Fundur 11.mar., 1869

Fundarbók, 1866-71.
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

• Handrit: Fundarbók Kvöldfélagsins 1861-1866
• Safn: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn
• Dagsetning: XXX
• Ritari: XXX
• Staðsetning höfundar: Reykjavík
• Viðstaddir: XXX

---

• Lykilorð:
• Efni:
• Nöfn tilgreind: XXX

---

Texti

Lbs 487_4to, 0062v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 1 (Lbs 487_4to, 0062v)

8.Kveldfndr. 11. marz

Fdarefni var "m lat. málfræðina" (frummæl. B.Kr.).

Lat. málfr. fyr' v. van. þarf að v'a létt z auðskilin, þarf að v'a á ísl. - þann kojh hef'

z þessi ísl. grammatik. - "kann ei v' ísl. útl. á s'minal." - und' 2. declin. ætti að taka

fram hv' að adj. upp á er gga ep ept' henni z enda halda c. Prentvilla í familia

að 3. decl. ef t' vill of mörg dæmi. vantar að adj. af 2 end, hafi í í abl.

að kynf'ðu regl. ept'3. - ómögul. að gefa reglur. Pastusllaba á es z is ættu að

teljast í reglunni mastr.- adj. greinl. í 3 flokkm. Mér sýnist af nákvæm. útl. á

adj. uppá er z ris. (riddaral. ríðaral.sr.). að multass of mikið hneigt. Óþægil.

noðrröðun á v'bis; ættu að vá öll samsíða, of löng útl. adirregul. v´ba: Mér sýnist

óhentugra að hafa þau í stafrofsröð (Paralettis murinn hjálpar minninu). - Herr

enga kosti fram yfr Madvig fyr til, nema hún er á ísl-

Jón Bjarnason. Frummælandi byrjaði á endanum átti að segja

hverjir kostir lat. malfræði ætti að vera.- Fekk ei annað re-

sultat að kostr hinnar latn. málfr. væri ei aðrir en að hún

er á íslenzku. 1. þarf malfræði að vera correch. 2 ljós

og skiljanleg svo að menn geti haft hennar full not jafnvel

án kennara, því þarf hún að vera rett og klár en líka

3.) fullkomin þó þess sé síðr þörf fyrir byrjendur. -

---

Lbs 487_4to, 0063r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 487_4to, 0063r)

Ennfremur þarf hún að vera 4. stutt, nóg á 3 örkum

með góðum kennara, undanskilur þá syntaxis, sem

hin latneska málmfræði eigi heldur hefir. Alítr

að engin hljóðfræði eigi að vera í Grammnat. fyrir

byrjendr; en hún á að byrja á lysing parta ræð-

unnar með útlistun yfir hvern orðflokk, því lýsir

hvað nafnorð sé ets. Niðurröðunin gamla heldst

einsog er og hefir verið.- Er talað er um nafnorð að

séu beigjanleg bæði eptir falli þá að lýsa þyðingu falla

í málinu; þá á að byrja á beigingunum og hafa þær

5, 4 eða 3.- Þó sennilegar séu 3 beigingar þó betra

að halda gömlum formum e:5 beigingum þá menn ei geta sett betra

í staðinn. Ættti að vera sem minnst um grisk orð;

Fyrir þá sem ei njóta tilsagnar ætti að taka fram

ein 3-4 orð er piltur gæti æft sig að beigja

á. Undantekningar sem minnstar; en í stærri Gram-

atik er slíkt sjalfsagt og ágætt. - Kynferðisreglurnar áðr

taka sem eiga þær að vera almennar á en svo undantekningar þar frá

og taka helzt hið almennasta; en Frummælandi vildi

lata taka adjectiva undir substantivis, en það er skakkt.

Því adjectiva eru ei komin fyrir ; en undir adjectivis

vísa fram í substantiva; vill þó helzt beigja eitt adj.

af hverri tegund. Töluorðin í töflu aptanvið. Proninima

þar að beygja divideru og setja á sinn rétta stað. eru verstu

Creaturur í Grammnatik. Conjugationir 4 auk "sums"

hvort conjugationir eru beygðar samhliða eða hver á

eptir annari stendur í sama. - Deponentis þurfa

á að beyjast í því sameginlega við alm. sagnir

---

Lbs 487_4to, 0063v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 3 (Lbs 487_4to, 0063v)

vill sleppa óreglulegum sögnum -- Adverb. Prepas conj.

og Luterpetiones eiga á að vera stutt um. - Sleppir Syn-

taxis. - Málið á að vera simpelt en ekki vont. Islenzk

Terminologia er oþörf þegar hver terminus er út-

skyrður. Þá er minna að læra fyrir unglinginn. læri

sveinninn er nauðbeygður til að læra utlenda term.

og því á hann ei að læra innenda terminas fyrir en

er orðinn provection. Likar því ei aðer hljóðfræði

í isl malmyndafræðinni. - Vantar utlistun á gramma-

tikolskum terminum - Beygingarnar eru of langar

Þar er of mikið af grisku. Dæmin eru eiga að vera sem fæst aðferðin

á að vera samdragandi ei sundurliðandi; 1/8 partur af

þessari Gramm málmyndafræði væri nóg. Kynferðisreglur eru hér

svo nákvæmar sem má hægt er. Adjectivis er haganl.

niðurraðað að beyging þeirra er tekin upp gott, en of langt

Töluorðin of löng. Proniminu eru hér nákvæm en

mættu vera styttri. Sagnirnar eru of langar, á að

sleppa öllum óreglulegu verbis. Beygingin er of nákvæm

Hvað síðustu orðflokkana snertir er ei mikið er ofaukið

er. e Bókin er of löng og of þungskilin en correct

Viðv ísl. terminis þá kenna menn ei við það, líkar

ei heldr að búa til nýgjörvingu yfir flesta en halda

sínum gamalíslenzkum. Oskar af fá að vita í mánaðar

nofnunum. September sjöundi sjöunda mánaðar

etc. Hún er altsir þvert á máli mínu plani of

long og þungskilin og of mikið af nyjum terminis

---

Lbs 487_4to, 0064r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 4 (Lbs 487_4to, 0064r)

Vonar að menn fái siðar stærri og fullkomna grammatik

með ogntaxis, þá má hafa alla terminas sem vill bæði

útlenda og íslenzka. Afl Afbrigðilegur = irregularis er

oþjálft kann betr við aflagstann; aptursveigislegur

er bein utlegging fyrir reflaxiv. Kann ei við - Kann illa

við tengingar vill fá nytt orð af öðrum grundv. And-

lag = obj er gott niðurlag kann hann miður við. -

Háttur er reyndar gott en kann ei við það. Kann ei við

byrjunarorð = in coativum. kann ei við eigiðnafn;

einfallaður hví ei einfalla? einkvæðar inetallegun

zinguloris kann ei við; frumlag = subject kann ei við

það. - Frágreinilegur of langt. Allt það hatignar -

legu í herminis missist er þeir koma í sauðarklæ-

um. Sagnbóti er með verri orðum. betra aðhniks-

mynd. eða rettara sögnauki. Vicefornafn kann þann

ei við. Tvífaldan eins gott tvöfaldur. Sumir segja

óheppilegt að oreglul. verka séu í þessari sem hér eru ráð, eg álít

að það sé rétt, en er lít á þeirri eigin standfrumkt

að hafa allt afmarkað á á vísindalegum grund-

velli þá hafa þeir vikið frá sún princips.-

Grammatikin er góð frá visindal. standþ., en of

fyrir viðvanings þó styttri en ef fyrir pro-

vectiorct þá lengri og syntextir með Máls-

ins Philosophie er aðgengilegri í Syntaxis.-

Vill heimta Syntoxis her aptanvið þessa fullkomnu

grammnatik, sem er fullkomnari en Madvig Lundjh

og Bróðir og tekur hún þeim í því langt fram.

Þó eitt orð komi fyrir í 20 merkingum þá er það

---

Lbs 487_4to, 0064v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 5 (Lbs 487_4to, 0064v)

oþarft í visandalegri Grammnatik en gott í pract-

isku tilliti, er samin á visindal. grundvekki en

inni hefir slæðst.

Gísli Magnússon. Talaði um 1° islenzka teranina

er frummæl. hafði sett út á, tók analoginua í guðfræði og

lígfræði til að sýna hvernig málinu hefði farið aptur og

kvartaði yfir undirtektaleysi í að viðréttta það. 2° beiging

á eubit og adjectivis, athugas. umorðin eptir 2. upp á er

og sýnir að c sé ekki inn skots stafur til fegurðar eins

og frummælandi hafði sagt og þó e væri innskotið

þá er það engin sönnun móti að ekki ætti að hneigja þau.

3° um of margar hneigingar taldi vandkvæði á að taka ýms.

dæmi piltum til fróðleiks ef ekki væri nógu mörg dæmi

í hneigingunum 4° um adj. á is og e. um abju og er þess ekki

getið fyrir stuttleika sakir 5° reglur fyrir kynferiðsregl-

unum er frummælanda samdóma um þær. Maðv. reglan óbrúl

andi, z ept' þm eru þó sniðnar þessar í bókinni. - Synf'ðisreglur eiga að v'a

bagt meh practice. Maðu. talar me' m specialia, en m alma minna,

það er ótækt. Madv. hef' í þessu jetið allt ept' þjóðv'jm. Malfr þarf að

reformerast. Hún er ei á betra standpuncti, en guðfr. á Luter dögm.

að Canjugera er komið svo t´. Vasso safnaði yms orð af léðri

mynd saman (t.d. ventur, dominus sr) eins v'ba, það

kallaðist conjugatio - og mm specialis' m N'ba: daclinera. -

að ablativus: fráfærslufall. Maðv. skýr: "e-ð heyr' t'e-n". Car-

isiur talar m primus ac. z jafnv. septimus casus o: locativus=

---

Lbs 487_4to, 0065r Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 6 (Lbs 487_4to, 0065r) 6. fall, v'nfall # instrumtalis = 7. fall. M.blanda saman syntactiskm

usur z lugiskm. Finnskan hef' 15 carus. Practisk að hafa ho't atr. á

sínm stað, þó það kunni að sýngt lengra. Ergo rétt kynf´isgreing m orð

upp á es=is. að útl. á eqvester: þekkjm ei forn orð z þekkjmst ei án

þra. M.eiga að vita h.gla z nýja z vinsa út öllu h. beyta. Sá er mestr í

lögm, s. b'd' á h.gla z góða í grágást er. dito í bibl. - en það er eins

Fituþrjái sé fleingið í rass á fólki ef sömu aðf'ð er beitt í málfr. l. t'hiti.

Er riddari ríðari glt orð? kemr fyr´í Njálu. en óeðlil. myndða. hv´ig? - V'

megm vita, að gullaðdarmál ísl. er ei h. upphafl. z þar koma jafnvel

fram skekktar orðmynd'. (Dæmi: Scheving þekkti ei öldung í annari

m´tengn, en v´íkj. = naut). - Ergo ríðaral. er réttara orð en rittaral.

að multus er. Þessi nákvæmi er me'a v'ð en frummæl. - aðpronimina:

Þau þurfa að v'a nákvæm, þó Maðv.- frá dönsku hnegnasjónarmiði -

hafi sleppt því. (Dæmi: og muni hafa elskað = amav'a: hvar í ísl. kemr

það fyr'?). Is upprunanl. pron. 3. p'sonae, rangl í maðv. upprunanlþ

Demonstrat. s. = pron.relal. kemr ei fyr' í upprunanl. '- bókm (t.d. Elu-

cidarius)- ad aligvis: qvis ept' ne aldrei = e-r, heldr = neinn.

en engv allt annað en t.a.m. "si qvis venerit". - að röð á v'ba:

mér finnst sjálfsagt, að hafa sömu röð á paradigmasi á þm. eins ' þes hér, engv

óhaganln. að setja þau í röð á sömu áðu.zr. að tíð z háttr: bein útl.,s.þarf

skýringar, z haft í neyðarúrræðm. ad stafsofsröð á v'bis irregularibus: þó. læra

ei þau v'ba í kynjuninni.; það er rangt. - Það fann rector,heitinn. Þessi niðrskipan

er me'a en 100 ára gl. Maðv. hef' ei fl. en 100 s. 9-10 § s. heita má nýtt. hef' djöfl-

að jumpt út m'rembingi. Er eins z það en í bókinni öðruvísi en höf. mundi viljað

hafa það. - Frummæl. sýndi, að þegar galsi er í hm, þá þarf enh. ei fær m að

dæma m þess konar bækur. - Hægra m að tala m ljósleit. sr. en að produrera það.

---

Lbs 487_4to, 0065v Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn.

Bls. 7 (Lbs 487_4to, 0065v)

sjálfr. Grammat. á 3 örkm að nokkm gagni er óhugsanl. - að:enginn Egkr á bókinni:

nema ísk. - cfr. inng formála bókarinnar. t' ivais upp á það. (Framhald síðar).-

Fdi slitið.

Helgi E. Helgesen Jón Bjarnason

---

• Athugasemdir:
• Skönnuð mynd:

---

• Skráð af: Eiríkur
• Dagsetning: 01.2013

---