Fundur 23.feb., 1872
| Fundir 1872 | ||||
|---|---|---|---|---|
| 5.jan. | 9.jan. | 12.jan. | 19.jan. | 26.jan. |
| 2.feb. | 9.feb. | 16.feb. | 23.feb. | |
| 1.mar. | ||||
| 5.apr. | 12.apr. | 18.apr. | ||
| 25.okt. | ||||
| 1.nóv. | 8.nóv. | 22.nóv. | 29.nóv. | |
| 6.des. | •1873• | |||
- Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1871-1874
- Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
- Dagsetning: 23. febrúar 1872
- Ritari: H.E.Helgesen
- Staðsetning höfundar: Reykjavík
- Viðstaddir: XXX
- Lykilorð:
- Efni:
- Nöfn tilgreind: XXX
Texti
Bls. 1 (Lbs 488 4to, 0064v)
19. fundur, 23. febr.
Fyrst var tekið til umræðu um samband hinnar
vaxandi og þverrandi kynslóðar, og var Jón Ólafsson
frummælandi; hann mælti hér um bil á þessa leið:
þetta mál má taka bæði almennt og sérstakt,
og mun jeg fyrst tala um hið almenna. Tilgangr
manna er að ná andl. og líkaml. velmegun, og miðar
mönnum annaðhv. aptr á bak eða áfram. Hinir yngri
sem hafa það fram yfir hina eldri, að þeir hafa
meira fjör og interesse, en hinir eldri hafa reynsluna
og æfinguna fram yfir hina. Hinir eldri eiga
þó óhægra að snúa snúa sér við, og eru orðnir
áhugalausir um flest, hinir yngri þar á móti
lifa betur í tímanum, og eintrjánast ekki upp.
Reynslan er ei reynsla hvurs einst. mans,
heldr alls sem á undan honum er, og
þá reynslu hafa framm hinir yngri en
Bls. 2 (Lbs 488 4to, 0065r)
hinir eldri andl. dauða eintrjáningar. Svo er
opt, að ungr maðr hefr meiri eigin reynslu
en ga en hinn gamli, þó gamlir hafi vanal.
meiri eigin reynslu, en það er líka hið eina,
sem margir menn hafa fram yfir hið hina gömlu.
hinir yngri eru miklu liðugri, eins liðug skrúfa,
þar sem hinir gamlari eru eins og forskrúfuð
skrúfa. það er viðurkennt, að öll hin eldri stefna
í kennslunni sé sem nú er hér á Ísl. sé
í hafandi, t.d. menn eiga að læra 36 tíma í
vikunni í 6 ár til að læra latínu, sem fæstir
hafa gagn af; of mikið er einnig lesið af grísku,
mathematik, náttúrusögu o. s.frv., en þar á
móti langt of lítið af dönsku, þýzku, ensku,
etc. Menn sjá t.d. Benedikt Gröndal hrósa
því sem er þó enn verra, nl. Bessastaðarskóla,
og er það gott dæmi upp á hvernig menn
stagnerast. Í poliitisku tiliti eru hinir
yngri heldri, en hinir gamlari conservativer
Bls. 3 (Lbs 488 4to, 0065v)
eintrjáningsfauskar. Fátt er alveg fordæmal.
og það má þó segja sem þá conservative,
því þeir hugsa svo, að sjaldan fer hefur þá
brett er, og með því viðurkenna þeir einnig,
að þeir sem ei menn til að gjöra breytingar,
og eigi skjóta þannig málinu til hinna yngri.
Samb. milli hinna yngri og eldri má
tákna með því, að hinir yngri ganga mann-
eskjugang áfram, en hinir eldri krabbagang aptr-
á bak
Síðan fók Helgi Helgesen til máls: Frum-
mælandi talaði vel, en eigi full ljóslega, sem
að mjer þótti, og vildi jeg helzt að hann
talaði lengur og skýrði málið betur. Mjer
líkaði eigi, að hann sagði að hinir gömlu gangi
krabbagang aptr á bak, en því að það
er víst, að þeir fylgja miklu betur tímanum
margir hverir en hinir yngri. Jeg vil nefna
eitt fagurt dæmi upp á gamlan man, sem
fylgir vel tímanum, það er Thiers,
Bls. 4 (Lbs 488 4to, 0066r)
Hinir mestu framfaramenn í Frakklandi
fylgja ooptast nær hans ráðum. það eru ein-
mitt opt hinir eldri menn, sem mest gjöra,
sem náttúrl. , *eiga þeirrar reynslu, sem
þeir hafa fengið sjálfir og hjá öðrum og með
bókum, og líka eru þeir orðnir minna bundnir
af hégóma lífsins. Hjá hinum yngri verðr
margt í fumi og flaustri, og hrapar um koll,
þegarþað, sem þeir ætla að fara að spreyta
sig áfram. Bezt fer þó á, að engir menn
og gamlir lifi og vinni í samvinnu; hinir
gömlu mega ei litilsvirða fjör hinna ungu,
og hinir ungu ei þekking og reynslu hinna
gömlu; þeir vilja líka fara áfram, en
á annan hátt, en spursmálið er: hvort
er réttara?
Jón Ólafsson. Jeg álít það fremr
undantekningu, þegar gamlir menn fylgja
tímanum. Hvað er Thiers snertir, þá eru
nú komin á hann elliglöp, því það er
Bls. 5 (Lbs 488 4to, 0066v)
ei að marka, þó hinir barbarísku
Frakkar fari hlaupi stundum eptir
honum; heldr mætti nefna sómamenn
eins og Bismark, Moltke, Vilhjálm keis-
ara o.s. frv. - Gamla menn á að fara vel
með, eins og útlifaða karla, sem t menn
halda í lífinu, fyrir það sem þeir hafa
gjört á hinum yngri árum. það væri
ó náttúrul. ef maðurinn færi að verða nýtari
þegar oglíkams og sálarhæfileikar
manna fara að dofna, svo að þeir hafa
ei annað að bera fyrir sig en reynsluna,
sem fylgir stagneruðum principum
úr forfeðranna gröfum.
Síðan var umræðum álitið lokið um
þetta mál. Þá tók Jón Ólafsson aptur til
máls; að skýra frá hinni nýjustu nýjung:
Hin nýjasta nýung er hið islenzka
Bls. 6 (Lbs 488 4to, 0067r)
þjóðvinafjelag. það er stofnað í lok
alþingis í sumar af alþingismönnum
það er tilgangr þess að efla hag þjóðarinnar
eptir því sem þeim flokki þykir hæfa, sem
hafa, sem hefr stofnað það. Jeg vil því
skora á fjelagsmenn að skora á ganga í fje-
lagið, en til þess þurfa þeir að þekkja það,
og vil jeg ráða fjelagsmönnum til að kynna sjer þau nákvæmar. (Hjer lýsti hann tilgangi
og fyrirkomulagi fjelags þessa nákvæmar.)*
Eptir að rætt var um þetta nokkra hríð
aptr og áfram, án þess að komist yrði að
nokkurri niðurstöðu, var málið fellt við
að sinni. -
Síðan tók Árni Jóhannsson til
umræðu um gestrisni. (sem frummælandi):
Íslendingar eru kallaðir gestrisnir, og
eru það einnig; raunar gengur gestrisni þeirra
Bls. 7 (Lbs 488 4to, 0067v)
nokkuð vítt, þar sem verið er að troða í
menn kaffi og ýmsum, enn maðr hefr
enga þörf á. Svo teljast menn við þetta
bæði veitendur og þyggjendur, og veitendur
bíða talsverðan skaða á efnum sínum. Miklu
fremr ætti að sjá betrog eða greiða fyrir
langferðamönnum, en gjört er. Gestrisnin
er raunar optast sprottin af góðum vilja,
þó hún sé misbrúkuð; en sumir menn
verða eru gestrisnir til að fá á sig orð fyrir
gestrisni, en það er ei hin sama gestrisni,
en það er ei hin saa gestrisni sem sanna
gestrisni er að veita hinum mest þurfandi
hið þarfasta, og af góðum hug. það er margr
siðr, að bjóða brennivín, og margt, sem
manni er óhentugast, og getr jafnvel drepið
menn. Hin sanna gestrisni er einnig fólgin
í því, að greiða fyrir fólki á allan hátt,
og gjöra ferð þeirra þægilegri, og þess þarf
Bls. 8 (Lbs 488 4to, 0068r)
sannarl. með hér á landi. Með hinni röngu
gestrisni sviptir maðr ei sig, sjálfan
og efnum, veitog þyggjanda, optlega mörgu
góðu, heldr einnig mannfélagið. það er
ei rétt, að neyða fólk til að þyggja beina,
nema því aðeins að brýn þörf sé á því.
þetta álít jeg að séu herumbil takmörkin.
Þorvarðr Kerulf (andmælandi): Jeg
er frummælanda samþykkr. Gestrisnin á
að sýna sig í fylgdum, veitingum þarfra
vista, góðri aðhlynningu og hjúkrun o.s. frv.
En að vera að gefa flökkukindum og kjellingum
með sér, álít jeg við óbrúkandi. Einnig kemur
gestrisnin fram í því að vera eigi fúll
heldr skrafhreifinn við gesti sína.
Guttormur Vigfússon (andmælandi):
Jeg hef opt verið heimskr en aldrei heimsk-
ari en nú. Kellingar eru kellingar,
Bls. 9 (Lbs 488 4to, 0068v)
og kerlingar hafa alltaf þörf.
Menn rísa upp á móti spjátrungum
og lygurum og dönskum dönskum dónum
og bjóða þeim allskonar beina.
þegar þeir fara að ham heiman, eiga
þeir að fara þeir að fara búa sig út
með millión, og svo á að taka af þeim
60 rd. fyrir nóttina. þjóðvinafélagið
ætti að hreinsa ossa af þessum
útlendingahroða, af því þeir eru
hundar, eiga þeir að fara með fund hund-
um, og fara í hundana. Hver sem vill
viðurkenna sig sem menn, á að skrifa
sig í þjóðvinafélag, sem er sá besti
gestr, og hýsir ei nema góða gesti;
það er gott og elskul. ungmenni og
bezta mannsefni. Jeg gat ei rekið á
Bls. 10 (Lbs 488 4to, 0069r)
þetta endahnútinn. æ! æ! æ!
Jón Ólafsson: Mjer er nú ver við
gestrisnina en hinum; hún er ölmusa,
og ekkert annað. Ferðamenn eiga eins að
borga eins og aðrir. það ættu að vera
lög um, hvað allar veitingar og greiði
ættu að vera dýrar, og skylda þá fólk
til að veita og greiða. Eins og kunningjar
selja hver öðrum hluti, eins eiga
þeir selja hvor öðrum greiða. Slíkt
af öllu vil jeg gjöra kerlingum gott,
og umrenningum. Borgunin getr verið
sá einasti mælikvarði fyrir því hvað hver
þarf, og hver ekki þarf.
Jón Bjarnason: Þú ei ligur að pakk
og illþyði rasar um landið, og ganga
eins grenjandi ljón um allar sveitir,
Bls. 11 (Lbs 488 4to, 0069v)
svo það er eilífr flakkara circulus
in infinitum; þetta bölvað pakk gjörir
allt illt, sbr. Sölva Helgason etc.
þetta drepr meðal annars niðr sveitirnar.
þessir manndjöflar vilja heita mánuði
á bæjum og jeta allt á húsganginn, og
verðr þeim ei komið burt, nema með
því að stuta þeim. Flakkararnir fá þorra
yfirvaldanna gagnst. öllum guðs og
manna lögum. Hver hreppstjórinn
þykist góðr, ef hann getr ekið af sér ein-
hverju drægslinu á annan hreppstjóra.
Kaffiveitingarnar eru óbrúkandi, og
fæla þær suma presta frá að sækja
um brauð þó geti það verið nauðsynl.
þegar kaldast er. Til þess samt að
koma misbrúkun þessa af, væri
Bls. 12 (Lbs 488 4to, 0070r)
æskjandi, að flytja kkjuna* frá
bæj kirkjustöðunum. En að setja
fullar skorður við þessari vitlaustu
gestrisni er ei gott. Sumir gjöra lang-
ferðamönnum mest gott, af þeir borga
helzt fyrir sig.
Þangað til næst var bætt við þeirri
spurningu, hvort Ísland, stæði nær civili-
sation og eða barbarii. Frummælandi:
Stefán Jónsson. Andmælendur; Sig. Guðm,
og þá Guttormur Vigfússon.
Jón Ólafsson tók að sjer málið um
rjett verkamanna gagnast vart auðmönnum,
og sömul. málið um embættaskiptan. Í fyrra
málinu voru andmælendur kosnir: Eiríkur
Briem og Sig. Guðm.; í hinu síðara
Gísli Magnússon og Magnús Stephenssen.
Síðan var fundi slitið.
H.E.Helgesen Valdimar Briem
- Athugasemdir:
- Skönnuð mynd:
- Skráð af:: Elsa
- Dagsetning: 01.2015
Sjá einnig
Skýringar
<references group="sk" />
Tilvísanir
<references />
