. B. Jeg vildi spyrja, hvort það

væri þ sama „de mortuis nil nisi bonum“

og „de mortuis nil nisi bene“

G. M. Nei það er nokkuð annað, og er það

mikið skarpt að taka það fram.

þá var álitið úttalað um þetta

mál, og voru allir fundarmenn ^samþykkir frum-

mælanda, og mælti enginn í móti.

þá var tekið til máls í málinu

um stefnu tímans.

Frummælandi Jón Ólafsson (Frum-

mál hans liggur að aetu).

Á næst þegar frummál var búið,

var orðið svo framorðið, að andmæli voru

---

Lbs 488 4to, 0094r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 8 (Lbs 488 4to, 0094r)

eigi hafin. Á næsta fundi var en fremur

ákve ákveðið, að ennfremur skyldi tala um

„hvort nokkuð gott gæti komið frá Kaup-

mannahöfn;“ andm frummælandi Jón frá

Melum, og andmælendur Jens Pálsson og

Snorri dýralæknir.

H.E.Helgesen Valdimar Briem

---

• Athugasemdir:
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af:: Elsa
• Dagsetning: 02.2015

---

Skýringar

<references group="sk" />

Tilvísanir

<references />