Fundur 16.nóv., 1864

Fundarbók, 1861-66.
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

• Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1861-1866
• Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
• Dagsetning: 16. nóvember 1864
• Ritari: Árni Gíslason
• Staðsetning höfundar: Reykjavík
• Viðstaddir: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni:
• Nöfn tilgreind: XXX

---

Texti

Lbs 486_4to, 0080r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 1 (Lbs 486_4to, 0080r)

16. November var haldið afram kappræðunni er byrjað var

á síðasta fundi. Gísli Magnusson tók fyrst til máls. Einn að

eins var á móti mjer er talaði síðast. Andmælandi nefndi bú-

skapinn sem glataðist við skolans veru hjer forseti svaraði því

að nokkru en her er hræddr um að hafi menn mörg járn í eldi muni

morg brenna. Stærri þjóðir vilja heldr kosta meiru til og hruga er

miklu á einu. Hafa búskaparskoðanir andmælanda sjálfs ekki

hafa grætt á verunni hjer í skóla. Mjer þótti áðr buskapur hjer

fyrir austan fjall gór ágætr, en er jeg kem í skóla og einkum

þegar jeg kem frá Danmorku jeg sje jeg að búskapurinn er handa-

skom. Þvínæst landfegurðin sem væri móti veru skóla hjer.

Verðr ei nogsamlega brynt fyrir mönnum að taka eptir því

sem fagurt er í natturunni það er satt. En landfegurð

getr ei komið til greina þarsem tala á um hvar skóli á

að vera. Hvernig nota menn landfegurð hjer.? Menn gleyma

henni og reyna ekki til að njóta hennar. Að lifa hjer hjelt

hann að mundi deyfa föðurlandsástina etc. - Arngr lærði

Torfæus og hinir eldri voru ei út Reykjavík. Ef af þeim yngri

sem hafa sezt að í Danmörku hafa því nær engir verið

úr Reykjavík. Sivert Hansen er úr Rvík, hefr ekki nóg til fram-

dráttar skrifar vel kynnist danskri stúlku giptist henni og festist

hjer. - Steingr getr vel verið að komi hingað. - Konráð átti kost

á að verða yfirkennari með 900 rdl og verðr þó heldr í Höfn af því

hann á von á 1600 rdl. Þar og er þó í sveit. - Þegar skolabreytingin

---

Lbs 486_4to, 0080v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 2 (Lbs 486_4to, 0080v)

verðr á Jón Sigurðsson kost á að aðjunct en launin eru

svo lítil að hann tekr því ekki af því hann átti annars

úrkosti. - Reykjavík þótti honum spillihættara en annar-

staðar, en spillingarmunurinn á að geta orðið til goðs

þeim sem guð elska og þá geta piltar orðið betr farnir

hjer í spillingunni en ef þeir kura í hokri og bokri upp

í sveit. - Kostnaðurinn; það er höfuðstykkið. Jeg játaði að

kostnaðurinn yrði meiri, en ef betra væri að skólinn væri

hjer en annarstaðar álít jeg að menn ekki eigi að skjera 20 rdl

fyrir hvern pilt við nögl sjér. - Mætti spara í oðru. Lands-

yfirrjetturinn setjum við flytjum sig hjeðan, við það sparaðist

1850 rdl. Ef prestaskólinn væri fluttur í sveit, sparaðis 950 rdl. Flyttu

stiptsyfirvöldin sparaðist 1900 rdl. - Hjer sparast 4600 rdl etc. En

ætli að þessi sparnaðr sje tilvinnandi nei með því eyðilegst höfuð

staðr hjer á landi við verðum eins og Persía. - I fyrndinni mikl

aðist Grikkjum straut Persa en Rask skrifar sjera Arna Landið

er líkt Islandi og er gott og fagurt en nú nenna Persar ekki

að vinna og því ega þeir bágt. - Hvað er það sem mælir með

Reykjavík; Eg tók ýmislegt fram um daginn; hjá piltum er

lífsglæðing fr hjá piltum, síðar kemur lífsfylling, og sje lífs-

fylling hjer minni en ætti að vera kemur það þá ekki af

aumingjaskapnum. Það er óheyrt að Rector ei bjóði kenn-

urum 2 á vetri. Bjarni gjörir svo fyrst deficerar. - Yfir

kennari byðr líka allstaðar 1 sinni á vetri. - Hagr kenn-

ara ætti að vera svo að þeir gætu boðið fjelögum sínum einu

sinni á ári og mánuði; það er ometanlegt hvað gott af þesshattar

samkomum gæti leitt einkum í sambúð kennaranna. - Gunnar

sagði iskyggilegt og kostnaðarsamt að senda unglinga hingað en hvað

---

Lbs 486_4to, 0081r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 486_4to, 0081r)

er að tala kostnaðinn það er ekkert; En að láta barn fara 12 ára

fré sjer og vita ei hvað um það verður það er reyndar nokkuð

sem mælir með því hvað að þetta sje þyki viðkvæmum foreldr-

um þungt og ískyggilegt. - Hvað tvo skóla snertir eldr Gísli að

að því muni koma að 2 skóla þurfi hjer á landi. Skóli fyrir

norðan væri æskilegt sem gæti kennt það sem hjer er kennt

upp í miðjan skóla. En ef skóli væri fyrir norðan þá er það

ofyrirsjáanlegt hvað mikið slíkri stofnun getr áskotnazt.-

Kaupmh háskóli var fatækr en er nú hin ríkasta stofnun hjer

á landi. - Ferðakostnaðr ætti að geta veizt piltum sem eru

langt að eins og stjórnin veitir studendum ferðakostnað til

háskólans. - Vilji þjóðarinnar í að meta mikils en líka kann

að vera að menn eigi að meta hann að engu. Flest nymæli

eru ekki komin frá þjóðunum heldr frá einstaklingum

Þjóðin er eins og hross ef hrossið er vyíst hefr maðr hann

góða en sje hún það ekki þá taka menn í tauminn og lata

hann ekki ráða. - Sigurðr málari talaði um tvístrun bókasafna

og þótti hún ískyggileg en Gísli ekki því til bokakaupa eru hjer nú

500 rdl sem er meir en nokkr skoli hefr í Danm. svo þó væru teknir

200 rdl til bokasafns við skóla fyrir norðan gætu menn vel unað

við það hjer. - Kaffi er gott og heilnæmt og þyki mönnum það

gott því eiga menn þá að neita sjer um það. - Hjer getr verið

og hefr verið opt styrkr að því fyrir fatæka lærdómsmenn að skól-

inn er hjer því margir hafa styrkt bláfatæka pilta sem ann-

ars hefðy ekki ekki fengið þann styrk og maské hefðu heykst

á lærdóminum. Vill að skólinn sje hjer af því hann er hjer

og ef hann væri annarstaðar vildi hann ei flytja hann. Gagn

fyrir Reykjavík landið kennarans og piltans, og því ei horfandi

í nokkurn kostnað. Hvetr menn til að styrkja og styðja þann

skóla sem er efla Reykjavík hofundið, sem limirnir dansa eptir

---

Lbs 486_4to, 0081v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 4 (Lbs 486_4to, 0081v)

Jón Árnason sagði það væri nátturlegt að mönnum

út um land þætti bágt að vera í fjarlægð við skólann

og það væri æskilegt að sinn skóli væri í hverju amti

en þess mundi eigi kostur að sinni, og því ætti menn

að hlynna um bezt að þeim eina skóla sem við eigum

og mættum því ekki rýra álit hans í augum þjóðar-

innar eins og blaðið Íslendingur hefði gjört í haust sumar.

sem óskandi væri að kæmi sem minstu til leiðar. -

Hann sagði að það væri ekki því að kenna að skólinn

væri í Reykjavík að skólalífið væri nu dýrari enn fyrri

því það væri tímunum að kenna, því nú væri allt dýrara

hvar sem væri. Kostnaðurinn væri heldur ekki svo ísjár-

verður, því það væri ekki annað en að auðurinn

hefði vistaskipti, og peningarnir væri samt sem áður

í landinu. Stjórnin hefði nú líka lagt meira fje til

skólans en fyrri. J.Á. þótti einnin ekki von til

að skólapiltar gæti lært búnað hvar sem skólinn væri

því þeim mundi ekki veita af að gefa sig alla við

bóknámi. Það væri ofætlun að láta þetta bæra buskap og bók

---

Lbs 486_4to, 0082r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 5 (Lbs 486_4to, 0082r)

fræði undir eins, og en það væri bágast að embættismennirnir

uppi sveitinni þyrftu bæði stunda embætti og vinna um

leið baki brotnu eins og "storadómi" sökum þess hvað þeim

væri illa launað. - Föðurlandsástin mundi verða jöfn

hvar sem menn væri fæddir eða eldust upp. Holl og þjóð-

leg fæða mundi ekki fremur verða veitt skólapiltum þó

skólinn væri í sveit heldur enn í Reykjavík. - Illt væri

raunar að piltar þyrftu hjer að fara burt út skólanum

til að borða, en það væri þó engin gild ástæða til að flytja

skólann. - Um hagi þjóðarinnar huxuðu unglingar hvar

ekki hvar sem þeir væri. - Hjeðan úr Reykjavík staðnæmd-

ust ekki fleiri erlendis en annarstaðar frá, en það væri

aðrar orsakir til þess að menn taki sjer bólfestu erlendis nl.

glæsilegri kjör í peningalegu tilliti en hjer bjóðast

Sveinn Skúlason sagðist fegin hefði verið samþykkur

að máli þessu veitt af eins og frummælandi hefði skilið

við það á síðasta fundi, en nú hefði sjer þótt hann

verða heldur harðorður einkum móti fyrri andmælanda

sem hveift hafði þá ýmsum mótmælum móti og at-

hugasemdum á fyrri fundi af skynsomum ástæðum.

---

Lbs 486_4to, 0082v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 6 (Lbs 486_4to, 0082v)

Sv. þótti tvísýnt hve gott það væri að draga alt

saman sem mezt í Reykjavík því misjöfn dæmi hefði

gefist í því tilliti í öðrum löndum (t a m Parisarborg)

Dýrast væri að lifa í Reykjavík. - Skólakennararn

ir hefði nú hálfu meiri laun en fyrri, og dygði þó ekki.

Þyrfti minna annarsstaðar. Meira samlíf hefði verið

milli pilta og kennara á Bessastöðum en nú í Rvk

en það mundi lifna aptur ef skólinn væri annar-

staðar. Lærði skólinn væri ekki einungis embættis-

manna skóli, heldur mentungarskóli, og menn gæti orðið

bændur á eptir og því væri gott að þeir sæi búskap fyrir

sjer á mentunarárunum. Flestir sem lærðu mætti

búast við því að verða að búa meðfram þó þeir yrði

embættismenn og því væri gott að þeir seju jafnan bú-

skap fyrir sjer. - Það væri æskilegt að skóli væri stofnaður

fyrir norðan en það væri hægt að segja mönnum að gjöra

það, en hvernin að því eigi að fara Það sje aðalleikurinn,

og muni örðugt nú að koma því til leiðar meðan skólinn

hjerna hjeldi öllum eignum hins forna Hólaskóla

---

Lbs 486_4to, 0083r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 7 (Lbs 486_4to, 0083r)

Á næsta fundi talar Þorst. Jónsson um þetta. "Hafa lögin eða

katholskan nokkru ástæðu til að banna giptingar milli ættingja

eða er nokkur hætta búin af slíkum giptingum fyrir lönd og lýði."

Andmælendur H E Helgesen og Hjörtur Jonsson.

Fundi slitið

H E Helgesen Á Gíslason

---

• Athugasemdir:
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af:: Eiríkur
• Dagsetning: XX.XX.2011

---